Groot Nederland. Jaargang 5
(1907)– [tijdschrift] Groot Nederland–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 630]
| |
Levensleer
| |
[pagina 631]
| |
Een van haar had een touw en probeerde te dansen langs den middenweg; maar de wind dreef het touw scheef over haar hoofd, sloeg haar rokken omhoog en haar zwarten borstdoek verblindend in haar aangezicht. En daarom lachte zij. En daarom lachten allen. Het waren acht van de tien aldaar verblijvende leerlingen-vroed-vrouwen in uitspanningsuur. - Die zottinnen! zei, nijdig van uit de eetzaal toekijkend, een meisje, een magere, bleeke, zwartharige fabriekwerkster, die er, evenals haar gezellinnen, hare beurt afwachtte om, op een sein van de natuur, hulpbehoevend langs de smalle binnentrap naast de deur - een trap die voor de studenten ook diende - tot in de verloskamer geleid te worden. Die eetplaats was geheel afgezonderd, buiten hoorbereik van alles wat er op de straat of in het ruim gesticht gebeuren mocht. - Loat ze moar plezier moaken, zei een andere, een gehuwde vrouw, de kreupele boô zal geiwe genoeg achterkomen, wa zegde gei er van? - en zij wendde zich tot een blozende kleine, vroolijk binnentredende, die evenals zij een trouwring droeg en voorzichtig een boordevolle, overstortende koffiekan en een melkkom torste. - Ik,.... ik zegge 'k ik, dat 't leive zoete-n-es, antwoordde de aangesprokene in blijden wanklank met de treurige voorspelling. Zij goot de koffie dampend in de koppen en reikte de melkkan over. - Doe moar leik thaais, glimlachte ze. - Ge zèi gei hier thaais geluve 'k, zei de eerste spreekster, leelijk, mager, verlept vóór den tijd. - Of ik! pochte de andere, - meins, 't es al meine vierde kier da 'k hier kome, hoe 'n zoe 'k ik hier nie thaais zein! - Ih vierde kiendsje? - Joa, mein vierde, gistere was ik hier al mee ne kier alliene en nih zein we weeral geveive, veur zuulank as 't duurt, lachte zij. - 't Es azuu veil plezieriger uuk, ge keun nog ne kier e woordeke spreiken, anders zoede wel zitten opdruge. - Z' hân mei gezeid, begon de fabriekwerkster met haar grooten mond, haar mager gelaat en haar roetzwart, kunstmatig gekroesd haar - dat 't hier nie 'n docht, dat er hier nie anders as schoelden 'n kwamen, en 'k en zie 'k ik da niede. - Schoeide! antwoordde de vroolijke, verontwaardigd, - der | |
[pagina 632]
| |
komt-ei hier van soorte, goed en slicht, moar veil getreiwde vreiwen uuk, den dag van vandoage. - Ben ekik slichter messchien, omda 'k nie getreiwd 'n bin? vroeg de fabriekmeid strijdvaardig reeds. - Ba, nie g', ba nie g', verbeterde de blijmoedige, en nieuwsgierig-minzaam: - Hoe komt et da ge nie getreiwd 'n zeit, mein schoap? - Ha, hei 'n hé nog nie gelot, bekende zij, - in Februarei moet hei! - En as er hei in es? - Ha, 't es-ie hei tot doar, antwoordde zij gelaten, en bekende: - 't Es wa van de carnaval, 't meine. - Wa goa-de mei ih kiendsje doen? Fier, vertrouwvol keek het meisje op: - Zein moeder goat 't kwieke, ze zie mei zuu geirne. Hei 'n es moar alliene. Zein moeder, ze zoe de duud stirven veur hem en veur mei. - Wa doet hei? - Hei wirkt bei Carels op den atelier, hei wint 'n schune daghure! - En gei, wa doe-de gei? - Ik ben bomster in de Leis. Me treiwe zuu geiwe of da we keune, me meugen intreiwen te zeinent. - 't En es veur elk zuuveile nie, zei de andere, getrouwde vrouw bedroefd, - ge zie mei hier zitten, hè? 'k Bin aan mein tienste, en mein dochter doar aan heur ieste - en met een zucht wees zij een meisje aan met een getrokken, geel-gevlamd gezichtje en scheele oogjes. - Nog gien veiftien joar, - uitte zij met klem, als een jammerklacht. - Nog gien veiftien joar! herhaalden bijna allen, meewarig het sprakeloos schepseltje aanziende. - 't Moe nog iest Moarte zein ier da ze 't wordt, berichtte de moeder opnieuw, - 't es om bei heur te zein da 'k meikome, anders gebeurt da bei mei alteid thaais, en ze zuchtte weder; - me deên de jonges teige dien teid alteid bei meitje, 't en zein der baaiten de deze, moar twië mier in 't leive. - Hoe es ze doaraan geroakt? zu jong? fluisterde de blij gezinde. En de moeder fluisterde terug, een vinger op haar voorhoofd leggend: - Z' en es nei hiel zjuust. - En dan luider, dat allen het hoorden: - Ge moet weite, me weune wei in e puurtsje, woar da moar twie haaizen 'n stoan. Ik noar mein wirk, voader in de | |
[pagina 633]
| |
ceiment-fabreike bei Pissa, d' ander kinders noar de schole en Mansken hà den thaaiswacht. Moar noast ons deure, moet-e wei te, was de zeun uuk alteid thaais. Hei was-ie hei 'n bien afgereijen in 'n eizere-wig-ongelik, hei hoad hei e pensioen. En dien deugeneit kwam bei mein dochter zitte, en zie wat dat er van komt! Moar hei zal der lielijk teigevliege, zilde, d' hiere van 't Parket zein al bei ons geweist. Hei zal wel e joar gevang hên, zegge de meinsche. Azuu 'n onderjoarig kind, da zein verstand moar half 'n hêt, 't es 'n schande! en zij balde de vuist als naar den verleider toe. Allen zwegen in verslagenheid. Toen hernam de moeder: - 'n Dame aait ien van d' haaize woar da 'k wirke hè beloofd dasse Mansken in den OesterputGa naar voetnoot1) zal doen en betoale veur heur. Allen knikten goedkeurend met het hoofd. Het was bijna volkomen duister in de eetzaal geworden, en sedert lang was de uitbundige schaar speelsters weg uit den tuin, toen eensklaps de ruimte als bij tooverslag hel werd verlicht door de hanglampen met hun fijne draadjes van electrischen gloei. Dit was het misschien wat de aandacht trok op degene, die nog geen woord gerept, en wellicht naar niets geluisterd had. Zij zat dàar als versteend, strak voor zich uitkijkend, schijnbaar zonder iets te zien, op leeftijd reeds, met een lang, bruinverbrand gezicht, waarop als een gesteven uitdrukking van blijvende verwondering stond. Zij was in boersche kleederdracht. - En gei dan, vroeg het fabriekmeisje, - gei die niets en zigt, hoe zeide gei aan den hoak geroakt? ge ziet er al 'n ewwe-n-aait, gei. De lange, beenige boerenmeid begon eensklaps te schreien, voor alle antwoord, met het voorschoot aan haar oogen. Haar schouders schokten, onder het steeds luider wordend, gesmoord gesnik. - Toe, toe, troostte haar de vroolijke, - 'n moakt azuu gien verdriet, God leift, die 't al geift. Noar reige komt zonneschein! En zij klopte haar eenige keeren zacht op den rug, evenals men een huilend kind sust. Maar het geschrei hield niet op. - Allo, vertel het ons ne kier, z' hên zei wel ilder gevoarten verteld, hernam ze, de twee anderen aanwijzend. En de buitenmeid, ineens mededeelzaam, begon: - Ik hei mij heul mijn leven treffelijk gedregen, 'k moch mijne | |
[pagina 634]
| |
vijnger omheuge steken, 'k Was zelfs in de congregoassie en van elk gerespecteerd. Ge moet mij nie geleuven; moar dage van mijn prochie woart ge zoedt heuren.... - Van woar zei-de gei? ging het onderbrekend. - Van Smeirhebbe-Vloersegem.... 'k Was al twintig joar meissen - en meissen allien op e greut boeregedoe, altijd op mijn ure thuis. Den ewwe knecht stirft. Der kom ne nieuwen en doar zie! Woarom 'n loaten ze ne meins euk nie gerust! weeklaagde zij. - Hoe konde gei toch zuu dwoas zein, as ge ne kier al zuu ewd zeit! sprak de fabriekmeid ongenadig. - 't Es percies dadde, vijf en veertig! 'k Hè ekik gemiend da'k doar nie van 'n zoe geweten hên, bekende zij. En dan met een soort van angst voor goddelijke bestraffing: - Os ge peist, da'k in d' Oestmoand nog Onze-Lieve-Vreiwe in de processie gedregen hè! Hier schoten allen, behalve het minderjarige meisje, in een luiden lach. - Da was e schandoal, zeiker? vroeg de fabriekwerkster, op een toon als had zij er pleizier in. - Da ziede van hier! zei deze bij wie de pret geen echo wekte. - Wilt hei ih niede? - Hij es mee 'n andere noar Amerika. - Wa goade mei iwwe kleinen doen? vroeg de vroolijke, den praktischen! kant inziende. - Hem deud doen zeker! was het antwoord, met een nieuwe uitbarsting van wee. - Dàt 'n miende niet t zei de moeder, die er negen had gehad. - Nie woar, dàt 'n miende niet? herhaalde vleierig de vroolijke. - Nien ik, 'k en meene 't niet, bekende de bedroefde, zich vermannend, hoewel met een onheilspellend vuur in den blik, - moar ne meins 'n es nie altijd eensgezind, ge'n weet almets nie, woartoe da ge kapoabel zijt. - Ge zilt het zu geire zien, och zu geire, ne kier dat 't er es, ih kiendsje, verzekerde de gelukkige, met liefdeglans in 't oog. | |
II.Na het avondeten, voordat het sein tot slapengaan gegeven was, kwam de onderbestuurster van het Moederhuis nog eens even binnen. Zij was omstreeks veertig jaar oud, frisch, groot en kloek, | |
[pagina 635]
| |
met kleine bruine oogen, vol aandacht en ernst; met een nadenkend gelaat, door goedheid gemilderd. Zij droeg een zwart kleed, op de krachtige armen en de borst met glinsterend git versierd, en had een hagelblanke, stijve kraag om den hals. Zij hield zich heel recht. Zij stelde eenige vragen, waarop zij een bevredigend antwoord kreeg en sprak: - Goeden avond, kinderen. Eene der juffrouwen blijft op tot middernacht, waarna zij door een andere wordt afgelost. Zij zal bestendig in de gang heen en weer, langs uw slaapplaats loopen. Moest er iets ophanden zijn, roept ze, men zal mij waarschuwen. En meteen was ze weg. - Da es iefer Constance, zei de vroolijke, fier zoo goed bescheid te weten. - D' overste? - D' onder-overste. 't Es zei, die 't hier al bestiert. Iefer Agatha es nog primus-boas; moar de dieë 'n zilde nie zien, ze 'n kom nie mier bei de vreiwen. 'k Heure dasse giene wig mier 'n kan, ze goat hoast heur pensioen neime. Geen antwoord. - Iefer Constance, dat 'n es giene meins, dat es nen eingel, verzekerde zij. - Da zilde ondervinden en mei nieuws van zigge, 't en es heur niets te lastig of te veile, noch dag noch nacht! Juffrouw Constance vervolgde traag haar weg langs de lange gang met de vele vensters op den tuinkant uitziende. De wind had zich gelegd, enkele wolkensnippertjes, grijs en fijn als gaas, joegen nog onrustig elkander na in het zwerk en omsluierden af en toe half voor een oogenblik de schijf der volle maan. Deze scheen zoo helder op de gebouwen van het Oudmannenhuis en de kapel rechtover, dat het leien dak met een sneeuwlaag overdekt scheen, en de grond van de groentebedden, tusschen het donkere der struiken, evenzoo. Alles was zoo kalm, zoo stil in heel het groote huis en de omgeving, dat het een soort van zielsverheffende, feestelijke stemming wekte in juffrouw Constance's ontvankelijk gemoed. Zij bleef staan en keek door een der ramen: Hier vervlood tot dusverre haar leven, hier, tusschen deze muren. Zij kwam op haar achttiende jaar. Zij telde er veertig nu, waar was die tijd naartoe? Het scheen haar alsof het van gisteren was en tevens alsof zij nooit | |
[pagina 636]
| |
een thuis had bezeten, nooit een familie had gehad, nooit iets anders had gekend. De bestuurster had haar zeer jong als hulp uitgekozen, uitgekozen onder alle, na jaren zoekens, om hare bekwaamheid en haar ernst. Geen omgang met de samenleving; liefdesbetrekkingen en huwelijk waren haar door 't reglement verboden, dat wist ze, toen ze 't ambt aanvaardde. Dagbladen las ze niet; zij had de rubriek van: Rampen, misdaden en ongelukken niet noodig om menschenkennis en kennis van wereldwee en wereldverderf op te doen. Hier was het veld dier wetenschap uitgestrekt, en rijk de oogst van desillusie op hetgeen die wereld geeft. Toewijding was haar lot. Bedrijvigheid, hulpvaardigheid de leus van haar grootmoedig hart. En hier in die gang, uitkijkend naar dien tuin, waar eigenlijk niets verkwikkends was waar te nemen, ontstond eensklaps een gejubel in haar: - Wat ben ik toch gelukkig, sprak ze tot zich zelve, gave God, dat ik nog vele, vele jaren, zoovele als juffer Agatha hier blijven mocht! En zij ging in het zoogenaamd bureel bij juffrouw Agatha. Het was er zeer heet. Deze zat in een leunstoel voor een bureau-ministre onder het helder licht der lamp. Zij was heel dik van persoon, met een sjaal over de knieën uitgespreid en een sjaal over de schouders. Zij droeg een zwarte kapeline, waaruit haar aangezicht als uit een ronde lijst te voorschijn kwam. Juffrouw Agatha, die nu zeventig zou worden, moest een echte beauté zijn geweest, en de tijd, die zoo zwaar op haar gestel drukte, had haar gelaat wel verouderd, maar er de evenredigheden van geëerbiedigd. Haar ietwat gerimpeld voorhoofd was nog ivoorblank, haar staalblauwe oogen keken wakker van onder de gezakte wenkbrauwen, de rechte neus had een fijne lijn en de mond, klein, met mooie valsche tanden, behield zijn sereene uitdrukking. Het was haar aan te zien, dat het voortdurend getuige zijn van nood en ellende, en het ondervinden van ondankbaarheid, haar gemoed niet vergald, noch haar hart versteend hadden. Een leelijk, dik, wit hondje met grijze baloogen en spitse oortjes, waarvan het tipje in een driehoekje neerviel, lag in een mandje vóór haar. | |
[pagina 637]
| |
Met de hand streelde zij onophoudelijk zijn rug, niet eenmaal door een lodderende waardeering van het staartje beantwoord zelfs. - Welnu? vroeg ze. - Alles goed, antwoordde de onderbestuurster, en zij geeuwde, terstond zich daarover verontschuldigend. - Zoo moe? - In drie nachten immers niet uit mijn kleeren geweest! - Hoe jammer, hoe jammer, dat ik niet meer helpen kan, zuchtte juffrouw Agatha. Binnen acht dagen ben ik voorgoed weg, ben ik in 't gesticht van Poortakker, zei ze met een nieuwen zucht. - Wat zal 't mij varen, sprak juffrouw Constance, die thans volkomen vergeten had, dat er ook wel soms, ondanks algemeene goede verstandhouding, onder beleefheid verscholen, een kleine wrijving van karakter-verschil of heimelijke oneenigheid tusschen beiden had bestaan. - Gij zult mij opvolgen als bestuurster, ik zal u een buitengewoon gunstig getuigschrift geven. Ge moet een rekwest indienen aan de heeren van de Hospitiën. Het kan niet anders of ge zult directrice worden. - Laten wij het hopen, juffrouw Agatha. Maar gij hier weg... Och, het pakt mij te zeer, kom laat ons gaan slapen. Wij hebben een goeden, langen nacht voor ons, hoop ik. - Zeg het maar niet zoo luid, dat de bel het hoort, maakte juffrouw Agatha met den wijsvinger omhoog de ontmoedigende opmerking. En juist op dit oogenblik ging de straatbel over, in hellen zilvertoon door de groote voorhal uitdreunend. - Och Heere! zuchtte juffrouw Constance teleurgesteld. In Godsnaam! voegde zij er, gewend aan dergelijke storing, onderworpen, gauw, hulpvaardig aan toe. En zij ging kijken in de vestibule, waar de portierster de deur reeds ontsloot. Een vigilante stond buiten. De koetsier, dik, in dikken mantelkraag, met gebogen rug, opende het portier. Twee vrouwen, waarvan de een de andere steunde, stapten er uit: Jeannette en Euzeke. - Meugen w' hier binnenkomen? vroeg Jeannette. - Alle vrouwen in nood, als ze geen besmettelijke ziekte hebben, om 't even waar vandaan en op welk uur van dag of nacht, mogen | |
[pagina 638]
| |
dat veertien dagen vóór de geboorte van hun kind, en blijven tot volledig herstel, zei de onder-bestuurster. Is het uw dochtertje? vroeg ze aan de begeleidster. - Mein dochter! antwoordde Jeannette gekrenkt, 'k en bin toch zeiker nog zuu ewd nie om'n dochter t' hên van in de twintig? - Madame, help mij, bad Euzeke, ineengekrompen, gewikkeld in een grooten sjaal. - Juffrouw, juffrouw Constance, zoo heet ik. - Help mei, iefer Constance, bad het meisje weder. - Ik zal, kind, kom, kom stilletjes boven, en zij sloeg een arm beschermend om haar schouder. - Iefer Constance, mag ik mei? smeekte, zonder veel vertrouwen haar vraag ingewilligd te zien, Jeannette. - Neen, vrouw, niemand, dat is door het reglement verboden. Maar morgen tusschen twee en drie uur moogt ge om nieuws komen. - Help mij, bad Euzeke opnieuw. - Dien duts toch! zei Jeannette nog dralend, azuu zonder ien bekend oanzichte bei heur, en in 't midde van de nacht! - Dank God dat het in den nacht gebeurt, sprak juffrouw Constance, en dat ze niet in handen van de studenten wordt gegeven. - Zoên ze mei kwoad doen? vroeg Euzeke verschrikt. - Neen, neen, volstrekt niet, maar ge zoudt ze toch niet geerne bij u hebben, dat weet ik, was het antwoord van haar, die rijk aan ondervinding, dadelijk besefte met welk soort van meisje ze te doen had. Zij waren reeds boven de trap, door de lange gang naar de afgelegen kamer toe, met de vijf groote ramen van mat glas, een paar ijzeren bedden met roode dekens, een zitbad en een brandende kachel. De verloskamer.... Met een gegriefd hart stapte Jeannette weer in het wachtend rijtuig en reed heen langs het donker water en den slecht verlichten weg. Wandelaars waren er niet meer; enkel hier en daar op de eenzame kaai nog een haastig voorbijstappende. Werktuiglijk keek ze door het raampje. Een ander rijtuig kruiste met dat, waarin zij zat, en in het vluchtig schijnsel der straatlantaarn op den hoek van de Coupure zag ze: God van den hemel, mijnheer Florimond! - Ja, ja, hij was het! Zij zag een wit costuum, een vederhoed, een schittering van gouden knoopen en goudgalon. Hij zat met den rug naar de | |
[pagina 639]
| |
paarden en, vóór hem op de achterbank, had Jeannette, als in een weerlicht, ook rose en witte meisjeskleederen en klatergoud gezien. Zijn zusters zeker...! Zij reden naar het nachtfeest van madame Carbonnelle. Jeannette had er meer dan eens onduidelijk iets van gehoord.... - Wat es de weireld toch, wat es de weireld toch! kreet ze in zich zelve. | |
III.Sinds enkele dagen verkeerde Florimond in een prikkelbaren toestand, 't Gevoel van zacht-weldadige verlichting en rust waarvan hij zoo genoten had, als van een langzame herstelling na een zware ziekte, was van lieverlede weer veranderd in de knagende gestremdheid van twijfel en spanning, 't Was als een vage dreiging die hem boven 't hoofd hing, iets angstigs, dat overal en nergens om hem heen was; 't bewustzijn van een strijd, die lang nog niet was uitgestreden en waaronder hij nog veel en hevig lijden zou. Het kon immers niet anders, men raakte zoo maar niet met een besluit en een belofte uit zulke zwaar-drukkende toestanden; hij voelde, zonder er iets van te weten, dat Euzeke halsstarrig steeds op hem te wachten zat, dat zij, niettegenstaande haar gedweeheid van slachtoffer, ongeduldig werd, dat zijn belofte tot een daad moest worden, of dat het ergste, het áller-ergste, iets waarvan hij de gevolgen niet berekenen kon, onvermijdelijk moest en zou gebeuren. Van een anderen kant voelde hij zich, door de belofte aan zijn moeder, door de toebereidselen tot het feest en het daarop verwachte engagement, aan handen en voeten gebonden en weerloos aan de willekeur van het noodlot overgeleverd. - Past op dat-e nih gien biestigheden 'n doet! Ziet dat ih nih nie mier 'n comprometteirt! waarschuwde onophoudelijk madame Ver-poest. En hij wist hoe zij waakte en bespiedde, en hem volgde of volgen deed, op elk uur van dag en avond. Door haar toedoen, - om hem des te beter onder toezicht te houden - had hij zijn ontslag genomen op het kantoor waar hij vroeger werkte, en was nu in hun eigen zaak, aan huis, onder het onaangenaam, schier onuitstaanbaar beheer van Julien. Al die heimelijke dwang kon hem soms tot huilens prikkelen en hij vreesde, dat het plotseling in hem los zou barsten, dat hij alles, in een bruuske vlaag van opstand, overhoop zou schoppen, als het nog lang zoo duren moest. Maar | |
[pagina 640]
| |
tevens was hij bang, vreeselijk bang voor het schandaal, en de scènes, en de onherstelbare vernieling van zijn gansche toekomst. Terugkeeren naar Euzeke was de besliste brouille met heel zijn familie en, als gevolg daarvan, de gewisse, onoverkombare ellende; nog langer leven als hij thans gedwongen werd, was de pijnlijkste der folteringen, die hij haast niet meer dulden kón. Daarbij kwam nog de wroeging van 't geweten, en onder den angel van die wroeging herleefde ook weer scherp zijn ongedoode liefde en het physiek verlangen naar zijn minnares. Zij was een deel van zijn leven geworden, een dwingende, tyrannische behoefte, iets waar hij weldra hevig en vurig weer naar snakte, omdat hij 't niet meer had. Wat deed ze nu? wat dacht ze nu? hoe doodde ze de lange uren van den dag, in al die lange, droeve weken van wanhopig wachtende verlatenheid? Wat zou hij niet gegeven hebben om haar nog eens te zien, om nog eens iets van haar te hooren! En zijn radelooze angst verergerde toen hij dacht aan 't kind, dat nu welhaast zou komen. Hoe kon, hoe moest dat alles eindigen, zonder dat hij er nog iets van af wist, zonder dat hij er nog iets van hoorde? Was 't niet onmenschelijk en onnatuurlijk-wreed, èn voor hem, èn voor haar? Nog veel erger werd het, toen hij, na een nieuwe zending van honderd frank, het geld terug kreeg, met een bericht van de post dat de geadresseerde uit het huis in de Holstraat verdwenen was, zonder haar adres achter te laten. Gelukkig dat zijn moeder juist op dat oogenblik niet thuis was en hij zelf met den postbode kon spreken! Wat 'n scène zou het anders niet geweest zijn! Maar 't was een zwakke, droeve troost voor hem dat zijn moeder 't niet ontdekte, en dagen en nachten martelde hij nu zijn geest af om te gissen, wat er wel van Euzeke mocht geworden zijn. Hij dacht dat ze misschien een toevlucht had genomen bij haar tante, die strenge tante, die zoo scherp haar wangedrag had afgekeurd, of dat ze weer haar intrek had gekozen bij Jeannette; of dat ze... ach, hij wist niet waar verdwaald was: al nuttelooze onderstellingen, die voor hem tot geen oplossing konden leiden, omdat hij bewaakt, bespied, als gevangen en geboeid zat, en nergens, zelf durfde gaan informeeren, en ook niemand wist die hij genoeg vertrouwde om er inlichtingen aan te vragen, het allerminst aan Jeannette zelve.
Midden in dien pijnlijken strijd vol twijfel brak eindelijk de avond van het feest bij madame Carbonnelle aan. | |
[pagina 641]
| |
Even vóór negen uur stonden zij allen kant en klaar. Een groote, gesloten landauwer wachtte vóór de deur en zij kwamen alle vijf beneden in de kelderverdieping om afscheid te nemen van Verpoest, die er als altijd, naast het vuur, in zijn leunstoel zat ineengezakt. Zij waren schitterend. Madame Verpoest droeg een hardblauwe japon met ramages waarvan het lijf over haar zware buste glom en spande als een stalen kuras. Haar dik gezicht zag purperrood, en, om de bochelende heupen, had de bijna barstende rok donker-matte glanzingen, als het sterk-geschubde lichaam van een monstrueuzen kever. Zij hijgde amechtig van warmte en inspanning. Marina, als Reine du Jour, was van een volle, vleezige, Rubensiaansche schoonheid. De aurore-kleur van haar japon harmoniseerde prachtig met haar ietwat hooggekleurd gezicht en haar rosbruine haren; en de ontbloote hals en de half-naakte armen waren van een weelderige, bijna provocante malschheid. Paulke, naast haar oudere zuster, zag er wel wat nuchter en onnoozel uit in haar fade Watteau-pakje met het herderstatje en het bloemenmandje; en Julien was een boer, de traditioneele Vlaamsche tooneel- en carnavalboer: bruine slobkousen, zwarte broek, blauwe kiel, hooge, ruigzwartzijden hoed, een lange vlas-pruik op de schouders en een slordig-gestrikt rood zakdoek om den hals. Hij had een soort denigreerende pret in zijn boersche vermomming; hij lachte grof en dampte zwaar uit een lange pijp; en af en toe rochelde hij in zijn keel en deed of hij zijlings spuugde, of kneep met de vingers op zijn neus als 't ware om. zich te snuiten. Florimond, zenuwachtig, prikkelbaar, met stuursch gezicht en saâmgefronste wenkbrauwen, stond stijf, met op elkaar gesloten lippen in zijn Oostenrijksch admiraalpak: glimmend-verlakte kaplaarzen, parelgrijze span-broek, witte tuniek met parelgrijze brandebourgs en vergulde knoopen. Hij droeg een hooge witte pruik met zwart-gelint staartje en in zijn wriemelende, klamme hand hield hij den prachtigen steek met witte struisveer en goudgalon. - Eh bien, Pa, nous allons, zilde, zei madame Verpoest, die blijkbaar vond dat een woordje Fransch nu wel te pas kwam. De oude, zieke man keerde met inspanning het hoofd half om naar al die ongewone pracht van kleeren, en zijn verwilderd-uitpuilende oogen kregen een uitdrukking van bijna angstige verbazing, alsof het hem wat àl te machtig was. Toch scheen hij eindelijk te begrijpen; hij knikte een paar keer zwakjes met het | |
[pagina 642]
| |
hoofd, als om te betuigen dat hij hen allen heel mooi vond, en toen brabbelde hij met inspanning iets door zijn dikke lippen, dat zijn huisgenooten niet zoo dadelijk verstonden. - Wat es 't, Pa? Zoedt-e nog geiren iets hên? Ge meug gerist zein; Palmeyre (dat was de noodhulp die bij gelegenheid op Verpoest paste) zal goed veur ih zorgen. Es 't nie woar, Palmeyre? riep madame Verpoest, zich even naar de keukendeur omkeerend. - Leik of ge 't zilve woart, madame, antwoordde de meid, een magere blonde, met vriendelijk sproeten-gezicht - zich even in 't deurgat vertoonend. Maar dàt scheen 't niet te zijn wat Verpoest verlangde te weten; hij schudde 't hoofd en wrong zich ongeduldig in zijn leunstoel, en eindelijk kwam het er ietwat duidelijker uit: - Komplementen aan Carbonnelle.... Carbonnelle.... - Joa, Pa, zeiker.... zeiker.... zei madame Verpoest, voorkomend over hem gebogen, hem aanmoedigend helpend om de stokkende woorden uit zijn mond te krijgen. - Aan Carbonnelle, herhaalde de ongelukkige man met toenemende inspanning, dat hei... mein komplimenten... doet... aan de members... van den Eitmansclub... as er bei hem op de soirée zein... - Ge meug gerist zein, 'k beloof het ih! 'k beloof het ih! herhaalde madame Verpoest met overtuigend hoofdgeknik, gelukkig dat zij het er eindelijk uitgekregen had. Zij gaven hem allen een haastigen nachtzoen en spoedden zich naar het wachtend rijtuig. | |
IV.Bij de Carbonnelle's, in het ruim huis van de Coupure, was het feest aan den gang. De landauwer van madame Verpoest moest even queue maken, en Marina, 't hoofd door 't raampje buigend, zag twee andere rijtuigen vóór 't hunne, waaruit, tusschen een dubbele rij gapende nieuwsgierigen op het trottoir, haastig de verkleede gasten stegen: - Oh! M' man! M' man! un Méphisto! une Carmen! un Halle-bardier! une Pierrette! riep zij opgetogen, sidderend van ongeduld. - Es 't er giene Kooldroager bei? vroeg Julien, plomp schertsend. - Taisez-vous, toi! zei Paulke boos. | |
[pagina 643]
| |
Hun rijtuig zette zich even, stapvoets-schommelend, weer in gang. Tien passen, en zij waren vóór de open deur, stapten uit, spoedden zich, onder de roode marquise, tusschen de dubbele rij nieuwsgierigen naar binnen. Een knecht nam jassen en mantels aan, een dienstmeisje schoof een behang weg en zij waren in een ruim, helder verlicht salon, gonzend-vol verkleede menschen. Madame Carbonnelle stond naast haar nietig ventje aan het uiteinde der zaal en trad, toeschietelijk, door meneertje gevolgd, de Verpoest's twee schreden te gemoet. Zij was gekleed in staal-grijze zijde met git en kanten, en haar gezicht glom vettig, met stralende oogen en een grooten, breeden mond, die lachte van genoegen. - Bónjour, madame Verpoest, vraiment enchantée de vous voir, groette zij, en de twee dikke dames, als 't ware door een gelijktijdige, plotselinge verteedering overweldigd, zoenden elkaar met twee vet-klinkende zoenen, wat zij anders, in 't gewone leven, nooit deden. Toen zoende madame Carbonnelle ook de mooie Marina en het onbeduidend Paulke; en, terwijl ze daarna warm de hand drukte van Florimond en van Julien, keerde zij zich half om, wenkte, uit een groep van de suite, een jong meisje, verkleed als Italiaansche, bij zich en stelde haar aan madame Verpoest en aan haar dochters voor: - Mademoiselle Joséphine Van de Wattijne, ma nièce. Madame Verpoest nam het meisje even van het hoofd tot de voeten op. Toen knikte zij, als door haar zwijgend onderzoek voldaan, en met een scheeve waggeling van haar dik lichaam op het meisje toetredend, stak zij de hand uit en zei: - Bonsoir, mademoiselle, je suis vraiment content de faire votre connaissance. Ook Paulke en Marina groetten en Julien en Florimond werden insgelijks voorgesteld. - Monsieur Florimond Verpoest, le célèbre rameur du Club, aujourd'hui promu au grade d' amiral autrichien! stelde madame Carbonnelle Florimond met een luiden lach voor. Florimond boog diep, richtte zich weer op, glimlachend-gegeneerd, stak zelf, in zijn verlegenheid, de rechterhand uit naar het meisje, die er even, met een kleine aarzeling, de hare in legde. Florimond wist niet hoe 't kwam, maar die korte aarzeling in het beantwoorden van zijn onhandige begroeting krenkte hem. Hij voelde iets preutsch in haar, dat hem dadelijk mishaagde, te meer dat hij | |
[pagina 644]
| |
haar verder onbeduidend vond, niet leelijk, maar nul, van een fade blondheid, met oogen zonder uitdrukking, en zoo gek, zoo disparaat in de keus van haar toilet, dat heelemaal niet-passende, kleurig, Italiaansch pakje bij haar flauw-blond type en haar voor een Walin zoo ìn-Vlaamschen naam: Joséphine Van de Wattijne. Hij dacht terstond aan Euzeke, scherp, vlijmend, met weemoed en met plotseling verlangen. Hij had daar ineens weg willen zijn, uren verre weg, uit dat gemaakt en valsch gezelschap, en arm en vrij als vroeger, met Euzeke in gelukkig, nederig samen-zijn, op een klein kamertje, zonder eenige toekomst-kwelling noch ambitie. Maar 't was te laat, zijn nieuwe leven sleepte hem onweerstaanbaar mee; dat kleurloos meisje werd hem aangewezen, en hij moest vriendelijk blijven en gehoorzamen, met welken weerzin ook, als een knecht, als een slaaf.... In wijden kring zaten zij nu, al die vreemde, aanstellerige pakjes: de Mephistos, de Carmens, de Zeeuwsche boerinnetjes, de Reines du Jour en de Reines de la Nuit, de Watteau-bergères, de Pierrots en de Pierrettes, de Toreadors en de Bacchantes, elk zijn best doende om uiterlijk in zijn rol te blijven, en zij speelden gezelschapsspelletjes: panden en slofje-onder, dansten patertje-aan-den-kant enz. enz. en alles liep ten slotte op 't zelfde uit: iemand uit 't gezelschap kiezen en elkaar zooveel en zooveel keer zoenen. Zoenen en nòg zoenen, 'twas inslag en schering, en al die jonge, burger-degelijke en zelfs preutsche meisjes, die in 't gewone leven zulk een zoen als een beleediging zouden beschouwd hebben, zoenden en lieten zoenen daar met onverholen wellust, onder het medeplichtig oog der mama's, die dat ook in haar jeugd hadden gedaan en aanmoedigend, met verteederd-vochtige oogen het spelletje gadesloegen. En toch, toen Urbain, de cynische Urbain, die in Astroloog vermomd was, als vereenvoudiging voorstelde maar aan één stuk door te zoenen, aangezien ieder nieuw spel daar toch fataal op uitliep, ging er een algemeene kreet van verontwaardiging op, en kreeg Urbain even een streng-scherpe berisping van zijn moeder. En Florimond kon die gewaarwording van zich niet afzetten, maar heel 't gedoe daar deed hem denken aan een orgie in een of andere schuine nachtkroeg. Al die gedecolleteerde vrouwen, al die opgewonden mannen, de wijn, de champagne, de lekkernijen, die onophoudend werden rondgepresenteerd, en vooral dat zoenen, dat voortdurende zoenen, met gulzige lippen en wulpsche blikken, | |
[pagina 645]
| |
het deed hem denken aan zijn nachtelijken uitgang met Urbain en Adhémar in de luxe-kroeg van Christine, met het enkel verschil dat daar de volle bevrediging en hier slechts de geprikkelde overspanning te genieten was. O! wat leek hem Euzeke, in haar eenvoudige, natuurlijke, belangelooze, algeheele zelfopoffering en overgave van ziel en lichaam, verre boven alles wat hij hier zag verheven! En hij schaamde zich, voor zijn moeder, voor zijn zusters, voor zichzelf, dat zij allen daaraan meededen. Julien had gelijk in al zijn onbeschofte ruwheid: 't zou er een smerige boel zijn! had hij gezegd; en 't wàs er een smerige boel, een laf en vuil gedoe, waar Florimond van walgde. Met het fade blondinnetje in haar disparaat Italiaansch pakje bemoeide hij zich niet. 't Was hem onmogelijk. Als gestold zat hij stijf en deftig in zijn belachelijk parade-uniform met de broeiende witte pruik op het hoofd naast haar, en de meest verbolgen blikken van madame Carbonnelle en van zijn moeder, die hij daar, door het knullig meneertje Carbonnelle geflankeerd, als twee dikke, roode buffet-matrones naast elkaar zag zitten, vermochten het niet hem te ontdooien. 't Was hem dood-eenvoudig onmogelijk zelfs gewoon onbevangen-beleefd met het meisje te zijn, en op een vriendelijken toon haar even aan te spreken. De zoenen, die hij haar af en toe geven moest, deden hem griezelen, en hij had er telkens van toorn, van afkeer en van spijt om kunnen huilen. Hij verveelde zich doodelijk, gruwelijk, hij had onder den grond willen zinken. Hij voelde dat het heele plan door zijne schuld mislukte en 't maakte hem nog doffer en nog dooder; hij had willen slapen, als een beest zonder gedachten noch gevoelens slapen, en nooit meer wakker worden. Het einde van den avond verging als in een nevel door zijn zwaar-versuften geest. Het kwam hem voor dat enkele heeren begonnen aangeschoten te zijn en dat deed hem vagelijk pleizier, het was een afleiding en hij wenschte dat zij allen dronken mochten worden, ook de vrouwen, en in één janboel door elkaar hossen en dwarrelen. Dan zou hij daar zoo stijf en stom niet moeten zitten, dan zou hij mee hossen en. springen en er zou misschien iets gebeuren, - hij wist niet wat - dat hem op een of andere wijze uit zijn folterenden strijd verlossen zou. Maar er gebeurde niets, 't bleef stom, 't bleef gruwelijk, en hij schrikte op als uit een nachtmerrie, toen hij plotseling aan zijn oor de schrille stem | |
[pagina 646]
| |
van meneertje Carbonnelle vernam, die, heelemaal niet op de hoogte, hem met een vriendelijk klopje op den schouder vroeg: - Eh bien, mon grand gaillard, on s'amuse à côté de la belle Italienne! - Oui, oui, monsieur Carbonnelle, très bien, très bien, antwoordde Florimond, volkomen van streek. En weer verzonk hij in zijn stomme, doffe, doodsche, gruwelijke verveling. Toen zag hij eindelijk zijn moeder opstaan, zijn moeder zuchtend, paarsrood, met een laatsten blik van wanhopigen toorn op hem. Alles was verloren en verbeurd, zij gaf het op, zij wilde naar huis en Florimond voorvoelde al de stormen die nu zouden komen. Het afscheid was benauwend. Madame Carbonnelle kon haar wrok niet verbergen en zei hem op een zuren toon, met staal-kouden blik: - Je crois que vous ne vous êtes pas très bien amusé, monsieur Florimond. - Si, si, madame, très bien, très bien, brabbelde hij, mais j'ai un peu mal à la tête. - Un peu trop nocé la veille, peut-être? spotte zij. - Pas du tout, madame, pas du tout, je n'ai pas même été dehors. Zij waren weg, op elkaar gepropt in 't rijtuig, dat in de nachtelijke stilte van de groote stad, oorverdoovend over de straatkeien hobbelde. Er was een oogenblik doodsch stilzwijgen. Toen loosde madame Verpoest een luid-diepen zucht, en plotseling, als razend, sloeg zij met de vuist op haar knie dat de spannende zij van haar japon er onder kraakte, en brulde 't uit, ruw als een vischwijf: - Ha, verdome! verdome! - Mais M'man tout de même! gilden Marina en Paulke verschrikt. - Verdome! verdome! brulde opnieuw de dikke vrouw, met pletsende woedslagen op haar knie. Azuu ih eigen gelik wigsmeiten! Zuu stom zein! Ha 'k zit er van te beiven van koleire! Ha 'k zoe d'r 'n geroaktheid keune van kreigen! - Mais qu'est-ce qu'il y a M'man! riepen de meisjes schrik-verbaasd. - Deine stommerik, doar! Deine stommerik! schreeuwde madame Verpoest met een naar Florimond gebalde vuist. Hei is de noagel van mein duukiste! | |
[pagina 647]
| |
- Hè 'k 't ilder nie gezeid, dat 't er stom embeitant zoe zein triomfeerde Julien. - Zweig gei! Gei 'n telt hoegenoam nie mier mei! beet madame Verpoest hem kort af. Florimond zat met hikkende keel te beven; de meisjes begonnen te schreien; Julien liet een geknor hooren en zei niets meer, in zijn hoek teruggedrongen. - 'K hè mein beste gedoan, moar 'k en kan neit! 'K en kàn neit! snikte eensklaps Florimond. - We zillen ih wel liere kuine! Wach moar! wach moar dreigde bevend madame Verpoest. Het rijtuig hield stil, zij waren weer thuis. Zonder nog een woord stapten zij uit, traden binnen, trokken somber-teleurgesteld en ontdaan elk naar zijn kamer. | |
V.Des anderendaags in de vroegte lag er een wichtje meer in de kinderkamer van het Moederhuis, en vóór de klok twaalf sloeg, werd er nog een binnengebracht, dat van het minderjarig, half idioot meisje: een ellendig schepseltje, niet leefbaar zelfs, dat stilerbarmelijk zijn onbewust leed uitkreunde. Het kind van Euzeke was een jongen, een kloeke bengel, die lustig aan zijn duimpje zoog, met de twee handjes dicht bij 't rood gezichtje. Rondom de kamer stonden wiegen van donkerblauw geverfd ijzeren vlechtwerk, met blauw gevoerd, een wit behang daarover. De eene leeg, de andere dicht en warm toegedekt over een dier kleine schepseltjes, zoo goed verzorgd hier gedurende de weinige dagen van hun oponthoud, en waarvan er zoovele door het noodlot moesten worden opgeëischt, zonder dat ze ooit den vloek van 't noodlot kennen zouden. Al die kinderen hadden een mutsje op, een katoenen kleedje aan, boven wollengoed, een kleedje van zoogenaamd malbroek-katoen, donkerrood en donkerblauw in druk. Een uniform der armoede van in den bussel reeds! Vooraan op dien bussel, die stevig was als een kuras, stond een perkamenten briefje genaaid met de noodige aanduidingen tot onderscheiding der kleinen, rampgenooten voor het meerendeel. | |
[pagina 648]
| |
Op het busseltje van Euzeke's kind stond er in drukletters: ‘Kamer: nummer vier.
Bed: nummer een.
Wieg: nummer negen.’
En dan in geschrift: ‘Florimond,’
en daaronder: ‘Emerence Verstuift.’
Dat laatste was de naam der leerlinge, die moeder en boorling te verzorgen had. Een groote boerenkachel met plat blad, waarop twee koperen theeketels hun lied der gezelligheid ruischten, eenige stoelen en drogende doeken bij het vuur. Een leerlinge, jong en flink, met een grauw linnen voorschoot, met linnen mouwen, eng-sluitend als een koker, al hare kleederen bedekkend, hield de wacht in die zaal. En in een kamer niet verre vandaar, in de kamer nummer vier, in bed nummer één, lag Euzeke. Er stonden vijf bedden in die kamer, ijzeren bedden ook, alle leeg behalve twee: het hare en dat van de jonge, slapende halve idiote. Boven het wit en blauwgeruit hoofdkussen, waarop het hoofd van Euzeke lag, stak een stok uit met een vierkant zwart plankje: ‘Nummer I,’ maar daaronder stond er ook nog iets anders, namelijk in krijt geschreven: ‘Niet spreken. Volkomen rust.’ | |
VI.Klokslag twee belde Jeannette aan. Zij had heel den voorafgaanden nacht rust noch duur gehad; was wel zesmaal opgestaan, om door het raam in den sterrenhemel te gaan kijken, als om het lot daaruit zijn geheim af te vragen. Eerst tegen den morgen, toen het bijna tijd was van opstaan, sliep ze in, dra wakker schrikkend, en zij haastte zich naar haar werk. Dat ze dit alles als naar gewoonte moest doen, alles in zich opkroppen, luisteren naar de dagelijks herhaalde aanbevelingen van madame Verpoest, terwijl haar hart vol was tot overvloeien stoe, met weeklacht en verwijt tegen den verleider! | |
[pagina 649]
| |
Zij sprak schier niet, teenemaal afgetrokken. - Zjanite, wa schort er dan, ge zeit in iw hoar neit? vroeg hare gebiedster bekommerd. Een lichte kiespijn kwam Jeannette ter hulp en fluisterde haar een leugen in: - Och, madame, 'k ben zot van de tanpeine! en zij hield de hand aan hare wang. - Wach, zei madame goedig, 'k hei hier e flasselke, me zille der wa aanstreike. - Niets en boat, madame; en zij kreeg een schitterende inval: - Da'k toch ne kier mocht noar den dentist goan, 'k zoe em loate trekke, liever de korte peine as de lange. - Joa, goa moar, was het toeschietelijk antwoord, loat ih schotels stoan, ge keun ze afwasschen as ge thaais komt. Bei wie goade? - Bei Stas. 't Es doar somteits zuu lank te wachte, zei Jeannette, gevat, met het oog op den verren tocht naar het Moederhuis. Zij deed haar werkschort af, verving het door een gladgestreken en kundig gevouwen siamoizen, sloeg haar grooten sjaal om en in haar bloote hoofd trok ze de deur uit, met een dreunenden slag, en vloog heen als een pijl uit den boog. - Hoe es 't vergoan? vroeg ze aan de portieres, een jonge meid met witten tandenmond en zoete bruine oogen in een gezond gelaat. Maar deze keek haar bevreemd aan. - Joa, mei Euzeke, allo, Euzenie, as ge wilt. - Dat en weet ik nie, zei 't meisje, ik en doe maar de puurt open en vuders van de reste.... Zij voleindigde niet. - Wacht, of liever kom binnen, en ze leidde Jeannette rechts in een kleine spreekplaats, waar nog een paar menschen op banken zaten; 'k zal iemand roepen. De aanwezigen vertelden dadelijk aan elkaar het doel hunner komst. Een leerlinge trad binnen. Elk stelde vragen, waarop ze niet gelijktijdig antwoorden kon. Eindelijk kreeg Jeannette te weten, dat het 's avonds te voren ingekomen meisje een kind had, een flinken jongen, dat ze heel zwak was, volkomen rust moest hebben en niet spreken mocht. Ze had veel armoede geleden, veel verdriet gemaakt sinds lang en moest het nu duur bekoopen. | |
[pagina 650]
| |
Slecht was haar toestand echter niet, dit laatste voegde de berichtgeefster er bij, het verschrikt aangezicht van Jeannette ziende. - Morgen om twee uur moogt ge terugkomen, vrouw. Hiermede moest Jeannette weg. De leerlinge gaf reeds nieuws over een andere, tijdelijk verblijvende, aan een zoo even aangekomene verwante. - Volkomen rust, niet spreken, herhaalde Jeannette bij zich zelve, spoedmakend door de zwartmorsige Damstraat. Het was eigenlijk slechts daar, dicht bij het doel, dat ze haar gedachten verzamelen kon. Indien ze in 't gesticht een klap op haar hoofd gekregen had, ware zij niet duizeliger geweest. - Volkomen rust, niet spreken, dit was een akelige ondertoon, die in haar ooren gonzen bleef. En haar verbeelding ging op hol: - O 'k en zal Euzeke nuunt mier weire zien, was de jammerkreet van haar hart. In die stemming opende zij de deur, met den sleutel, dien ze altijd overdag bij zich droeg. - Hawèl, getrokke? vroeg madame Verpoest, zoodra Jeannette de trappen der kelderverdieping was afgedaald. Nu eerst herinnerde deze zich hare leugen: plots hield ze een zakdoek voor den mond. - Deed het ziere? - Da ziede van hier, madame, of het, en nog! zei ze, om aan hare verwarring een oorzaak toe te schrijven. Jeannette trok in 't achterhuis aan de schotelwasch. Zij hoorde Florimond binnen en beneden komen. Zij kende hem aan zijn stap, eertijds aan zijn luidruchtigheid. Sinds lang had zijn vroolijk, uitgelaten doen voor stil nadenken plaats gemaakt. Naast het schotelhuis in de gang, was er een kraantje met stadswater. Er stond een zoogenoemde bassin, er hing een handdoek, er lag een stuk zeep. Florimond waschte er zijn handen. Jeannette luisterde, met het oor aan de open deur: de tentatie was te groot. Marina tsjonkte op de piano. Als een sluipdier schoof ze nader in de halfduistere gang, en dicht aan zijn oor, zich op de teenen verheffend, fluisterde zij: | |
[pagina 651]
| |
- Menier Florimond, Uizeke es verreikt. Hij schrok, dat de gladde zeepbal zijn hand ontsprong en hij zelf ineenkromp. - Hoe? Wat? stotterde hij. Zij wees met den voorvinger naar de eetplaats, voorzichtigheid aanmanend; toen zei ze: - Ne frissche zeune. - Hoe? Woar? stotterde hij opnieuw. - In de Materniteit, ik kom er van. - In de Materniteit! herhaalde hij als een echo; hij wist op dit oogenblik volstrekt niet wat hij zei. - Z' es zuu slecht! hernam Jeannette, gewichtig. Spookgestalten trokken voorbij aan hare opgezweepte verbeelding; ze lig baaite kennisse. God weit of 't oarm schoap den oavend kreigt. Nu wankelde hij, heel bleek geworden, zijn adem werd hijgend, zijn keel zoo droog, dat hij zijn halsband loosde: - Slecht, slecht. 't Was slecht met Euzeke. Hij verstond het eerst niet, maar wist reeds, dat het iets akeligs was, hij had het gevoel van eene zandinstorting op geheel zijn wezen. Och, na dat feest bij madame Carbonnelle, 's avonds te voren, was al zijn liefde voor het meisje weder opgewekt. Zijn beloften van eeuwige afbraak met haar, zijn eigen overtuiging, dat een vereeniging met een ondergeschikte hem leed berokkenen zou, zijn halve neigingen naar een huwelijk in zijn eigen stand: alles was weggeblazen als de pluimkens der distelplant, wanneer een rukwind hare zaadkroon schudt. En de gemaakte minzaamheden van het nichtje, de toeschietelijkheid der mededingsters in behaagzucht, alles had slechts gediend om een andere beeltenis, eene reeds half verzwindende, plots bij hem in helle klaarte weer te doen verrijzen: Euzeke, Euzeke, Euzeke! Heel zijn wezen vloog machtig naar haar toe. Indien hij honderd armen had gehad, zou hij ze naar de reeds verstootene weer hebben uitgestrekt... En nu hij zich machtig en krachtig voelde om tegen alles en allen op te staan, nu rees het noodlot in de gedaante van een wraakgeest vóór hem op. - De straffe! jammerde het in zijn hart. Euzeke ging sterven! Zij zou den avond misschien niet krijgen, had Jeannette gezegd. | |
[pagina 652]
| |
Het was de moord van zijn geluk. Hij zat als een ter dood veroordeelde aan de koffietafel. Het ware hem zelfs niet mogelijk geweest de minste poging te doen om zijn ontroering te verheimelijken. - Woarom 'n eit-de nih neit? vroeg norsch zijn moeder, boos nog over haar teleurstelling van den vorigen avond, niet wetend, wat te denken van hem. - Huufpeine, huufpeine, loog hij radeloos, mein huuf snokt, en hij hield de hand aan den oprecht hevigen gloei. - Legt ih 'n beitsen op ih bedde, ried hem Marina, minder uit medelijden dan om hem kwijt te zijn voor het verder bestudeeren van hare muziek. Bruusk stond hij op, zijn stoel verschuivend en trok heen. Hij ging de twee trappen op, bleef staan op 't trapportaal en keek door het raam, langs den achterkant van het huis. Hij zag hier en daar en ginder eensklaps als een bloemetje der duisternis een licht ontstaan, hij hoorde de trams fluiten, hij hoorde wagens in de verte voorbij rollen, maar hij gaf acht op niets. Hij klom nog hooger op, waarom, wat ging hij zoeken? Dat wist hij niet. Hij ontstak een sigaar, maar wierp ze schier onmiddellijk weg. Toen daalde hij weder naar beneden. Meer had hij willen weten van Jeannette. Maar de deur van 't waschhuis stond open, in elks hoorbereik, en daaruit klonk traag en tergend het voorzichtig potten- en pannengerinkel. - De lucht, de lucht, dàt zal mij goeddoen! Hij greep naar zijn winterfrak aan den kapstok. Zijn gedachten dwaalden weg, want nauw had hij zijn arm in eene mouw gestoken of hij trok er hem weer uit en hing de jas aan den spijker. Hij voelde geene kou. In zijn dun, versleten huisjasje was hij weg. Waarheen om uit 't gewoel te komen? Langs den Dok, daar was 't betrekkelijk eenzaam. Lantaarnen brandden in kalm vertrouwen op stoombooten en driemasters; het water stroomde in schubbetjes heen, hun licht opvangend in wisselschijn. Alle bedrijvigheid van den dag had er opgehouden en dàt, meer dan iets anders werkte in stijging van onrust op zijn gemoed. Gerucht, geklap, stemgeroep, twist desnoods had misschien iets van lijdenssussing of afwisseling aangebracht. | |
[pagina 653]
| |
Hij zag een roodachtige klaarte door een neergelaten gordijn. Een kroeg, en hij duwde de katroldeur open, die dadelijk weer achter hem dichtsloeg. Een drietal matrozen rookten er uit lange pijpen, in vreedzaam gesprek. Een paar scheepslossers, in vuil-vale kleeren, rustten er van hun dagtaak uit, met een borrel voor zich. Hij zag die borrels staan: - Uuk ne kloaren, ne gruuten, vroeg hij aan de dikke waardin. - 'k Zal der ne kier ne fermen opzette, dacht hij bij zich zelven. Vergetelheid, o vergetelheid! Aan het kind dacht hij niet, dat was iets vaags, iets vreemds voor hem; maar het meisje, dat hij in 't verderf had gestort en dat nu sterven ging, sterven, zoo jong en zonder te weten, dat hij haar nog lief had, sterven! hem vervloekend in den doodsstrijd... Nauw aangeroerd, liet hij den slechten, vervalschten drank, weggeschoven, staan, wierp een klein zilverstuk op tafel en daar de vrouw ietwat moest zoeken in de open hand, en nog eens in den zak hoefde te tasten om hem weer te geven, verloor hij geduld: - Loat moar azuu, zei hij en was, bevreemd door haar nagekeken, reeds weg. Hij ging steeds verder en verder, tot aan de Muidebrug en daarover, langs de droge dokken, tusschen vele, vele stapels plankenhout, hoog als muren, onder loodsen met koopwaren opgepropt.... Hoeveel uren hij daar verdrentelde wist hij niet. Machinaal kwam hij echter op den Antwerpschen Steenweg terug. Had men hem gevraagd langs waar, hij had het niet kunnen zeggen; maar hij was verre, op een plaats, waar de huizenrij reeds leemten had en hij liep tusschen de sporen van den buurt-spoortram naar Loochristij toe. De maan was opgestaan en teekende zijn schaduw voor hem af, en in zijn ontredderd brein was 't hem eensklaps alsof een duivel voorafging, om hem naar de hel te leiden. Hij bleef staan, verschrikt en wendde zich om. Een man bleef achter hem ook staan. Hij was op de hielen gevolgd geweest. Florimond kromp ineen als een misdadiger, op heeter daad betrapt. De man had een vreemdsoortig dier bij zich; men zag eerst niet, wat het was, zoo zonderling leek het toegetakeld aan hetgeen zijn | |
[pagina 654]
| |
kop en bovenlijf moest wezen, met lederen riemen en linnen. 't Werd in een korte ketting vastgehouden. Het was een politie-nachthond met zijn waker. - Hè, kameroad, woar zu loate noartoe! vroeg deze wantrouwend, zeker opmerkzaam gemaakt door den onvasten gang van den wandelaar, en zijne schrale plunje. - Woaker, zeide gei het? vroeg Florimond op zijn beurt, ineens uit zijn diepzinnigheid gewekt. Hoe loate-n-es't, woaker? Deze haalde zijn horloge uit: - Koart veur den iene, zei hij, hem onderzoekend aankijkend; moar wa doede gei hier, ge luupt azuu in de grond al keike, en ge zweinselt, zeide zat, misschien? - Nien ik, antwoordde Florimond, moar 'k wandel ekik 'n beitse. - Dat en es gien ure om te wandele, woar weunde? vroeg de waker barsch. Florimond zei het hem. - Allo, mee noar ih haais, vuurt, zei de waker met vernederend gebod als tot een vagebond. Het krenkte Florimond diep in zijn eergevoel. - As ge nog iene stap achterkomt, kreigde mein vaaist in ih gezichte, bedreigde hij. Het was een weldoende terugwerking in hem tot gramschap opgeruid te worden. - En meinen hond dan? zei de waker, stout door zijn recht, ge zoedt er slich vanaf kome, keirel. Florimond antwoordde niet meer en stapte door, heel zichzelf weer voor het oogenblik, totdat thuis, in de woelende slapeloosheid van den nacht, al de polypenarmen van het wangedrocht der onrust en der zelfbeschuldiging hem vastgrijpen en onontworstelbaar omknellen zouden. Aan zijn huisdeur, terwijl hij den sleutel in het slot omdraaide, keek hij nog eens zijds: Hij zag den waker in den maneschijn op een afstand staan met zijn afgerichten hond, dreigend gereed in de korte ketting gehouden. Florimond haastte zich binnen. | |
VII.Met tusschenpoozen van kalmer beredeneering, gevolgd door crisissen van folterenden angst, had Florimond den morgen in 't stapelhuis op het kantoor doorworsteld. Na het middageten hield hij 't niet meer uit: Hij moest weten | |
[pagina 655]
| |
wat er van aan was, de quaestie van dood of leven eischte een oplossing, en in plaats van zijn zaken waar te nemen, sloop hij naar de Materniteit. Hij stapte eerst vastberaden flink door, maar naarmate hij naderde, vertraagden zijn schreden. Vóór het groot, wit gebouw met de vele vensters naar het water uitziende, de vensters zonder menschenleven, zoo wanhopig ongastvrij gegordijnd, begaf hem heelemaal de moed. Hij keek naar de hooge, ongelijke dakenrij van de Kortrijkschestraat langs den achterkant gezien, naar de smalle, sterk naar de Leie af hellende steegjes en het pleintje van 't zoogenaamd Luizengevecht, waar grauwe vodden te drogen hingen, waar armoe met vuiligheid woekerde en met de gezondheidsleer overhoop lag. Hij zag kolen lossen uit schepen, bij de kade gemeerd. En het maakte hem ongeduldig waar te nemen, dat hij op dat alles acht gaf in zijn eenig-groote bekommernis. Aldus drentelde hij heen en weer, tot hij in eens moed vatte en aan de bel trok. Hij schrok letterlijk bij den luiden zilvertoon, die de binnenhal doorgalmde. - Madame de bestuurster, als 't u belieft, is ze te spreken? vroeg hij bedeesd aan de portieres. Hij had op dit oogenblik bijna liever een ontkennend antwoord gekregen, zoo schuchter voelde hij zich. Een kamer links werd ontsloten: een van die gesticht-kamers, onhuiselijk in hun onbewoonde netheid. Een mat, een tafel met tapijt, stoelen, een Kristus aan het Kruis als in een klooster. Het verkleind portret van een hoogleeraar in toga met een decoratie op de borst. De levensgroote houtskoolteekening eener bedaagde vrouw, waarin het den maker niet gelukt was het sereen-berustende weer te geven van wie, als juffrouw Agatha, van alle wereldsche beslommeringen vrij, in zichzelf gekeerd, plichtsbetrachtend in vrede zijn levensweg bewandelt. Want het was het mislukt konterfeitsel van juffrouw Agatha. Juffrouw Constance trad binnen en plots voelde Florimond eerbied voor de deftig-zachte, gezond-krachtige verschijning in haar zwart, van-git-schitterend kleed. Hij groette met een linksche buiging, en den hoed in de hand, terwijl zij hem vragend en wachtend aanstaarde: - Madame, begon hij haperend, in volle vergetelheid van zijn voorgenomen preludium, zou ik mogen weten.... hoe het goat | |
[pagina 656]
| |
met een zekere Eugenie van Oost, die hier, ik weet niet wanneer is binnengekomen? Hij trachtte correct te spreken. - Met welk recht doet gij dat onderzoek, mijnheer? vroeg ze koud-beleefd. Hij weifelde, aarzelde, door de onverwachte vraag verrast, staarde haar met verschrikte oogen aan, brabbelde even, met doffe stem, onduidelijke klanken. En heel van zijn stuk, schreierig, bracht hij het eensklaps als een weeklacht uit: - Ik ben haar lief, madame! - Zulke hebben hier geen toegang. - Zeg mij dan toch ten minste, hoe ze 't stelt. Is het woar dat ze sterven goat, of is ze duud misschien? sprak hij in den zichtbaarsten zielenangst. - Het reglement verbiedt nieuws van de hier verblijvenden te geven aan mannelijke bezoekers, tenzij aan den man der vrouw en aan den vader van het kind. - Ik bèn de voader! hernam hij, en ik zal de hand aan heur hewwen... als ze nog leeft... voegde hij er vastberaden bij, in eens plechtig in zichzelf dat besluit nemend. - Vandaag is het uur verstreken; maar zend morgen een vrouw, aan deze zal bescheid worden gegeven, sprak de onder-bestuurster, aan een belkoord trekkend, als tot sein, dat hij heengaan moest. - Om Godswil, madame, één woord, één enkel woord, ik ben in doodsbenauwen! Hij smeekte met de handen samen, als een straatbedelaar om een aalmoes. - Het reglement is stipt op dit punt. Haar hart vermurwde bij het zien van zijn kommer, maar juffrouw Constance had niet voor niet gezworen de voorschriften van 't gesticht na te leven; in hare vrees voor wankelmoed behield zij het halsstarrigste stilzwijgen, in den grond kijkend, totdat de deur open ging en het vragend gelaat der jonge, wakkere portieres verscheen. Juffrouw Constance wees met den vinger vooruit. Florimond groette en strompelde heen als een dronken mensch. Niet eenmaal 't kleinste nieuws van Euzeke! Zij was dus teenemaal verloren voor hem....! Hij haar volkomen vreemd....! - Morgen, morgen! had de bestuurster gezegd, alsof het zieden van zijn hart daarmee af koelen kon. | |
[pagina 657]
| |
Hij keek niet waar hij ging en struikelde over de touwen van de schepen, op de kade gemeerd. En Juffrouw Constance, in hare waardige, bescheiden zelf bewustheid, de goedertierenste onder de menschen, kwam hem in zijn overspannen weegevoel op dit oogenblik voor als een wangedrocht van hardvochtigheid. Voorzeker was Euzeke dood, maar waarom dat voor hem verheimelijkt? Wat kon het die bestuurster schelen dat hij 't wist? Het kind! Zijn kind, daar had hij niet eenmaal aan gedacht, verre van er naar te vragen. Hij kende 't niet. Hij had het nog niet lief. Dit kind was de schuld van alles. Dat besef verlichtte plots zijn ontredderd brein. Het was de schuldige. Wat was het komen doen op de wereld? Hem scheiden van Euzeke, heel hun gezamenlijk geluk omgooien door zijn ongewenscht verschijnen!.... Figuurlijk stak hij de vuist naar den verstoorder uit. En hij begreep hoe er moeders waren, die hun kind doodden. Had hij het maar in zijn bereik gehad. Hij voelde een jeuking in de handen om het zonder genade den nek om te wringen. | |
VIII.Reeds van daags na de geboorte had juffrouw Constance, wat ze gewoonlijk in zulk geval deed, Euzeke gevraagd, hoe zij begeerde, dat haar kind heeten zou: Florimond! Meestal zulke onechte kinderen, die den familienaam huns vaders moeten derven, krijgen ten minste, als ellendige vergelding, den voornaam van hem, die ze verstoot: Florimond. Dat stond reeds op het perkamenten brietje van zijn bussel, voordat de geestelijke bestuurder van het Hospitaal en al de bijgestichten, na een paar dagen verwittigd werd, dat er een kind te doopen was. Geen peter of meter hadden zich aangemeld. Geen doopmanteltje, geen mooi kleedje, wit, de kleur der onschuld, met kantjes liefdevol bij voorbaat door de moeder omzet, waren voorhanden hier. In zijn schamel rood-en-blauw-geprint malbroek jurkje, dat zeker reeds voor meer dan één verloochend schepseltje gelijken dienst had gedaan, werd het wicht naar de kapel gedragen door eene der vier meiden van het Moederhuis. | |
[pagina 658]
| |
Daar stond de oude pastoor aan de vont. De koster stond naast hem met een bekken vol water. - De peter? vroeg de geestelijke, tevergeefs naar den ingang uitziende. - Doar 'n es gien peitse, zei de meid, moar ik zal meitsje zein. Zoo iets gebeurde meer. Op een wenk van zijn gebieder verliet de koster de kapel en kwam na eenige oogenblikken terug met een grijsaard uit het daarnaast gelegen Oud-Mannenhuis. Florimond werd door het doopsel in den schoot der Katholieke Kerk opgenomen. Hevig schreeuwde hij zijn onbewust levensleed en 't leed van zijn bedreigde toekomst uit. - 't Es ienen die der wig mei kan, zei de koster met een glimlach, op de kloeke longen van het kind doelend. De portieres trok zonder 't kind naar het Stadhuis met een briefje, door juffrouw Constance onderteekend, meldend de geboorte in het Moederhuis van een kind van het mannelijk geslacht: in te schrijven onder den naam: Florimond. De moeder heette Eugenia Marie van Oost; de vader was onbekend. Twee getuigen werden in het bureel van den Burgerlijken Stand bijgeroepen, en weldra stond Florimond van Oost op het register der geboorten ingeschreven als inboorling en inwoner van Gent. Bij zijn terugkomst uit de kapel werd hij door de leerlinge, die er de zorg van op zich had genomen, naar Euzeke gedragen. Een andere bracht het kind aan van de vroolijke, die in bed nummer drie lag, of beter gezegd er, de voorschriften van voorzichtigheid overtredend, rechtop in zat. Alle twee uren werden de kinderen voor korten tijd aan de moeders overgeleverd. Het veertienjarig, half versuft meisje had er geen meer, het hare was dood. Iets waarvan ze zich niet eenmaal rekenschap scheen te geven, althans waar ze geen verdriet in had gemaakt, of eenige emotie had getoond, toen haar het nieuws werd medegedeeld. Euzeke was reeds geheel opgeknapt en bloosde weer als een kriek. Zij had vroeger altijd zulk een frisschen bloesemblos gehad, wat een harer grootste bekoorlijkheden uitmaakte. Zij keek haar zoontje aan met een soort van aanbidding in den blik. O, dat kind! wat had ze 't lief, met welke, alle schande en smaad trotsee-rende innigheid! Zij drukte 't aan haar hart en prangde het er vast. | |
[pagina 659]
| |
- Iefer Emerence, smeekte zij de wachtende leerlinge, woarom 'n mag ik toch meine kleinen bei mei nie hewwe, woar kan 't hei beiter zein, als hier bei zein moeder? - Dat 'n mag niet, zei de bewaakster, 't is een verbod van 't reglement; en zij nam den verzadigde uit de armen van het meisje weg. Het kind der levenslustige was door de andere leerlinge eveneens opgeëischt. En zoodra de beiden heen waren met hun last, en terwijl Euzeke, smartelijk door den roof bewogen aan haar oogen wreef, sprak de gezellin, veterane van het Moederhuis, en aldaar in vele geheimen ingewijd: - Ik weit ekik wel woaromme da-me ons boorleinge bei ons nei 'n meugen hewwe. - En da woarveure? vroeg Euzeke, met de beweegbaarheid. van haar geest het verdriet verdreven reeds door de nieuwsgierigheid. - Omdat er iertijds geweist zein van die schaveile, die ilder kind teigen ilder bist versmachttege. Sedert bleift er alteid iene van d'ieffreiwe bei stoan. - Schrikkelijk! zei Euzeke, dieper ontroerd in hare weeke gemoedsstemming, dan zij in gewone omstandigheden door het verhaal van zulk een kindermoord zou zijn geweest: Ze zoên ze moete roabroake die dat doen. 't Es woar uuk, die oarme ditsekes 'n keunen 't nei helpe, da ze op weireld zein en da ilder voader der nei noar omme-n-en ziet. | |
IX.Het was zondag namiddag, uur van het bezoek: van twee tot drie. Een blijde verrassing wachtte de welgezinde: heel zacht werd de glazen gangdeur geopend en op zijn sokken, omzichtig stappend, kwam een jonge, flinke werkman in beste kleederdracht binnen: haar echtgenoot. Welk een hartelijk, vroolijk, fluisterend wederzien! Euzeke had zich achterover gelegd, met de oogleden toe uit bescheidenheid om geen stoornis van nieuwsgierigheid te brengen in de uitstorting van hun vreugd, geen luisterend oor te leenen aan de wederzijdsche mededeelingen. | |
[pagina 660]
| |
Een zweem van wrang gevoel kwam tevens in haar op bij 't zien van hun geluk en vaste huwelijkstrouw. - Van God en hiel de weireld verloate, zuchtte zij, een inkeer in zich zelve doende, en een paar tranen liepen over hare wangen, herinneringswee over het veel verlorene.... Maar ook aan haar was nog een troost beschoren: Jeannette werd binnengeleid. Deze sloeg sprakeloos de handen samen van aandoening. Zij kon eerst geen woord over haar lippen krijgen. Eindelijk vroeg ze: - Hoe goat et, mein oarm schoap? - O zuu goed, was het opgewekt antwoord; zuu goed, morge mag ik opstoan en mei acht doage ben ik hier wig. Dat was een gunstig bericht voor Jeannette, die zich aan heel iets anders had verwacht: bleekheid, zwakheid, koorts wellicht, ontmoediging voorzeker: Jeannette die een heelen voorraad woorden van troost en medelijden gereed had! Zij stond als beteuterd. Voorzeker zou de blijdschap bij haar ontwaken, want zij hield van Euzeke als van een jongere zuster; maar het ging haar eenigszins als het de pompiers moet gaan, die op hun vlugge wagens, met het noodig gereedschap toegerust, horentoetend, naar een brand rijdend, ter plaats gekomen, bevinden dat hij reeds gebluscht is. Zij had een gevoel van nuchterheid, uit den roes van haar onrust gerukt, een besef van onverbeterlijke dwaasheid over te veel onnoodig zielsbezwaar. - Allo, te beiter, te beiter, zei ze. En het verwonderde haar ook, het meisje zoo lichthartig te vinden. Het scheen waarlijk of Euzeke geen duidelijk inzicht van den toestand meer had, zij die zoo ontroostbaar had getreurd. Was de liefde voor het kind zóó machtig, dat ze haar alle leed en verongelijking vergeten deed? - Och, Zjanitte, as ik weire mag kome mee meine kleine, 't zal het wel goan, zei ze vol illusie. Kreig ik gien wirk in d' haaizen, hawèl 'k zal veur de weinkels wirke, en 'k zal ik ih betoale, Zjanitte, g' hêt toch zuveile veur mei gedoan! Zie, dat was een zoete drop in den levensdrank der werkvrouw. En in den loop van 't gesprek, vroeg Euzeke schuchter-aarzelend: - En mein tante, weit ze 'r iets van? | |
[pagina 661]
| |
- Zweig, zei Jeannette, 'k ben Maria, heur eiwste dochter, teige gekome op de Vreidagmort tisschen de kroame, ik miendege 't heur te zigge, moar ze kierdege heure rigge noar mei toe - moette doarveuren azuu 'n kweizel zein! Och Euzeke wist het wel: Geen erbarming te wachten bij hare streng gekweekte nichten. Reeds tienmaal had Jeannette het op de tong gehad om van Florimond te gewagen, om mede te deelen dat hij het wist, maar iets onverklaarbaars hield haar tegen, een schuchterheid, of vrees voor te veel ontsteltenis. Want zij had niets gunstigs mede te deelen. Den dag nadat ze hem aangesproken had met het heugelijk bericht, kreeg ze door een kolendrager 's morgens vroeg, toen ze gereed stond om naar haar dagtaak te gaan, een bezoedelden omslag: - Van madame, zei de man. - Van madame! herhaalde Jeannette als een echo in verbazing. Zij draaide en keerde den brief eerst om. Toen sneed ze hem open met een schaar. Er stak een blad in, kleiner geplooid dan de omslag en ook onrein. Zij las: Jeannette, Hiermede laat ik uw wete alsdat u dienst word opgezegt, om rede wille dat ik een ander kuischterigge ga neme. Uw dienares Madame Verpoest. Haar werk kwijt! Smadelijk ontslagen! Maar hoe, op welke wijze was haar meesteres 't gewaar geworden, dat zij de hand nog aan Euzeke hield? Gedurende het maandenlang verblijf van het meisje te harent, was niets er van uitgelekt. En nu zoo in eens alles te weten! Had zij 't gehoord, wat ze aan mijnheer Florimond mededeelde? Had Marina afgeluisterd en verklikt? Het bleef voor Jeannette een geheim. Om arbeid was ze niet verlegen. Het miskwam haar dikwijls, in bestendigen dwang, en zoo verre van haar huis te moeten loopen... Maar zulk een affront!... Waarom dien priem der miskenning uit haar eigen hart getrokken | |
[pagina 662]
| |
om hem in 't hart van Euzeke te boren?... Vooral nu deze te berusten scheen in haar noodlot. Jeannette wist niet, en de huisgenooten wisten evenmin, met welke bange verwachting Florimond elken avond de Gazette van Gent ontplooide, om de aangiften der geboorten en overlijdens, bevend, daarin te doorloopen... Onder de aangifte van geboorten, had hij daar den tweeden dag in gevonden: twee onwettigen. Maar het kind moest Jeannette zien. De aangewezen leerlinge berichtte haar, dat het oogenblik van heengaan gekomen was. In de ruime kinderkamer met de groote kachel en de blinkende koperen waterketels werd ze binnengeleid. Zij keek rond naar de vele donkerblauwe wiegen van vlechtwerk, met de witte wiegekleeden, de eene leeg, het meerendeel bezet; en uit een dezer werd een stevige bussel genomen, de dekkende sarge van het hoofdje verwijderd, en een klein, rond, rood-rimpelig gezichtje kwam te voorschijn, met de oogjes dicht. - Percies menier Florimond, percies hei, leik twie dreupels woater! zei Jeannette. Indien men haar een ander wichtje had getoond van de vele slapende, stil-kreunende of luid-schreiende, zij zou juist hetzelfde gemeend en gezeid hebben... | |
X.Een paar dagen voordat Euzeke uit het Moederhuis als hersteld ontslagen werd, zei haar de onder-bestuurster: - Mijn kind, de vrouwen brengen gewoonlijk een bussel mede en gij hebt niets gereed. Hadt ge daar niet voor gezorgd? Het meísje keek in den grond, beschaamd, en aarzelde met haar antwoord: - Ba joa ik, iefer Constance, moar 'k 'n hoa da nie mier. - En waar is het gevaren? Euzeke zweeg. De waarheid was, dat de weinige saamgeschar-relde en vernaaide stukjes goed, die voor windsels hadden dienst moeten doen, in hare vlaag van wanhoop in het vuur waren gegooid, aleer ze als uitzinnig op zoek naar Florimond liep. - Zjanitte, de vreiwe bei wie da'k thaais was, hoa mei beloofd nog wa van 't heure dasse bewoard hoa te geiven, moar 'k moest ik hier zu hoastig noartoe, da giene van ons getwien der | |
[pagina 663]
| |
op gepeisd 'n hêt, fluisterde zij eindelijk, een kleur krijgend. Het was werkelijk zoo. Maar juffrouw Constance, ongeloovig misschien, aan allerlei drama's gewend, had geen onderzoek gedaan, geen verwijt, ook geen verdere vraag gesteld. - Ik zal er voor zorgen, kind. En inderdaad, toen Euzeke afscheid nemen zou en haar zoontje in de kamer der boorlingen haalde, had het, als eerste eigendom, een lilakleurig kleedje aan, en was 't in splinternieuwe dekentjes en linnen gewikkeld. Juffrouw Constance had de vereischte stappen gedaan om luiergoed te verkrijgen van de Gentsche vereeniging der liefdadige dames, welke naam draagt: L'oeuvre des mères de famille. Euzeke stond beneden de breede trap in de ruime voorhal op den blinkend-grijzen cementvloer met het wicht in den arm, en den warmen zwarten sjaal aan, waarmede zij was aangekomen. De portieres klopte op een kamerdeur achter de trap en juffrouw Constance verscheen, deze openend. - Ja, kind, kom hier, en Euzeke mocht een paar stappen doen in het bureel met den grooten, ontzagwekkenden bureau-ministre. Daar zat juffrouw Agatha aan een tafeltje, zeer zwaar ingeduffeld, ondanks de heete lucht, met een kapeline op het hoofd. Het dik hondje met de grijze baloogen en de rechtopstaande oortjes, waarvan het tipje spits in driehoek neerviel, lag vóór haar op een kussentje, in zijn ronde, witte, teenen mand. Hare bedreven hand, rimpelig, met de korte, spadelvormige nagels, noeste werkkracht aanduidend, streelde het op den rug. Het roerde niet. Zij keek op, vorschend, met het blauwe staal harer oogen naar de vertrekkende, doch sprak geen woord. Juffrouw Constance reikte het meisje een pakje met het overige van het luiergoed en stak haar een vijffrankstuk in den palm, terwijl ze, de kamerdeur achter zich dichttrekkend, Euzeke door de hal leidde. - Danke, danke, iefer Constance, stotterde Euzeke, ge zeit toch zu broave, onze lieven Hiere zal 't ih vergilde. - Zorg goed voor uw kindje, zei de onder bestuurster, het is gezond, en sterk, zie dat ge 't alzoo houdt, er sterven er zoovele van die hier levenskrachtig uitgedragen worden... En maak geen verdriet. Het kan later nog uw troost en uwe vreugde wezen. | |
[pagina 664]
| |
Euzeke, diep ontroerd, vatte hare hand, een fraai gevormde, kloeke hand, en, onbekwaam om haar gevoelens uit te spreken, drukte zij er een innigen kus op. Juffrouw Constance voelde er een warmen traan over rollen. En zij ook was ontroerd. Die dankbaarheid bij de arme verlatene, welke in de onkunde van het passend woord geen uiting voor haar aandoening vond, deed in juffrouw Constance's hart een zoet gevoel ontstaan. Hoe menige vrouw, hoe menig meisje, door haar verpleegd met on-berekenende toewijding, verlieten dit huis hier niet zonder een woord van erkentelijkheid, zonder zelfs een groet! En, in een opwelling van spontane sympathie, een snik van Euzeke hoorend, sloeg zij een arm om haar schouders, trok ze tot zich en drukte een kus op haar voorhoofd. Het was de eerste maal dat iets dergelijks gebeurde sinds haar lang verblijf aldaar. Een oogenblik stonden de twee aldus omstrengeld: het emblema van de verbroedering der deugd met wat de wereld ondeugd heet... Met een zelfverheffend iets van zaligheid in 't hart verliet Euzeke het gesticht. Zij was dan toch nog geen zoo groote verworpelinge!.... Maar nauwelijks was de poort achter haar dicht en keek ze rondom zich, als was ze op een andere wereld, of zij ontwaakte uit den roes. Het kwam haar voor, dat de kolenlossers aan het walenschip rechtover, haar spottend nakeken. En zij werd schuchter, met het gevoel van een arm diertje, uit zijn schuilhoek opgejaagd. Het groot gebouw had haar beschut, de liefderijke bejegening had haar de werkelijkheid doen vergeten, en nu stond eensklaps de toekomst dreigend voor haar op. Vijf frank had ze gekregen, een groote gift inderdaad,... maar heel haar vermogen! Wat zou ze doen, wat aanvangen, waarheen om werk te krijgen? Wie zou haar nog willen in zijn huis? En moest ze nu terug-keeren bij Jeannette, bij die brave menschen, die 't zei ven niet te breed hadden, weer tot last?... Zij griezelde voor 't binnentreden, zij dorst schier niet. Het was een mooie, koude winterdag met scherpen wind. Aan warme koestering gewend sinds zooveel dagen van opsluiting, door- | |
[pagina 665]
| |
sneed hij haar dunne kleederen, en zij wond het kind dichter in de plooien van den dikken sjaal. De kade was verder heel eenzaam. De kale, nog jonge platanentakken ruischten boven haar hoofd, en zij ging heel snel eerst, trager weldra en immer nader en nader den rivierkant, tot gevaarvol op den brokkeligen oever. Diep, donkerachtig lag het water der Leie in onmerkbaar gestroom.... Zij keek naar beneden, nu heelemaal stilhoudend, en al haar levensleed, vergeten of ingesluimerd gedurende meer dan een halve maand, overstormde haar met meedoogenloos geweld. Dat water, o, dat water dàar omlaag!... Eenmaal reeds had zij er voor gestaan, was zij er in gestort, elders, op een donkeren najaarsavond... Ach, waarom trok men diegenen er vanaf, die den grooten sprong gewaagd hadden?... Waarom!... Zij deed een stap nader nog, een voet op de helling reeds... Het kind maakte een beweging in haar armen. Zij voelde de warmte van zijn klein lichaampje... Wat hield er haar tegen? Zij trok zich achteruit en liep verder. De gevaarlijke tentatie was overwonnen. Over de brug, aan de roodsteenen Stadsschool der Lindelei, had de nuchtere werkelijkheid haar weer heelemaal in bezit. Daar, links, was de Ste Agneetestraat, waar zij eertijds, des zondags, onwetend van verleiding en verderf, met de kaart spelen ging. Daar woonde haar oud-tante met de oud-nichten, stug en streng, maar vroeger zoo braaf voor haar. Zij hadden haar gruwzaam verstpoten, zoodra de omgang met Florimond bekend geworden was... haar het huis ontzegd. En nu keek Euzeke naar die weleer zoo gastvrije, smalle straat: indien Tante er eens uitkwam, juist den hoek omdraaide als zij er langs liep!... Zij wist, dat de oudste dochter wel eens naar een lijkdienst in St. Michielskerk ging des morgens... Indien Maria haar eens langs de Lindelei ontmoette, met het kind op den arm!... Euzeke voelde dat ze van ontsteltenis ten gronde zinken zou. Van verre zag ze iemand komen, die iets van haar nicht had; was zij het niet? Euzeke's verbeelding ging bepaald op hol; en zij zelve holde | |
[pagina 666]
| |
werkelijk heen: het was een echte vlucht door de Pekelharingstraat, waar ze zich eerst in veiligheid waande... Het was middag. Emmatje, uit haar betrekking als loopmeisje, alleen thuis, goot juist het water van de dampende aardappels af. - Wel Hiere, Uizenie! riep het kind verrast. En benauwd keek ze naar Euzeke's wichtje, met de belangstelling van een klein meisje, dat er een levende pop in ziet. De vader kwam van zijn werk, sinds lang had hij geen nachtdienst meer. Tansken, 't oudste dochtertje, die nu naar school ging, kreeg haar maaltijden in het schoollokaal, bij inschrijving door liefdadige dames bezorgd en L'oeuvre de la soupe scolaire genoemd. - Zet ih bei, zei Emmatje eenvoudig tot Euzeke. Deze, reeds gewend aan onbezorgden kost, stond in verlegenheid. Hier eten aanvaarden was onkiesch. En zij had honger. - Toe, sprak de man zonder plichtplegingen, even eenvoudig als kon het niet anders; en zij schoof bij. Hij repte geen woord van het kind, er lag een zekere blooheid in heel zijn houding tegenover haar, en zij dorst het hem niet toonen. Ook het gesprek tusschen de drie had iets beklemds, het gaf Euzeke een gevoel van indringing door de natuurlijke, doch verlegen goedheid zelve van die menschen. En aleer de maaltijd ten einde liep, begon Florimond luid te schreeuwen. Zij klopte op zijn rug, hem met het aangezichtje naar omlaag houdend, zij schudde hem sussend, zonder dat het baatte. Zij schaamde zich om haar kind, in tegenwoordigheid van dien man, als moeder te behandelen.... Och God, och God! Dàt nog daarbij! Hier stoornis aanbrengen, bij iemand, die vermoeid van zijn morgentaak kwam. Zij stond op, met het bord nog half vol voor zich, in vluchtbeweging. - Bleif moar, de meine hên uuk genoeg geschriemd, zei Jeannette's echtgenoot goedmoedig. Maar zij dorst niet en weg liep zij, de trappen op, met den rustverstoorder. Zij waren beiden te veel op deze wereld!... Zoodra de kleine sliep, legde ze hem voorloopig op het bed, | |
[pagina 667]
| |
nam er de peluw af en maakte er op twee stoelen een wiegje voor hem mee. Zij dekte hem goed toe met haar sjaal. Het was tijd, dat ze voor 'teen en 't ander zorgde: er stond een petroleumstel in het kamertje, maar er was geen vocht in, ook geen meer in de uitgebrande lamp. Omkijkend of kleine Florimond in geen gevaar van aftuimelen lag, trok ze met de petroleumkruik naar beneden. - Ha, Uize, zei-de doar weire? vroeg eene buurvouw, de waardin uit een kleine kroeg, die hoogrood in het portaal van haar huis stond, en den naam had, dat ze dronk; en zij voegde er iets heel onbetamelijks bij, doelend op dat heengaan en die wederkomst. Euzeke werd nog rooder dan de dikke vrouw bij het verscheuren van den kieschheidssluier dien zij zoo zorgvuldig over heel dat geval had bewaard, en zij holde voort onder het hoongelach der beschonkene. - Alle dagen, ge moet alle dagen, als het weer tamelijk goed is, met uw kindje een paar uren in de lucht wandelen, had juffrouw Constance aanbevolen, en het meisje meende dat te doen; maar nu: - Nuunt, nuunt mei hem op stroate, zei ze, als wrang besluit in haar zelve. Waarheen om hier het noodlot te ontgaan? Nu kwam ze thuis met brood, met boter en enkele benoodigdheden, morgen zou ze 't ook nog kunnen volhouden; maar overmorgen, maar heel de week en de weken die volgden?... In stomme vertwijfeling zat ze bij het tot hiertoe zoo goed verzorgde kind, dat ook in armoede verkwijnen moest.... en het beeld van Florimond, zijn vader, die hem had verlaten en verstooten, rees met een vlijm van smartelijk verongelijkingsgevoel door haar binnenste. Weg met hem, den verrader! en terwijl ze hem vervloekte, stormde heel de aandrang van haar wezen naar hem toe: - Verloren, voor altijd verloren! was haar zielekreet. Het water ergens ginder verre, één enkele groote plons met haar kind op dien duisteren avond? want de duisternis met al wat er geheimnisvol en krachtsverlammend in haar onvatbaar-zwart verderfelijk schuilt, omzweefde Euzeke: vermetele raad, stout-gebiedende influisteringen, waarnaar haar oor ontzet en gretig luisterde, onweerstaanbaar geboeid, meer en meer aangelokt door | |
[pagina 668]
| |
de opstoking, die haar aan een onzichtbare hand meetroonde naar het onbekend aantrekkelijke: - Toe, kom, verlaat deze wereld van boosheid en van wee, opschorting van alle lijden.... gevoelloosheid... vergetelheid... vernietiging!.... | |
XI.Dien morgen van den tweeden Kerstdag schoot Florimond eensklaps wakker. Hij was laat thuisgekomen. De anderen hadden vader in zijn bed gedaan. Florimond had geslapen als een steen. Het was nog volkomen donker. Het moest nog heel vroeg in den ochtend zijn. Wat was 't geweest, dat hem wakker schrikte? Wat was dat voor een zonderling geluid, dàar in het ander bed?... Een soort bevangen gegrol, als stropte er iets in de keel van hem die 't voortbracht. - Poatsjeko? riep hij. Gewoonlijk volgde op zijn aanspraak een soort van kuch, dat hij verstond als een beantwoording. Nu niets. - Poatsje, ge ronkt, hernam hij verontrust. Neen, dat was geen normale ademhaling... Hij sprong uit zijn bed, schoot een paar kleedingstukken aan en trok het nacht-licht-ketentje van den Auer-bek omlaag. Als in zonneglans stond heel 't vertrek. Hij ging bij de sponde: een ijzige rilling liep door de wortels van zijn haar: - Papa! riep hij, Papa! aan den levenloos-schijnenden mensch schuddend. Het logge lichaam bleef roerloos. De mond hing open, de tong was dik. En Florimond zag wat ingewijden kennen, en wat een onervarene met dezelfde zekerheid ziet. Een akelige openbaring der natuur: Vader lag in den doodsstrijd. - Mama, Marina, Paulke! riep hij aan de trap. Juist op dit oogenblik trad Palmyre, de thans regelmatig komende werkmeid, binnen. Hij hoorde den sleutel in de voordeur kraken. | |
[pagina 669]
| |
- Papa stirft, kreet hij haar toe, luup boven en roep z' allemoal op! Met den schrik, die haar in de beenen sloeg, rende de meid op zijn bevel, zoo snel ze vermocht, de trappen op, en weldra stonden allen rondom het bed geschaard, bleek van ontzetting, bevend van kou en angst. - Jan, ken-de mei nog? vroeg madame Verpoest over hem gebogen. - O, Papa! Papa! kreten Paulke en Marina. Julien was de laatste die binnenkwam: - Wa gebuirt er hier? vroeg hij, eerder misnoegd dan ontsteld, en woarveuren al da laweid? - Keik ne kier, keik ne kier, ih voader! jammerde madame Verpoest, den stervende aanwijzend. Julien staroogde op den met den dood worstelende, zonder spreken; maar in eens barstte de ontroering bij hem uit in een gesmoorden snik, en met den zakdoek voor den mond liet hij zich op een stoel neervallen in zenuwachtig schoudergeschok. - Palmeire, Palmeire! riep madame Verpoest, luup geiw om den dokteur, menier Brabo, ge weit hem weune, newoar, ginter aan de brigge, en vandoar noar de kirke van 't Heilig Herte, ze zal al ope zein, om ne paster! Palmyre holde 't huis uit. Maar als de dokter kwam, kon hij niets dan het overlijden vaststellen. - Hij heeft niet geleden, hiermede troostte hij de weeklagenden. De onderpastoor ook verscheen met de fluweelen beurs, waarin de heilige hostie en benoodigdheden voor het Heilig Oliesel staken. Zijn geoefend oog zag dadelijk den toestand in: - Waarom mij niet eerder ontboden? fluisterde zijn verwijt. - Menier den onderpaster, hei lag baaite kennisse, as ik wakker wierd, snokte Florimond, in zijn zakdoek, nat van tranen, bijtend. - Hij is nog warm, er kan nog leven in zijn, meende de geestelijke, en hij deed een neerduidende beweging met de hand. Allen knielden in vroom gevoel van godsvrucht, en de ceremoniën van het toedienen des Heiligen Oliesels grepen plaats. Een balsem van bedaring op hun bloedend hart. | |
XII.Weldra rezen beslommeringen op van allerlei aard, iets wat de gedachten eenigszins aftrok. | |
[pagina 670]
| |
Toen de winterzon een schuinen straal door een spleet in het kelderkamertje wierp, als een nieuwsgierig kijkend oog, lag mijnheer Verpoest gelijk een marmerbeeld in eeuwige, onverstoorbare rust. Hij had een sneeuwwit hemd en een sierlijk geknoopte witte das aan. Hij zelf was heel wit, met de sereene uitdrukking van berusting, schier van genot, welke de dood op sommige aangezichten drukt. De majesteit van het groote geheim ging van hem uit. Hij was een oprecht schoone doode, zelfs zijn mond was in de laatste stuiptrekking in den gewenschten vorm gekomen. - Zoede nie zigge, dat hei sloapt? zei zijn weduwe, het lijk met vochtige oogen streelend. De knape’ van de buurt was ontboden geweest en reeds weg, met de boodschap, aan alle huizen van de straat bellend: - De complimenten van madame Verpoest, dat meneer Verpoest dezen morgen overleden is om half zeven uur. Reeds was het nieuws gekend door alle belanghebbenden, vóór het middag werd: aanbevelingsadressen werden afgegeven voor het bestellen van rouwkransen, voor het leveren der kist, het in rouwkapel herscheppen van het huis; en de vrouw van den naasten stalhouder dreef de indringerigheid zoo ver, dat ze weigerde te vertrekken, zoolang madame in persoon niet bij haar verscheen om haar te woord te staan. Met onverholen tegenzin kwam deze bij de bezoekster. - Wat es er van iwwen dienst, madame? 'k ben 'n beitsen hoastig, ge ziet da van hier op azuu ne moment. - Madame, 't es veur de voiteure, we zein de noast-weunende van al de louageurs. 'k Hope, da g' ons toch de pennink zilt jonne, w' hên toch uuk onz' kinders te kwieke, en schune voiteuren hên me, op wiele mee caoutchouc of zonder caoutchouc, noar beleive, en volgens dade wil betoale; crêpen overtrekken op de lanteires, enfin iet da chic es. Ze kome van den andere kant van de stad bei ons om goed en goekuup gediend te zein; en meinen boas voert zelve d' ieste koetse. - 'k Geluve dat allemoal, antwoordde madame Verpoest, zelve dadelijk op practisch terrein, moar we moete wei uuk zien, wat da me doen, m' hên wei uuk onz' kalante en d' ien liefde-n-is d' ander weird. Maar ziende dat de juffrouw draalde en hare aanprijzingen vernieuwde, daar zij vast besloten scheen zich niet zoo spoedig uit het veld te laten slaan, zei madame Verpoest: | |
[pagina 671]
| |
- 'k Zal der ne kier mee mein zeuns over spreike, en me zillen doen wat da me keune. Hiermede geraakte ze de bezoekster kwijt. Och wat was er toch al te bedenken en te beredderen! De dokter had twee briefjes afgegeven met constatation de décès voor de aangifte van het overlijden op het Stadhuis, en een permis d'inhumation voor het regelen der begrafenis. Ook met den pastoor van de parochie van 't Heilig Hert moest onderhandeld worden voor het bepalen van den lijkdienst en het vaststellen van dag en uur. Florimond had een lijstje opgemaakt van de naaste familieleden en vrienden, welke bij monde verwittigd moesten zijn, en daarmee was de ‘knape’ nu weer heen. - Klek, klek, klek, ging het in de brievenbus reeds: kaartjes van de buren, rouwbeklag. Heel den namiddag waren de dames bezig geweest met het kiezen van stalen voor rouwkleederen en het zorgen voor rouwhoeden. Reeds waren eenige kransen aangebracht. In den vooravond, zoodra het licht brandde, zaten allen vereenigd voor het opstellen van den rouwbrief. Florimond schreef neer: Madame Verpoest, née Van der Wieten, Monsieur Julien Verpoest, Mademoiselle Marina Verpoest, Monsieur Florimond Verpoest, Mademoiselle Paula Verpoest, ont l'honneur de vous faire part... Marina keek over zijn schouder naar het opstel. - M'ma, hei zet: l'honneur, vinde gei da goed? - Ba nien ik, woarom nie: la profonde douleur? want 't is toch wel azuu, zeiker. En Florimond schreef: la profonde douleur... Maar Marina, steeds kijkend, onderbrak hem opnieuw: - Woarom moe 'k ik veur ih doarop stoan? - Eh, dat is 'n goeje! omda-de ewwer zeit. - Es da nie geleik, de jonges iest. - Nien, 't 'n es nie geleik, da goat volgens rang van ewwerdom, zei Julien. - Moet dat aan de grute klokke-n hange, da 'k ik d' ewste bin? | |
[pagina 672]
| |
- Allo toe, doe vuurt, beval de moeder. - Wach ne kier, hoe moet da nih, wie es er den ewste van Papa's broers? En van ih famielde 'n weit ik het uuk nie goed, M'ma? zei Florimond, tot haar zich wendend. - Toe, toe, da zoe te verre lien, en uuk 'k en zoek ekik da niede; want der zein der bei, die te weinig gefortuneerd zein, zei madame Verpoest, met onbewimpelde oprechtheid. ‘ont la profonde douleur de vous faire part de la per te cruelle et irréparable qu'ils viennent d'éprouver en la personne de monsieur Jean-Baptiste Verpoest, président d'honneur du... - Ha joamoar, hoe zille me da nih zette, den Eitmans-Club, dat 'n kan der toch nie op, zei Florimond, de pen neerleggend. Beteuterd keken allen elkander aan: - Joa, zig ne kier, hoe doen-we dade? vroeg hij opnieuw. Niemand kon een antwoord geven. - Allo, toe, kom gei ne kier aait ih kot, gei die den ewsten zeit, beval hij aan Julien. En deze, alsof hij op de aanprikkeling alleen had gewacht om zijn woord in 't midden te brengen, bromde binnensmonds: - Club Culinaire. - Goed, goed! het stond er al. - Wa es da veur 'n woord? vroeg madame Verpoest. - Hawèl de vertoaleinge. leur époux et père, né à Gand et dêcédé a Mont-St. Amand le 26 décembre 190.., après une courte maladie, âgé de 67 ans, muni des secours de la religion. - O, dàt 'n keune me toch nie zegge, courte maladie! Pa zat al vier joar lam, opperde Paulke de bedenking. - Lam zein 'n es gien ziekte, weerlegde madame Verpoest. - En hei was al duud, as hei d' Heilig Olie krieg, voegde Paulke er aan toe. - Zweig gei ne kier 'n beitse, gebood haar moeder als afdoend argument. Les funérailles auront lieu, schreef Florimond, steeds hardop lezend. - Ça est si court en zuu koele, zei Marina. - 't En es nuunt nie wel bei ih, riep Florimond ongeduldig, doar, doe het zilve, en hij stak haar de pen toe, die ze niet aannam. - Al die tantelafeiris 'n zein hier nie nuudig, wist madame | |
[pagina 673]
| |
Verpoest wijselijk in 't midden te brengen, weet 'e watte, hoal ne kier wat duubrieve, der liggen der ginter nog in 't schoof van de toafel, om de messe mei af te vreive, we zille zien, hoe dat 't elders stoat. Paulke haalde ze uit de keuken. Nu ging het vlot: Les funérailles, auxquelles vous êtes prié d' assister, auront lieu le mardi 29 courant en l' Eglise du Sacré Coeur à 10½ du matin. Les messes pour dames seront dites le même jour de 10 h. à midi. L'inhumation se fera dans le caveau de familie au cimetière communal de la porte de Bruges à Gand. On se réunira á la maison mortuaire á.... - Ouf! zei Florimond met hartsverlichting. Een belklank weergalmde, als een heiligschendende stoornis in dit huis van rouw; en kort daarop bracht Palmyre met een triomfant gelaat een prachtige gerbe van natuurlijke bloemen aan: mimosa's, lila's en anjelieren. Een vermenging van zoete, sterke geuren verspreidde zich in de lage kelderkamer. - Superbe! zei Marina, door een bewonderend: Oh! van allen na-ge-echoo'd. Dadelijk keek ze naar het kaartje, dat er los aan bengelde: Monsieur et madame C. Carbonnelle. - Onze Pa was toch zu geire gezien, zei Paula, met tranen in de stem. - Comme ça un coeur d'or! ging het bij Marina. Het zicht der mooie, exotische, dure bloemen, en de vriendschap, die ze omzweefde, hadden allen, reeds zoo diep geschokt sinds den morgen, plots weer week gestemd: - 'k Ben twie en dertig joar getreiwd geweist, schreide madame Verpoest, en 't ieste woord zoe nog te geive zein tisschen ons. De kinderen herinnerden zich op dit oogenblik niet, of enkel onvolkomen, hoe hun vader, heelemaal overvleugeld, soms, hoewel zelden, in een heftige scène van opstand uitbarstte, en vloekte en op de tafel sloeg, tot hij weer gedwee het huiselijk juk der verdraagzaamheid aanvaardde: - Dàt of ruze, zuchtte hij bij gelegenheid. - Nuunt 'n hè'k van meine peire nen tik gekreige, zei Florimond. - Wei uuk nie, riepen de meisjes op een toon, als deed de jongste broeder hen te kort door snoeverij van voorliefde. | |
[pagina 674]
| |
- Hei 'n heeft hei de kinders nuunt gestraft, hernam madame Verpoest, dat 'n deed hei niet, al konde gilder uuk al ne kier misdoen leik 'n ander. Julien was nochtans dikwijls bij zijn oor getrokken geweest voor zijn koppigheid, en madame Verpoest had eens Florimond uit de handen van zijn vader moeten rukken, en hem naar de pomp leiden met een bloedenden neus voor een nietige schoolstraf. Maar zulks was allemaal opgelost en gelouterd in de aureool van volmaaktheid, welke de liefde doet glanzen om het hoofd dergenen, die voor eeuwig heen zijn uit den familiekring. | |
XIII.De plotselinge dood van den vader had voor een tijdje al het overige bij de familie Verpoest op den achtergrond geschoven. Na het treurig mislukken van al hare pogingen op de soirée bij madame Carbonnelle, had madame Verpoest, in haar ontreddering andere plannen beramend, eerst een week lang met norsch en zuur gezicht tegen Florimond gemopperd, 't Noodlottig einde van Verpoest had daarop den ganschen gang van hun gewone leven omgegooid; maar nu alles was afgeloopen trad het geduchte vraagstuk weer op den voorgrond, en op een ochtend vroeg madame Verpoest heel beslist en bijna agressief aan haar zoon: - Hawèl,... en die ander kwestie, wa goa-je doar nih mei doen? - Wà vuur 'n ander kwestie, Ma? vroeg Florimond, om zich even den tijd tot nadenken te gunnen, anders genoeg begrijpend waarvan er sprake was. - Ge 'n moet ih nie zot geboare! knorde madame Verpoest. Ge weit gei hiel goed wat da 'k zegge wille. Of dat ih nih eindeleik as nen treffeleike jonge van goeje famielde goat ge-droagen, vroag ik ih? Of da g' ih nih mei da nichtsje van madame Carbonnelle goat loate fanchieire, vroag ik ih? - Nien ik, Ma, was Florimond's beslist, met doffe, matte stem geuite antwoord. - En woarom neit? gilde madame Verpoest eensklaps woedend, de beide vuisten als een vischwijf op haar heupen. - Omdat-ie-hei mein goesten nie 'n es, Ma. - Ih goeste neit! ih goeste neit! Ha wat es er thons ih goeste! Da schaveil, ginter! Die onderheiwerigge! die schandoalige onder-heiwerigge! schreeuwde madame Verpoest, buiten zich zelve. | |
[pagina 675]
| |
- Op dien tuun 'n antwoord ik ih nie mier, Ma, zei Florimond licht-bevend maar steeds kalm-beslist. En met een plotsen ruk brak hij het onderhoud af en verliet de kamer. De echte waarheid, die madame Verpoest nog niet vermoedde, was, dat hij Euzeke had teruggezien! Op een vroegen avond, kort na de begrafenis van zijn vader, was hij, door een ontembaren aandrang gestuwd, naar jeannette's huisje toegehold. Hij moest, hij wilde weten; niets kon hem meer schelen, de onzekerheid brak hem op, de wroeging vermoordde zijn hart; en als een gek was hij daar binnengestormd: - Zjanitte, woar es Uizenie? Leif ze nog of es ze duud? As 't ih bleift, as 't ih bleift, zeg het mei! 'k Voele mei zot worden!.... En daar, op 't stille, kleine kamertje, had hij haar met het kind, zijn kind, gevonden; en onder snikken en smeeken en kussen, had de tyranisch-dringende verzoening plaats gehad. - O! mein Uizeke! mein Uizeke! mein Uizeke! had hij onbedaarlijk gekust en gesnikt en gesmeekt. En plechtig had hij haar eeuwige trouw en steun gezworen, gezworen, dat niets noch niemand hen nog scheiden zou; gezworen, dat men hem eerder voor haar voeten dood zou hakken, dan hem voortaan nog van haar te scheiden. Hoe hij bij haar blijven zou, wat hij met haar doen zou, of hij nu dan later met haar trouwen zou of anders bij haar blijven, was niet gezegd en kwam er ook niet op aan: hij was terug en bleef de hare, voor altijd, tot den dood; en dat was 't eenige, en dat was alles! - Wel Hiere Godheid toch! Da 'k dàtte nog mage beleiven! da 'k dàtte nog mage beleiven! had Jeannette met tranende oogen en in elkaar geslagen handen uitgesnikt. En zij was een potflesch punch gaan halen, van den besten en den duursten, om dáár eens op te drinken.... | |
XIV.Jammer genoeg dat de maatschappij, waarvan mijnheer Verpoest eere-president was, op de begrafenis zoo weinig vertegenwoordigers had gevonden. Het meerendeel der leden waren met gelegenheid der Kerstdagen, van goedkoope reiskaarten gebruik makend, naar Parijs vertrokken. Bij hun terugkomst was het voor velen een oprechte teleurstelling den braven man dit laatste blijk van hulde niet te hebben kunnen geven. | |
[pagina 676]
| |
De president, een rijke, welgedane, oude jonkman, heel gezellig van aard, tamelijk welbespraakt, de geprezen woordvoeder bij elke omstandigheid van belang, betreurde dit nog het meest. Hij had kort geleden een kostbaar fluweelen vendel, met goud gestikt, aan de vereeniging geschonken. Welk een gunstige gelegenheid ontsnapte hiermede om het, rouw-omfloersd, voor de eerste maal uit zijn schuilhoek te halen! Het aantal leden was reeds groot en er waren betrekkelijk weinig sterfgevallen tot dusverre voorgekomen. Anders maakte het wel effekt, zoo in rouwstoet, allen deftige burgers, den doodwagen te volgen. Hij zon er op na en ontbood eindelijk, met een gedruk brietje, waarop dag en uur waren aangeduid, een tiental van de invloedrijkste leden van den Eetmans-Club. Het lokaal der maatschappij was in een der voornaamste koffiehuizen in het centrum van de stad. Allen waren op hun post. Zij zaten rondom de tafel, in hun vergaderingzaal, onder 't helle lamplicht, met de een of andere verversching voor zich. Meest allen rookten. De president, heel zwaarlijvig, had een klein hoofd met weinig, donker, gladgestreken haar over zijn kaalheid, een innemend, vriendelijk aangezicht, van onderen sterk ontwikkeld, en witte ronde handen, die nooit werken hadden gekend. Hij deed het belletje, dat voor hem stond, plechtstatig klinken. De afzonderlijke gesprekken hielden op. - Messieurs, begon hij met een welluidende stem, je vous ai convoqués pour délibérer sur une chose qui nous tient tous au coeur: la mort prématurée de notre cher president d'honneur. Een toestemmend gemurmel, van hoofdknikken vergezeld, ontstond. - Malheureusement, par suite de notre absence de la ville au moment opportun, nous avons été dans l'impossibilité de lui rendre les derniers devoirs. Il doit être remédié à cela. Que proposez-vous de faire? Car y a quelque chose à faire. J'ai aussi mon idée, que je vous dirai après. - Eh, 'k zoe ekik peizen 'n krune-n-op zein graf, antwoordde er een, dadelijk op het voorstel ingaande, een gewezen suikerbakker, die van zijn inkomen leefde. - Ha joa, moar 'n schune, zilde! beaamde even spoedig zijn | |
[pagina 677]
| |
meening, de schoenmakersbaas, een buurman van hem. Comme ça une en immortelles, bei meine kozein verkupe z'r aan genoadelijke preize: 't veiftig, 't zestig frank, noar avenante van ilderen omvang. Uuk van 't viertig keunen ze 'r moake; 'k weit het, want 'k hei der azu iene gezien als Hoanekamp gestorven es, hei was hei ommers preisident van 'n daaivemoatschappije. - Och, immortelle, weerlegde er een, wa zeide doarmei, kapot, zu geiwe qu'il a plu dessus. - En wa bleift er van over, was een ander, 'n huupke vaailigheid. Goed veur op de messijnk te smeite. - Wa zoede peize van 'n krune in gesmeid eizer? stelde een handelaar in lampen voor. Dat es te minsten 'n keunstwirk en da bleift. - In de Kortreiksche-stroate-n-es er doar iene, die da goed doet. Wacht ne kier, hoe hiet hei dan, 'k zoe hem wel duze kiere noeme? - Joa, joa, 'k weite wel van wie da-de spreikt.... moar 'k en kan uuk op zeine noame nie kome.... - Nien, zei de voorzitter hoofdschuddend, 't en zit hem allemoal doar nie in, da zoe bei 't hoar getrokke zein, hoe goed dat 't uuk gemoakt es veur 'n societeit van goeje burgers: 'k stelle veure nie mier of nie minder as 'n monument, iets convenoabels. - 'n Monument! herhaalden allen, met de verrassende schittering van een geschikte vondst voor het oog hunner phantasie. Maar, het eerste enthousiasme geluwd zijnde: - Joa meniers, zei er een practische, 'n monument: as ge wilt, da es allemoal goed, moar om wa rede wille, da monument? Allen zaten eenigszins verlegen en zwijgend en enkelen glimlachten schouderophalend. - Ah joa, 'n monument, allo 'n monument! zei eindelijk een koopman in verfwaren, weit-e gei woarom dat er monumente gezet worde? - Veur 't ien of 't ander zeiker, as 't ne puike meinsch geweist es. - 't Es woar uuk, wat hê Verpoest zuu beizonders gedoan? vroeg een vitter. Maar de president, met zijn dik aangezicht en zijn oogen, waaruit zooveel goedheid straalde, sprak innemend en fijn: - Menhiere, Verpoest was misschien slimmer of dadde gilder allemoal 'n weit, ik was ik nogal intiem mee hem en hei heit hei ne kier zeinen baaik rechtaait gesproke teige mei. | |
[pagina 678]
| |
- Woarlijk? - Joa, joa! Elk was benieuwd. De president knikte beduidenisvol en begon toen, den top van zijn wijsvinger aan zijn voorhoofd brengend: - Verpoest hoa doar toch wa zitte, al hoad het hem nie toegegeive, moar hei 'n was ommers gienen blagueur? - O nie, da 'n was hei niede! Allen waren 't eens op dat punt. - Hawèl, me zaten azuu ne kier soamen in mein haais veur 'n goe glas bourgogne, en Verpoest kloagdege, dat alle stielen en alle commerce om ziepe gingen en da, zeid hei, deur de veile-n inventies. Om moar van mein negotie alliene te spreike, zeid hei, dat es uuk al verslicht. - Hoe kan da verslichte, zei ekik azuu, 't es iets da heul de weireld nuudig heit. - Toet, ge zil mei verstoan en ge zil mei geleik geive, zeid hei; der worde nih systemen aaitgevonde veur veil woarmte en weinig verbraaik van kole: Amerikoansche kachels, poëles Godin, poëles Cadé en je ne sais quoi tout. Miende-gei, da dat veurdielig es veur de commerce? Wa kon ekik doarop zigge? Moar hei vervolgdege mei bitterheid: - 'k Veurzie de moment, zeid hei, dasse nog middels ontdekke pour la combustion complète du charbon, en toens zein we geflambeird mei ons leiveringe, zeid hij. Menhiere, seidert hei 'k alteid gepeisd, da Verpoest misschein zelve doarop studeirdege, mei 't veuraaitzicht van verbeiterijngen en 't vroagen van nen brevet. - Azuu zal 't zein, knikten allen. - Verpoest a été notre président pendant des années. On peut dire qu'il était l'âme de notre soçiété, zei mijnheerken Carbonnelle. Chaque fois que j'allais le voir, main'nant qu'il était impotent, c'était par des signes comment allait notre club. - Nous le fêterons comme inventeur, zei de president. - Et puis il n'était pas regardant lui-même, toujours souscrire pour tout. - Ça c'est facile, pour qui le gagne ou le tire de ses revenus sur sa commodité, zei een kleine rentenier, mager, lang en reingeborsteld, kaal gekleed, die met kommer begon te voelen, dat er een te beduidend beroep op zijn beurs ging worden gedaan. | |
[pagina 679]
| |
- Les Verpoest sont bien, n'est-ce pas? sprak een dames-kleermaker, op een toon van gewichtige zekerheid, ofschoon de vorm van zijn volzin een vraag scheen te behelzen. - Madame n'était pas fortunée, ces Van der Wieten ne sont pas grand' chose, verklaarde een deurwaarder; et puis quand ça doit aller en quatre! Doar zein vier kinders bei Verpoest. - Meniers, loat ons, as'tilderblieft in de kwestei bleive, verzocht de voorzitter. Allo, ik tieken in aan 't huufd van de leiste-ne veur honderd frank. Honderd frank! Maar de leden waren gewend aan zijn vrijgevigheid. - En gilder nih, allo spreikt uuk ne kier 'n goe woord veur nen ewwe kameroad. - 'k En hei ik hem nuunt gezien, zei de suikerbakker, die nog niet lang deeluitmaakte van de Club. - Je souscris pour cinquante francs, zei meneer Carbonnelle, op een toon van belangrijk besluit. - Joamoar, joamoar, as 't azuu begint te goane, trekke 'k ik meine knikker aait de ronde; nie bei, zei de kleine rentenier, 't En groeit op meine rigge nie, zilde! En hij stond op en greep naar zijn hoed. - Elk geift volgens zein jonste of zein krank vermeuge; da-me nih elk ne kier tien franks gave, wa denkt ilder? zei een inschikkelijke. - De familie moet uuk wa doen. - En de gebuurte, doar moe rond gegoan worde, mei 'n leiste. - Da spreikt van eige. Nu stond een jong heertje op, fiks en levendig, met een bleek gelaat, een uitgerafeld, klein, zwart snorretje, en een pince-nez op: advocaat Bleijer, maar die zich Bléïé liet noemen. Hij had tot dusverre nog niet gesproken. Hij scheen, te oordeelen naar zijn leeftijd en socialen stand, wel eenigszins buiten zijn kring in dit gezelschap. Maar hij had een burgerlijk proces van belang gepleit en gewonnen voor een der rijkste leden, en had zich laten inlijven op diens verzoek, met het verholen vooruitzicht zijn cliënteele aldus uit te breiden. - Messieurs, begon hij, als een ratelend gekraak, elke syllabe duidelijk scandeerend: j'applaudis des deux mains au projet d'ériger un monument à M. Verpeusse, bien que je n'aie pas eu l'honneur de connaitre personnellement cet homme de bien; mais si grands que puissent avoir été ses mérites, ce n'était pas une célébrité, | |
[pagina 680]
| |
pas même un personnage en vue. Et c'est ici que commence la difficulté. La ville ne consentira jamais à concéder un terrain d' emplacement. D'autant plus que Verpeusse n'habitait pas même Gand. - Il était gantois pas sa naissance et il a toujours habité Gand, sprak de voorzitter, ce n'est guère que depuis qu'il a bâti sa maison à Mont-St.-Amand qu'il est délogé. Hei hè zelfs zeine kilder op 't kirkhof baaiten de Brigsche puurte. - Doar 'n es gien sproake van 'n publiek affaire, 't es wa veur 't kirkhof op zein graf, zei meneer Carbonnelle. - Ha joa, 't es veur op zein graf! riepen allen. - D' accord alors, sprak het advocaatje, met een verlegen glimlach, de slippen van zijn jas verwijderend om zich neer te zetten. Ten slotte, na een nog lange redekaveling, waarin men besliste een grootsch karakter van burgersolidariteit aan de manifestatie te geven, werd aan mijnheer Bleijer de taak opgedragen met de lijst rond te gaan, als zijnde de jongste en meest bevoegde voor die taak. - C' est une fameuse corvée pour moi, j'en aurai pour quin' jours de courreries au moins, sans compter l'embarras et tout, maakte hij nog even de opmerking. | |
XV.Het waren dan ook geen vermakelijke uitgangen. Eerst van al werd bij de leden aangeklopt. Van 't oogenblik dat mijnheer Bleijer, om zijn deftig voorkomen in den salon geleid, de lijst uithaalde voor den persoon, die hem te woord kwam staan, was het verbazend, hoe het aangezicht van den op rantsoen gestelde versomberde: - Une liste, oui, mais pour qui? met het papier in de hand, den geest op zoek reeds naar een uitvluchtsel. - Pour M. Verpeusse, le président d'honneur de votre club, antwoordde de advocaat. Verpeusse l'inventeur. Men bood hem niet eenmaal een stoel aan. - C'est toujours souscrire, ça devient embêtant. Main'nant c'est pour ceci, alors c'est pour cela. Je ne suis pas servi avec ça. - Il s'agit d'un cas spécial, un président n'est pas le premier venu; un inventeur non plus. - 't En zoe moar da mier aan mankiere, dage 't veur elkendien moest doen. Meneer Bleijer glimlachte eens onder zijn uitgerafeld snorbaardje, niet wetend, wat te antwoorden; eindelijk: | |
[pagina 681]
| |
- Allons, monsieur, un bon mouvement, vous êtes connu pour votre générosité. - Génerosité, génerosité, contre quand vous savez encore quelque chose! met schijnbaar misnoegen gezeid en inwendig gestreeld door de vleierij nochtans: - Allo, ça ne pique pas là-dessus; en de aangevallene teekende 10 francs, payé. Meneer Bleijer had een groote linnen beurs mede, waarin het geld klinkend neerviel. In een ander huis was het, tegen den avond reeds, de dame die opendeed, en hem wantrouwend den ingang versperde, in stede van plaats voor hem te maken: - Ne weinkuupman zeiker, woarom toch 'n verbiedt de policie niet, dat al die rondluupers heule doagen aan d' haaize belle! dacht ze. Meneer Bleijer maakte een sierlijke buiging, met het papier uit den vestzak gehaald: - Madame, j'ai l'honneur de vous présenter la liste de sousscription pour le monument funèbre de M. Verpeusse. - Monsieur, je ne connais pas de Verpeusse, met een beweging om hem buiten te dringen. - Comment, madame! votre mari fait pourtant partie de l'Eetmans-Club dont M. Verpeusse était président d' honneur. - O, Verpoest! Est-ce-que celui-là doit aussi avoir un monument main'nant? - Certainement, madame, tous les membres souscrivent, avec enthousiasme, je vous assure. C'était, vous l'ignorez peut-être, un inventeur de grand mérite. - Et qu'est-ce qu'il a inventé tout? - Il venait d'obtenir un brevet pour la combustion complète de la houille. - Ça m'est égal, je ne suis qu'une femme, je ne connais pas ces choses, moi; je ne suis pas contre souscrire, mais je ne sais pas si mon mari sera pour, je ne l'ose pas prendre sur moi. - Eh bien, madame, je reviendrai un autre jour; en weg was hij, met een haastigen, stillen duw van de deur achter zich. Er waren huizen, waar de aangetaste inschreef zonder een enkel woord te spreken, zich beperkende tot het toonen van een gezicht als een donderwolk. Andere, waar de som van tien frank op de helft werd gebracht. Soms ook, maar zelden, stortte men het | |
[pagina 682]
| |
geld met een beleefd, zoo niet een vriendelijk woord, als een onontkombare belasting, waartegen niet was op te staan. Een der bijzondere vrienden van den te vereeren man, wien de lijst werd aangeboden, sprak goedmoedig, doch met een zweem van ironie: - Je veux bien souscrire, ça ne vient pas à quelques francs près, et puis, Jan Verpoest 'n was giene kwoaje jonge, verre van doar. 'K hei ekik hem van jongs af aan gekend. We woare kameroade; eh! m' hên soamen op de schoolbanken gezeiten in den Ecole Moyen. Hei was de loaste van de klasse. Hei 'n hè nuunt gien iene preis behoald; azuu 'n kwoa liere, 'n Goed herte, moar nie intelligent, dàt 'n was hei niet. Hei 'n hoa gien memore-n-uuk. - Il n'est pas donné à tout le monde d'être intelligent, et d'avoir de la mémoire, meende oordeelkundig meneer Bleijer, deze waarheid als iets heel nieuws verkondigend. - Der worde teigenwoordig veil monuminte gezit, sprak hoofdschuddend de aangevallene. En weite-gei woarom: allé, zig mei ne kier pourquoi? Wat hên al die manne zu baaitegeweuns gedoane, weit het gei? - Non, monsieur. En de andere hernam: - Leg ne kier ih leiste-n op 't Stadhaais, et mettez une annonce dans les journaux, wa zoede peize, dat er zoe gebeure? - Monsieur, je suis persuadé que personne n' irait souscrire, antwoordde de ondervraagde met een fijnen glimlach. - Welgesproke, gei zeit ne kadée, gei! en Bleijer kreeg een vriendschappelijken klop van verstandhouding op zijn rug. Hij vertrok daarenboven met een milde gift. Sommigen teekenden in voor een spotprijs, vernederende almoes aan den omhaler. Een enkele weigerde ronduit: - 'k Hei genoeg van al da rondluupe mei leiste, 't en es teigen ih nie, meniere, want ge 'n het mei nuunt gie struud in meine wig geleid; moar 't es aait in princeip, 'k en tiekene veur neits of veur neimand mier in en 'k en steike meinen drapeau uuk nie mier aait, der mag al gebeure wat dat er wilt, ne primus in de gebuurte, of ne prinse of wa weite-kik al die in de stad komt. Dit belette niet dat de inzamelaar 's avonds met een ronde som terugkeerde. | |
[pagina 683]
| |
Vol opgewekten moed, al stouter en stouter geworden, deed hij de volgende dagen zijn bezoeken in de buurt van madame Verpoest, geen enkel huis voorbijgaande. Meneer Verpoest was, met de vernieuwde inrichting der dekenijen, juist voordat de beroerte hem trof, deken van de buurt gekozen, en ofschoon hij nooit dien eerepost in werkelijkheid had bekleed, deed de omhaler deze waardigheid gelden, overal waar hij zich aanbood. - 't Es veur ilderen deikenen, madame. - M' en hên wei gienen deikenen, 'k en hei nuunt van gienen deikenen hure spreiken en 'k weun hier al twintig joar in de gebuurte. - 't Es percies da, madame, menier Verpoes was juust dekene gekoze, as hei die geroaktheid krieg, hei 'n heit de fonctie nie keune beklien, den oarme man. - Toens 'n verstoa 'k nie, meniere, woarveure... - Och, madame, hoe wilde azuu iets refuseiren aan gebuire. - Ne frank onder of boven 'n zal mei nie oarm of nie reike moake, doar zie, meniere, in Godsnoame. Aldus ontmoette de verzamelaar van allerlei: Tegenzin, schuchterheid, onwil, aarzeling, weigering, gierigheid, goeden wil, alles kwam hij tegen. De som was ditmaal niet beduidend, maar de familieleden Verpoest, op de hoogte gebracht van den toestand der omhalingen, waren toch zoet en diep ontroerd. Zulk een algemeenheid van hulde! Wat moest de ontslapene liefde en achting hebben verworven van zijn medeleden, van de vrienden en de buren!... Rechtstreeks ook ondersteuning eischen van de familieleden? deze was de vraag, die in de Club werd gesteld. Dat ging niet. Doch mijnheer Carbonnelle gelastte zich evenwel met de kiesche taak om bewimpeld de belanghebbenden op de proef der vrijgevigheid te stellen. Hij vond madame Verpoest alleen thuis en na wat over 't een en 't ander te hebben gesproken, begon hij van het plan. Voorzeker, er was veel omgehaald, elk had zijn plicht en meer dan zijn plicht gedaan.... maar er was nog veel te kort voor iets deftigs, iets waardigs van den overledene, volgens zijn stand. - Madame, zei hij, je pense que votre intention était bien | |
[pagina 684]
| |
de consacrer une bonne somme à un monument funèbre pour votre cher mari. Niet begrijpend, waar hij heen wilde, liet ze zich vangen in den strik: - Oui, monsieur Carbonnelle, nous n'y aurions pas regardé. - Je le savais bien, je l'ai bien dit à mes amis du Club. - Je ne suis pas une bradeuse, ils disent même que je suis avare, mais pour mon brave mari je ne l'aurais pas piqué étroit. - Eh bien, madame, ge moet beisprijnge. En zij, verschrikt, heel goed begrijpend, thans: - Hoe verstoa 'k da, menier Carbonnelle? - Il faut suppléer ce qui manque. - As me wei da zelve moeten betoalen, dat 'n is toens geen oardigheid of gien iere mier. - Toet, toet, madame, d'iere-n-es dezelfde, moar de som 'n is nie bereikt. - Moak het volgens ilder krank vermeuge, as 't wa betiekent es 't genoeg. - Madame, luister ne kier goed, ge zeit 'n redeleik meins: om doar iets te moake dat van den oarme trekt, nie, madame, doarveure respecteire me onze president en onze Club te veile. Hij scheen misnoegd. Hij was volstrekt niet van plan geweest de weduwe rechtstreeks te bestormen. Hij zou het ongepast hebben geacht, had iemand hem die boodschap willen opdringen; en nu was het toch gebeurd. Hoe? Waarom? Hij wist het niet. Maar de tegenstand maakte hem korzelig en hij bedong zijn pleit als een advocaat op neutraal terrein. - Nous devrons donc y renoncer, zei hij schijnbaar moedeloos, om haar op de proef te stellen. - Combien y a-t-il trop court? vroeg ze, door een dubbele vrees bevangen: het ontsnappen van het eerbewijs, het ontsluiten harer beurs. - Il nous faudrait encore mille francs, zei hij, heel stil. - Meill francs! Duzend francs! riep ze luid, met de twee handen op haar knieën pletsend. Duzend francs, leg ze mei doar! Morgen en acht doage! besloot zij grappig hare weigering. - Zei ne kier raisonoabel, madame, in geval dat de Club der van afziet, zal 't 'n gruute opsproake geive, en ge zil gei toch veur duzend francs aan ih bien zein, want ge moet het toens | |
[pagina 685]
| |
alliene betoale. Vous serez, qu'à même quitte de votre argent. Deze kant van de zaak was aan hare beschouwing ontsnapt. Hij zag dat hij veld won, dat ze aarzelend wankelde; dat bemoedigde hem: - Sans compter que cette manifestation sera une fameuse reclame pour votre commerce. Votre nom figurera dans les journaux et comme ça toute la ville saura que vous faites dans les charbons. - Et dans les cokes, verbeterde zij. - Et dans les cokes, comme de juste, was zijn echo. - Geluufde-gei woarleik da-me doarbei zille profiteire, menier Carbonelle? - Of ge! A qui le demandez vous? - Hawèl, 'k 'n wil der nie langer op chipoteire, je ne veux pas me laisser connaître à ça. Tiekent ons in veur veif honderd. - En nog zuuveile bei, madame. Op dit oogenblik kwam Julien binnen op zijn bezoedelde pantoffels, de pet op 't hoofd, de pijp in den mond. - Eh bien, comment va t-i? vroeg meneer Carbonnelle op een toon van rouwbeklag. - Très bien, opperbest, was het kalm antwoord, in de onthutsende vergetelheid van het nog zoo onlangs geleden verlies. - Opperbest, selon les tristes circonstances, verbeterde de bezoeker. - Naturellement, hernam de ander, zich bezinnend, mais on doit se faire une raison, en hij haalde de schouders op. - On l'a pas comme on veut, zei madame Verpoest; en dan in eens: - Pensez une fois, Julien, M. Carbonnelle vient là dire qui' à de l'argent trop court pour le monument, si on veut faire quelque chose de pas inconvenant et je ne sais tout quoi, mei ien woord: i dit, da me moete beispreinge. - Spreing bei, zei Julien kortaf. - Koke moe koste, glimlachte meneertje Carbonnelle met een gestreeld gevoel van overwinning. - Me zille 't nie hên veur nen appel en een ei, jonge. - Hoeveile? - Duzend blekskes. - Geif duzend blekskes, Peere hê wel zuuveile veur ons gedoan. Zijn stem verkropte, iets waarover hij zich schaamde, het verbergend achter een kuch. | |
[pagina 686]
| |
Ook zijn moeder was bewogen: - Menier Carbonnelle, zei ze, doe gei geleik het zein moet. Tieken ons in veur duzend, moar 't es, Goddorre, toch 'n grute somme, ge weit het gei uuk wel. - Joa 't, joa, joa 't, 'k en zigge nei 't controarie, 't zein der veile die dat in ilderen zak nie 'n hên as ze noar de kirmesse goan, moar we zillen 't nie meidroagen en ne meins 'n stirft toch moar iene kier. - 't Es percies dàdde, doar zit het hem in, zei Julien, die zelden zulk een lang gesprek gehouden had. En meneer Carbonnelle vertrok, zich de handen wrijvend, jubelend over den onverwacht goeden uitslag zijner onderhandeling, fier dien aan leden der Commissie te kunnen mededeelen. | |
XVI.Middelerwijl kwam Florimond geregeld weer bij Euzeke.... Niet meer gedoken, als een boosdoener, maar openlijk, aan elk uur van den klaar-lichten dag, als iemand die mag en wil gezien worden. Doch, zonderling genoeg, waar hij maar al te gauw ontdekt geworden was toen hij zich verborg, gelukte 't hem nu, zonder zich eenigszins te verbergen, nooit ontdekt te worden. Wist zijn moeder er iets van af en hield ze zich maar als een onwetende? of vermoedde ze niets en zou het eensklaps weer geweldig uitbarsten? 't Kon Florimond niet schelen. Hij was ook in zichzelf besloten Euzeke nooit meer te verlaten en hij wenschte haast, dat het tot een laatste en besliste explicatie met zijn moeder komen mocht. Want nu was in vol-bewusten levensernst 't gevoel van verantwoordelijkheid in hem ontwaakt, en met Euzeke, bij de wieg van het kind, maakten zij samen toekomstplannen. Van trouwen was voorloopig nog geen sprake, daarover was hij 't nog steeds met zich zelf niet eens; maar hij dacht er aan voor eigen rekening nu te werken, vlijtig, ernstig, met zorg en plichtsbesef, zooals een goede huisvader voor 't onderhoud van zijn gezin dient te doen. Uit waren de grapjes, de verliefde tochtjes op het water en de snoeppartijtjes in 't geheim van de priëeltjes langs de Leie: sparen was voortaan de leus, ernstig zorgen en sparen voor later, in afwachting van wat nu komen zou. Einde van het tweede deel.
(Wordt vervolgd.) |