Den Gulden Winckel. Jaargang 5

Vlinders

Gabriel Compayré. Les Grands Educateurs. Félix Pécaut et l'Education de la Conscience. Paul Delaplane, Editeur.

Vóór eenigen tijd is in deze kolommen melding gemaakt van den verdienstelijken arbeid op paedagogisch terrein door den Rector der Lyonsche Académie, den heer Gabriel Compayré, ondernomen. In de meermalen besproken volks-uitgaven van den Parijschen uitgever Paul Delaplane, op historisch, philosophisch, letterkundig en paedagogisch gebied, is thans van zijne pen verschenen een levensbeschrijving van Félix Pécaut en een analyse van zijn opvoedstelsel.

Félix Pécaut is een gestalte uit de Fransche onderwijswereld, na den val van het Tweede Keizerrijk, die om geestdrift, geloofs-overtuiging en organiseerend talent de volle aandacht der Nederlandsche Onderwijzers-kringen verdient, althans van die overgroote meerderheid, waarbij de schreeuwerige en lawaaierige politiek geen integreerend deel van het opvoedkundig stelsel uitmaakt. Méér richt vóór de klasse één beschaafd onderwijzer uit dan tien anderen, die buiten de schooluren aan de staatkundige opvoeding der ouders van het kind, ‘het voorwerp hunner teederste zorgzaamheid’, arbeiden. Larie farie; men zou ze kunnen toeroepen:

Vos discours sont très-beaux, mais j'aime mieux des roses.

Doet-je plicht en zwijgt, tenzij ge lid van de Kamer wilt worden en een Nederlandschen Leeuw veroveren. Maar wat met zulke ciersels in positie en op roklapèl ‘het voorwerp der teederste zorgzaamheid’ te maken heeft, schijnt vooralsnog niet helder.

* _* *

Er zijn drie zedelijke eigenschappen die bij den stichter der Normaal-School voor onderwijzeressen te Fontenay-aux-Roses op den voorgrond treden: zijn godsdienstzin, zijn bescheidenheid en zijn vrijzinnigheid. Die school, bij ministerieel besluit van 15 Oct. 1880 ingesteld, dankt aan zijne hoofdleiding haar roep en van daar haren invloed op alle andere Normaal-Scholen voor onderwijzeressen in Frankrijk.

De heer Gabriel Compayré heeft helder doen uitkomen, hoe moeilijk het 23 jaar geleden in Frankrijk was, het aan de clericalen onttrokken staatsonderricht op een leest te schoeien, die zonder te knellen, toch niet te veel ruimte aan die verwaande onbeschaafdheid liet, waaraan zoogenaamd ‘neutrale’ opvoeders, ook in Frankrijk, dikwijls mank gaan. Is halve wetenschap bij alle staatsburgers erger dan geen wetenschap, een kwartgeleerd brein werkt verderfelijk op ontvankelijke jongeharten, van jonge meisjes inzonderheid.

félix pécaut

En nu is het de groote verdienste van Félix Pécaut geweest, onder zijne hoofdleiding te Fontenay, Frankrijk aan een beschaafd vrouwelijk onderwijs-personeel te hebben geholpen. Het is natuurlijk niet de vraag of dat, tijdens zijn bijna 20-jarig inspecteur-generaalschap, bij alle leerlingen is gelukt; - draagt in den regel elke boom

[p. 22]

vruchten, de vruchten van denzelfden boom verschillen toch onderling.

Jules Ferry omschreef het karakter der school aldus: ‘laïque d'esprit, d'enseignement, comme de discipline, comme de personnel, mais sans rien d'étroit, de sectaire, d'exclusif’.

Toen eenige jaren later de Minister, Félix Pécaut toevoegde: ‘Gij hebt mijn verwachting niet teleurgesteld’ herinnerden zijne vrienden hem aan wat hij een tiental jaren onder het Keizerrijk had geschreven. Toenmaals waren de priester en de monnik, de abdis en de non uitsluitend opvoeders en werden de jonge meisjes uit alle klassen en standen in Frankrijk ‘aan hare goede natuur, geholpen en verbeterd door de geestelijke vereenigingen’, overgelaten. Sinds de invoering van het leekenonderwijs werd die goede natuur naar zedelijke grondslagen geleid, die ook buiten kerk- en kloostermuren hun invloed konden doen gelden. En nu is het opmerkelijk met hoeveel zorg Félix Pécaut heeft getracht die self-control bij zijne leerlingen te ontwikkelen. Toen Matthew Arnold, de Britsche dichter, Fontenay had bezocht, zag hij in de leiding van Félix Pécaut ‘een door en door godsdienstig karakter, vrij van catholieke of protestantsche eigenschappen.’-

Dat de inspecteur-generaal zich onthield zijn verlicht Calvinisme - immers hij had jaren geleden, uit geloofsdrang, het orthodoxisme vaarwel gezegd - aan te bevelen, spreekt van zelf. Hij, uit de Pyrenaeën afkomstig, had de waarde van het ‘dirigeeren van conscientiën’ reeds daar leeren schatten. ‘Ik heb mij tot wet gemaakt eerbiedenis voor uwe innige overtuigingen te toonen’, sprak hij eenmaal tot zijn leerlingen, en toen er enkelen haar geloof prijs gaven, besloot hij: ‘Als er eenigen van onze leerlingen hier hun godsdienst hebben verloren, zal dat ongetwijfeld een niet diep zittende godsdienst geweest zijn’ (une religion peu religieuse).

* _* *

Voor Pécaut was het geweten niet slechts het richtsnoer van den zedelijken mensch, doch ‘de stem Gods’. Hij was en bleef streng moralist en wie hem van onze ‘neutrale’ school had gesproken, zou hij waarschijnlijk - nog zonder af te weten van onze Christelijke Scholen - geantwoord hebben: ‘Indien men God wegcijfert, zal de invloed der Kerk, die naar de innigste zielsuitingen luistert, toenemen’.

Aan den heer Compayré, die het onderwijs in de Vereenigde Staten ging bestudeeren, schreef hij: ‘Verzuim niet de godsdienstige zijde van het Amerikaansche leven na te gaan. Wie dien factor ontkent dáár en in Engeland, loopt veel gevaar van de drijfveeren dier volkeren niets te begrijpen’.

* _* *

Terwijl ik de lezing van dit boekje allen beschaafden Nederlandschen onderwijzers van beider kunne aanbeveel, breng ik een vriendelijk woord van dank aan Dr. Elie Pécaut te Parijs, voor de goedgunstigheid waarmeê hij het portret van zijn vader ons wel heeft willen afstaan.

F.S.K.