Den Gulden Winckel. Jaargang 3

Een interessant reisverhaal

De binnenlanden van het district Nickerie, door Dr. H. van Cappelle. - Baarn, Hollandia-Drukkerij.

‘HET daghet in den Oosten’ is het devies van het Koloniaal Museum te Haarlem, waarmee een dagelijks wederkeerend natuurverschijnsel wordt aangeduid, dat den mensch den nieuwen dag aankondigt, terwijl het hier in een anderen zin als een profetie van veel goeds gebruikt wordt. ‘Het daghet in den Westen’: onmogelijk zegt de meteoroloog; wèl mogelijk; schreef reeds in Maart 1897 de heer F.W. van Eeden, toen directeur van bovengenoemd Museum. Met opgewektheid maakt hij in het bulletin van die maand melding van de plannen tot het houden van een tentoonstelling van Nederlandsch West-Indie in 1898; slaagt deze naar wensch, wellicht wordt Nederland dan wakker, en begrijpt het dat het veel verzuimd heeft tegenover een verwaarloosd erfdeel. In 1899 kwam de tentoonstelling tot stand en slaagde uitmuntend en werkelijk: de belangstelling voor de West, en met name voor onze kolonie Suriname is toegenomen en wordt steeds grooter, het daghet in den Westen. Plannen voor een expeditie naar Suriname werden gemaakt, besproken, overwogen en, dank zij veler steun en medewerking: op 1 Juli 1900 stoomde de Prins Willem II van de Kon. Ned. W.I. Maildienst de haven van IJmuiden uit, met zich nemende naar de West een expeditie tot wetenschappelijk onderzoek van de binnenlanden van Suriname, en voor onderzoek naar exploiteerbare delfstoffen, meer in 't bijzonder naar goud. Dr. H. van Cappelle, het hoofd en de leider op den tocht door het westelijk deel der kolonie Suriname in September en October van het jaar 1900, heeft de lotgevallen en algemeene uitkomsten van de expeditie weergegeven in bovengenoemd werk, dat een overzichtkaart bevat en talrijke platen in en buiten den tekst en een aantal figuren. De Hollandia-Drukkerij te Baarn heeft gezorgd voor een keurige uitvoering van deze uitgave, en alleen reeds de prachtige fotografieën, die het boek sieren, maken het tot een genoegen het te doorbladeren. Maar ook is het een aangenaam werk het te lezen, opgewekt en prettig geschreven als het is, den lezer voortdurend tot meedere nieuwsgierigheid prikkelende. Over reisplan, personeel en uitrusting worden uitvoerige mededeelingen gedaan, gevolgd door een verslag van de zeereis van Paramaribo, waar men op 16 Juli was aangekomen, en van waar na een maand, op 13 Augustus, vertrokken werd naar Nieuw-Nickerie, de hoofdplaats van het district en het uitgangspunt van den eigelijken tocht naar de binnenlanden, die 3 September aanving.

Van dag tot dag de koe ne reizigers te volgen, is

[p. 33]

onmogelijk, waar ik over betrekkelijk weinig ruimte in dit tijdschrift mag beschikken; laat me hier en daar een enkel punt mogen vermelden om een indruk van het geheel te geven, misschien is die zóó gunstig dat hij velen tot nadere kennismaking met dit boek aanspoort.

Waar wij in onzen zomer dikwijls klagen over allerlei insekten, zoo is er nog veel meer reden tot dergelijke klachten voor de reizigers in Suriname; des daags zoowel als des nachts is dit het geval, reeds bij den aanvang van de reis en reeds vóór zij om 8 uur 's morgens op 4 September de onbewoonde wildernissen ingingen. En in die wildernis, die zij rondom zich zagen terwijl zij de Beneden-Nickerie opvoeren en nu en dan aan land gingen, wat een plantengroei, welk een dierenleven, wat een eigenaardigheden, van een tropisch landschap,

Blokvormig verweerde graniet bij Bigi-Santi.

telkens wisselende in vorm en voorkomen en in gesteldheid van den bodem! Welk een rijkdom van indrukken kregen onze reizigers, wat al eigenaardige en onverwachte ervaringen hadden zij, hoe werden zij somtijds door allerlei gewaarwordingen overstelpt! ‘Onvergetelijk zal mij het oogenblik blijven, toen mij voor de eerste maal de verheven gewaarwording overmeesterde, die de naderende nacht in een tropisch woud het voor poëzie ontvankelijk gemoed schenkt. Waar bleef de heilige stilte van het woud, door dichters zoo vaak bezongen? Juist om 6 uur vingen de talrijke groote cicaden hoog in de boomen met snorren aan, en naarmate de avond viel, mengden zich meerdere stemmen onder het vreemdsoortige koor.’ ‘Nevens het meer en meer optreden van harde houtsoorten, is voor dit riviergedeelte kenschetsend het lang-

[p. 34]

zaam verdwijnen der Maripa-palmen. Hier en daar wiegelt nog een eenzame bamboestruik zijn buigzame, met prachtig lichtgroen beladen stengels over de rivier, in de verte den indruk makend van een bos van groen fluweel. Het meer en meer als coulissen langs den oever gegroepeerde hout, ten gevolge van het soms ver in de rivier vooruitspringen van sommige soorten en het toenemend aantal nuances van groen geven, vooral in de vroege morgenuren of tegen den avond als de zon hare schuine stralen op den boschrand werpt, aan het geheel een stempel van grootschheid en pracht, als men het zelden op aarde vinden zal.’ Elkander steeds sneller opvolgende kronkelingen der rivier voeren de expeditie steeds dieper het eindelooze reuzenwoud binnen, terwijl steeds waardevolle houtsoorten aan hun bewonderende blikken voorbijtrekken, en zoo naderen zij op 10 September het gebied der watervallen en der rotsen met zijn talrijke moeilijkheden, en den mond der Fallawatra, in 1855 reeds door Voltz bezocht. Verder gaan zij het onbekende gebied in, en met klimmende belangstelling volgen wij hen op hun tochten en zien, dank zij de levendige beschrijving van alles, al die zonderlinge dieren, die merkwaardige planten, die steensoorten, die prachtige natuur die hen omgeeft; wij deelen ook in hun gevaren, in hun tegenspoeden en wederwaardigheden, in hun lief maar ook in hun leed. Er moest door ieder hard gewerkt worden, gelukkig, zegt de schrijver. ‘Toen onze kleine vloot van wal stak en in den schaduw van het hooge geboomte zachtkens langs het majestueuze gordijn van groen heengleed, dat bij de toenemende versmalling van het stroombed ons meer en meer insloot, werd het mij weer voor een oogenblik angstig te moede bij de gedachte aan het steeds toenemende gevaar van in die eindelooze, met poelen en moerassen bezaaide wildernis ziek te zullen worden, en aan de steeds geringer wordende kansen, om bij ernstige gevallen tijdig de stad te kunnen bereiken. Ik heb het voor mij een geluk geacht, dat de voortdurende oplettendheid, die van mij geëischt werd, mij zelden voor zulke terneerdrukkende gedachten den tijd liet, want na de ondervinding gedurende de reis

Opbrengst eener jacht van 5 minuten. Onze kok, een vijftal leguanen dragende; daarnaast een der roeiers met een schotel hunner smakelijke eieren.

met een zoo aanzienlijk personeel opgedaan, waag ik de meening uittespreken dat voortdurende arbeid, die onafgebroken de belangstelling gaande houdt, mede onder de factoren mag gerekend worden welke den reiziger in de binnenlanden van Guyana voor de daar heerschende gevaarlijke invloeden minder vatbaar maakt.’ Bij een bekkenvormige verwijding van de rivier gekomen, heet het: ‘Wij waren hier als in een paradijs: een schier cirkelronde boschrand, met zijn talrijke nuancen van groen, weerkaatsend in het spiegelgladde wateroppervlak, waaruit nu en dan een visch omhoog sprong; eenige groote blauwe vlinders, die nu en dan met langzamen vleugelslag uit het geboomte te voorschijn kwamen, zich vermijdende in het felle zonlicht, en niet te vergeten de schitterende kolibrietjes, die ik hier voor het eerst bij hunne sierlijke bewegingen kon bewonderen - dit stukje natuur, badende in de tropische morgenzon, bij een ademlooze stilte, zou zelfs den meest prozaischen sterveling in verrukking hebben gebracht.’

[p. 35]

Als het Zondagmorgen is, wordt niet vergeten een godsdienstoefening te houden; in de groote en grootsche natuur om hem heen gevoelt de kleine mensch natuurlijk de behoefte om steun en kracht van boven te vragen. Er wordt gekampeerd bij de prachtige Blanche-Marie-watervallen en toen daar, bij het vallen van den avond zich met het donderend geraas van den val het



koor van piepende, gonzende, schreeuwende en fluitende geluiden kwam voegen van allerlei dieren, en een menigte lichtkevers door het dichte bosch heen- en weer dwarrelden, ja, wij willen het wel gelooven wat Dr. van Cappelle schrijft: dat toen de gewaarwordingen overstelpend waren! Verkenningen worden gemaakt in de omgeving, de waterval wordt met veel moeite omgetrokken en voort gaat het weer, op 21 September, de onbekende wildernissen in, tot een nieuwe waterval,



Van Eedenval gedoopt, weer moeilijkheden te overwinnen geeft, en na deze volgen er nog vele, o.a. de Wilhelmina-val. Verder wordt de tocht niet voortgezet en terug gaat het naar den Fallawatra, waarbij zich weer allerlei wederwaardigheden voordoen, die ons doen zien hoe moeilijk het reizen is op de bovenrivieren in deze kolonie. Op 8 October ving de tocht op den Fallawatra aan, den volgenden dag werd in het stroomgebied een breede waterval aangetroffen en deze Cremerval gedoopt. Weer ging men het oerwoud van Suriname in, weer werden wonderen gezien van de levende en levenlooze natuur. Naar het hoofdkamp aan de Fallawatra-monding wordt op 19 October teruggekeerd en van daar op 2 November Nieuw-Nickerie bereikt.

* _* *

Wanneer een leek dit boek ter hand neemt, zonder eenige kennis van planten, dieren en gesteenten, zonder eenige voorstelling van een tropisch landschap en de daar voorkomende natuurverschijnselen, onbekend ook met iets van aardkunde en van de aardrijkskunde der tropen, ja, dan zal hij het wellicht onvoldaan ter zijde leggen. Maar wanneer de lezer belang stelt in dat alles en weet mee te doorleven al die lotgevollen van onze dappere onderzoekers, weet mee te gevoelen al de gewaarwordingen en indrukken, die elkaar van dag tot dag opvolgden, dan geniet men en leert men ervan, en kan men na de lezing een goede voorstelling zich vormen van dat kleine stukje Nederlandsch grondgebied, door de reizigers bezocht, en dan leest men ook met instemming de eerste woorden van het boek: ‘Alles wijst er op dat onze kolonie Suriname een betere toekomst tegemoet zal gaan.’

Dr. CALKOEN.