Golfslag. Jaargang 2

[p. 405]

De apostaat

Totdat een nieuwe droom gelijk een vogel aan het hart ontstijgt en - over tijd en rampen uitziend - het land herkent waarheen wij langzaam gaan.
(Jan L. Wage)

Het is een opwindend zicht!

Vanuit het zuiden trekken de Duitsers noordwaarts de stad uit. In de haven laait nog een brand.

Vier en twintig uren later komen de eerste Canadese pantserwagens aangerold.

Ver weg wordt nog geschoten, eenzaam en hopeloos.

Naarmate de drukte en het juichen groeien verschijnen er ook meer vlaggen. . .

Wie weet waar het begon?

Hier, ginder, aan hoeveel gevels waait geen driekleur?

Dreigend stoten de drommen tegen die huizen aan; vooraan jonge mannen met een geweer en een cigaret, hoge vrouwenstemmen slaan in hun nek.

. . .Maar de deuren blijven stil gesloten. . .

Plots rinkelen glasscherven; een grillig helder geluid tussen het driftig kloppen van geweerkolven op hout. . .

Nog zingt de straat en worden de eerste vreemde monden gezoend. . .

Tilly zit met haar ouders in de keuken te luisteren.

‘Doe je schoenen aan, vader, dadelijk komen ze ons halen!’ ze zegt het zacht maar dringend.

In vaders ogen leeft zorg; niet om het tieren van daarbuiten, hij hoort het nauwelijks.

‘Herman!’

‘Herman trekt zijn plan wel vader.’

Tilly helpt met de schoenen. Stevig strikt zij de veters, zij voelt vaders vingers zachtjes trillen op haar hoofd.

‘Waarom zouden ze ons komen halen, Tilly?’ - het klinkt angstiger dan hij zelf wil.

‘Waarom?’ Tilly aarzelt - ‘om Herman, vader’. . .

Gisteravond heeft moeder al zijn brieven verbrand, uit Kiev en Rostov en de laatste uit een herstellingsoord in Beieren.

In de keuken wordt het stil. Het kraantje drupt regelmatig, obstinaat hard.

Hoelang reeds?... Hoelang nog?...

Zij horen het gedempte gewoel in de straat niet meer.

Het kraantje drupt. . . en Herman in Beieren!. . .

Herman Rogiers. soldaat in. . .

Een bellen snijdt die gedachte scherp af. Weer horen zij het zingen nu, maar dichterbij hangt enkel een dreigend grommen. Er wordt driftig op de deur getrommeld, hout op hout.

Zij zijn rechtgesprongen en kijken elkander aan.

[p. 406]

‘In godsnaam!’

Tilly is bleek maar kordaat. Zij zal opendoen.

Men gluurt door de brievenbus. Nu stijgt het gejoel. Tilly wankelt en grijpt de koude deurknop.

‘In godsnaam!’

De deur bonst tegen haar aan. Dan is de gang reeds vol volk; geburen, vreemden, mannen en vrouwen.

Tilly hoort niets meer, zij ziet zware ruggen, geweren en plots het kreeftgezicht van een buurvrouw. Zij worstelt zich naar de keuken; vader en moeder staan naast elkaar, heel stil, maar om moeders mond ligt een harde trek.

‘Rogiers, waar steekt uw zoon?’

‘Herman is weg!’

‘De smeerlap!’

Moeders mond gaat open, maar er komt geen woord uit, zij kijkt slechts uitdagend in het gezicht van de weerstander. Deze draait zich schielijk om en kruipt met veel gestommel de trap op, naar de slaapkamers, waar de nieuwsgierigen reeds luidruchtig rondhollen.

Beneden wachten Tilly en haar ouders. Boven hun hoofden bonzen de hielen der zoekenden.

Herman zullen ze wel niet vinden, dat is een stille troost. Zij zwijgen echter, want naast de keukenkast is iemand blijven staan; een jonge man met een armband, maar zonder geweer. Hij ziet er minder krijgshaftig uit dan de anderen, er ligt iets schuchter over hem.

Zij kennen hem. Walter van Gestel is de zoon van een beroepsofficier en een oud schoolkameraad van Herman. Zij hadden nooit gedacht hem vandaag hier terug te vinden. En toch kan Tilly zich niet afwenden. Zij voelt instinctief dat Walter sterker is dan die anderen en haar rust komt er stilaan door terug.

Boven wordt er dreunend met de deuren geslagen. - Weer vult zich de keuken vol volk.

‘Mee, alle drie, op ons bureau zullen wij wel meer te weten komen.’

Vader en moeder stappen zwijgend de gang door, in hun rug dreigen twee automatische geweren. Tilly volgt, achter haar stapt de stille Walter van Gestel.

‘Ik zal voor jullie zorgen’ fluistert hij naar haar.

En Tilly is er blij om, maar ze laat het niet merken.

De straat wacht hen op. De geluiden kletsen in hun gezicht. Vóór hen wijkt de massa, achter hen vloeit de drom weer ineen als een onverbiddelijke zee tussen hen en het huis, dat nu verlaten staat vol vreemden en geburen.

Vader buigt het hoofd en hij neemt moeders koude hand in de zijne. Moeder blikt trots vooruit, zonder iemand te bezien. Er wordt naar haar geroepen; gemeenheden die niets met vaderlandsliefde te maken hebben.

... Zo vorderen zij moeilijk in een broedende knellende mensenstroom. Zij horen roepen en schelden, zij zien vlaggen en triom-

[p. 407]

fantelijke gezichten. Het klemt hun kelen alsof zij verdrinken. Ook Tilly wordt weer bang.

Waar is God nu? zij bidt omdat zij niet wil haten. Vroeger in de stille kerkbeuk kon haar gebed nooit zo innig zijn; nooit is haar de wereld zo dicht maar ook zo ver geweest. . .

Zij moeten halt maken voor een tankformatie, die als een stalen draak voorbij komt gedonderd, zich log een weg banend door de wilde vreugdeorkaan.

Eén ogenblik staan drie mensen eenzaam, vergeten op de rand van het voetpad. Niemand let op hen. . .

Dan valt vader zachtjes tegen moeder aan. Zij steunen hem angstig-opgewonden in de rug. Maar vaders willoos lichaam is te zwaar voor beide vrouwen. Voorzichtig laten ze hem op de plaveien neer.

‘Vader!’

Maar vader ligt roerloos, de mond scheef open, de grote starre ogen zonder blik.

‘Plaats maken a.u.b.’

Walter van Gestel duwt de menigte links en rechts opzij, wijl grijpt hij vader kordaat onder de oksels.

‘Kom, steek even een handje toe kerel!’

Weer wijkt de zee uiteen. Moeder en Tilly volgen verslagen de hijgende dragers. Er wordt niet meer geroepen nu. Zwaar hangt vaders lichaam tussen de twee mannen geplooid. Bij elke stap slaan de handen slap tegen de grond.

Gelukkig woont dokter Vermeulen niet ver. In zijn spreekkamer klinkt de diagnose kort en wreed: ‘hartaderbreuk, hier kan niets meer aan verholpen worden. Ik zal even de pastoor opbellen.’

Moeder en Tilly schreien hulpeloos aan elkanders schouder. Walter van Gestel bijt verlegen op zijn lip.

‘Ik zal U naar huis brengen’ zegt hij eindelijk. . .

Drie dagen later wordt vader begraven. In de kerk is haast geen mens. Tilly knielt allenig langs de vrouwenkant, de handen stijf voor het gezicht geslagen. Aan de mannenkant zit nonkel Albert, vaders oudste broeder. Tilly doet moeite om te bidden, steeds weer schuiven haar gedachten met grote grimmige vraagtekens door elkaar. Verder dan een halve Wees Gegroet kan zij niet geraken.

‘Vader!

Vader is dood. . .

O God wat had hij misdaan?...

Waar is Herman nu?... Herman moet wegblijven... Hij zou ongelukken doen... Is vaders dood soms een losprijs geweest?... Waarom zijn zij terug naar huis mogen gaan?... De massa was misschien tevreden...! of heeft Walter van Gestel? ...hij zei dat hij helpen zou...

[p. 408]

O Maria vol van genade, helpt U ons, moeder is ziek van verdriet...!

Heilige Maria!... Moeder... Herman... Walter...

Vader!... bid voor ons... o Vader, die in de Hemelen zijt... is haten altijd zonde...?’

Buiten staan de lijkbidders onverschillig hun pijp te roken. Na de dienst wandelt Tilly moe en wee van de wierook naar buiten. Haar smal zwart mantelpakje tekent haar onwezenlijk teer en bleek. - Alleen de zonnige Septemberdag neemt die zwarte vlek mild en stralend op.

Thuis, achter de voordeur, drukt Tilly het bonzend hoofd in vaders overjas, die daar nog steeds aan de kapstok hangt. Zij weent. Maar de schaamte is plots groter dan haar verdriet.

O, hij moet zeker gezien hebben hoe haar kalken gezichtje hoogrood werd. Zij heeft zijn blik duidelijk gevoeld.

Walter van Gestel zat achter in de kerk...

De Winter heeft zich opnieuw in de stad genesteld. Tilly werkt sinds enkele weken als verkoopster in een boekhandel. Zij doet dit wel graag, zij heeft steeds veel van boeken gehouden. Maar toch voelt zij dagelijks, als het verdriet om een verloren vriendschap, een druk van onzekerheid en onrechtvaardigheid, die haar belet zèlf nog een boek met de nodige aandacht te lezen. Zij voelt zich niet meer in staat, zoals een half jaar terug, om van een boek volkomen te genieten. Plots is zij tot het besef gekomen hoe ontzaglijk veel larie er in de meeste vertelselromans staat.

Toch verricht zij haar taak met grote toewijding, meer wellicht wijl moeder het maandloon zo dringend nodig heeft. Maar vooral ook heeft zij de vertrouwelijke stemming der stille winkeluren liefgekregen. Dan kan zij zitten dromen; dagelijks betrapt zij er zich op hoe haar gedachten steeds weer naar Walter van Gestel gaan. Aanhoudend moet zij diens rustige kracht naast de holle brutaliteit der andere weerstanders plaatsen. Zijn blik in die eenzame kerk, na vaders begrafenis, houdt haar vreemd gevangen.

Nu zij er over nadenkt heeft zij wel nooit aan Walters vriendschap getwijfeld, daarvoor gelijkt hij teveel op Herman. Ook Walter is idealist gebleven. Hij kwam vroeger regelmatig bij Herman studeren. Samen gaven zij ‘De Vaandrig’ uit, een weinig begrepen collegeblaadje op vijftig gestencilde exemplaren. Tilly herinnert zich nog goed de ijver waarmee die twee 's avonds aan elkaar hun artikels over de Vlaamse Studentenbeweging lazen. Maar zij herinnert zich nog meer haar ijver als bakvis om Walter binnen en buiten te laten. Walter mocht haar graag, maar verder dan hun kameraadschappelijk knipoogje zijn ze nooit geraakt.

Toen kwam de oorlog. Slechts enkele malen heeft zij Walter nog gezien. Herman sprak niet meer over hem en vertrok naar het Oostfront. Toen hij voor de eerste maal in verlof kwam; keek Tilly in trotse bewondering naar haar grote sterke broer, die met een

[p. 409]

brede zegezekere lach over Rusland en zijn zangerige dorpsnamen sprak. Maar diezelfde avond, toen Herman terug uit de stad kwam, vertelde hij nog terloops dat er bij Walter valse paspoorten gevonden waren en hij maakte daarbij een veelbetekenend gebaar alsof hij een deur sloot. Tilly duizelde. Boven op haar kamer heeft zij toen lang geweend. Het was het laatste dat zij van Walter vernam. Sindsdien verdween hij uit de stad, maar niet uit haar gemoed. Zij heeft dat echter nooit aan Herman durven schrijven...

En toen Walter die morgen weer in hun keuken stond wist Tilly dat ook hij haar niet vergeten was...

Soms maken die dromerijen haar bang en toch, in al die kille onzekere uren vindt zij er zulk een mild koesterende warmte in.

Daarnet nog zag zij Walter vóór het uitstalraam, vlug is zij achter naar het magazijn gelopen. Niet dat zij beschaamd is over haar werk, maar hij moet niet weten dat zij hier winkeljuffrouw speelt. Stel je voor dat hij een boek kwam kopen. Tilly vreest dat zij zich dom gedragen zou; doch halvelings hoopt zij dan weer dat het gebeuren mocht.

Walter zou naar Herman kunnen vragen, dat maakt haar blij. En boos om haar dwaze vlucht loopt zij terug de winkel in. Walter is echter verdwenen... Zo drijft ook deze namiddag voorbij.

Het valt mee dat het zo vroeg deemstert. Om zeven uur sluit Tilly de winkel en zonder op te zien spoedt zij zich de zijstraat uit om in de stroom van kouwelijke kantoorbedienden te verdwijnen. Tilly houdt van de winterse avonduren. De mensendrukte geeft haar een veilig gevoel, wijl de koude duisternis haar onbekend tot vóór de huisdeur brengt.

Zij ontsteekt nooit het licht in de gang; ook de buren hoeven niet te weten wanneer zij thuiskomt. Tilly voelt zich wel wrevelig om dat geheimzinnig gedoe. Is het geen lafheid, haast een halve schuldbekentenis? Maar moeder wil het nu eenmaal zó... Het is wonderlijk hoe moeders kordaatheid sinds vaders dood verdwenen is...

Na het avondeten spoelt Tilly het vaatwerk en zet de theepot op het alcohol-lichtje. Moeder legt de kaarten; het is haar trouwe avondbezigheid geworden. Met pijnlijke onverschilligheid draait zij kaart na kaart om, traag en zwijgend, de ganse lange avond, zonder glimp van vreugde of verdriet.

Dicht bij de kachel vindt Tilly haar plaats, op haar schoot ligt een breiwerk, waarmee zij nooit denkt klaar te komen. Verstolen kijkt zij naar het roerloze magere profiel van moeder, maar vindt geen woorden van troost en vouwt hopeloos de handen diep in haar schoot.

Buiten klinkt even het scherpe gezang van een soldaat, daarna wordt ook de vriesnacht weer akelig stil.

De koekoek heeft tienmaal geroepen en haast gelijktijdig wordt er gebeld. Op haar tenen gaat Tilly de donkere gang in. De vrees hamert in haar keel. Zij weet dat iemand door het sleutelgat loert.

‘Wie is daar?’ fluistert zij.

‘Tilly, doe open, vlug!’

[p. 410]

‘Herman!’ Tilly gilt het haast uit.

Zij rukt de voordeur open. Een lange grauwe schim schuift snel naar binnen en grijpt haar handen.

‘Tilly!’

‘Herman!’

Bleek en onbeweeglijk als de dood staat moeder in de zitkamer. Onstuimig vliegt Herman rond haar hals.

‘Moeder!’

Dan pas begint moeder te wenen, onbedaarlijk schokt haar ma ger lichaam tegen Herman aan. Moeder huilt als een dier, met wild en hees geluid. Zachtjes komt Tilly tussenbeide.

‘Stil nu, moeder, wij moeten voorzichtig zijn voor de geburen.’ Tilly heeft haar beheersing teruggevonden. Zij leest de vraag in Hermans ogen en zij heeft haar antwoord klaar.

‘Vader is dood, Herman. Op straat gestorven bij zijn aanhouding.’

Hermans gelaat vertrekt pijnlijk, de vuisten ballen zich krampachtig.

‘De smeerlappen! De honden!’ Met grote stappen raast hij de enge kamer door. Tilly tracht vruchteloos hem te kalmeren, maar Herman schijnt hier de toestanden eenvoudig niet te begrijpen. Hij vloekt vervaarlijk in zijn ruwe soldatentaal en bonst met de vuisten op het tafelblad. Gewillig laat hij zich daarna door Tilly in de zetel duwen. Weer wordt hij kalm en Tilly moet hem alles vertellen; beschermend houdt zij Hermans handen vast. Stil doet zij haar verhaal, ook over de hulp van Walter van Gestel spreekt ze. Maar Herman zit stom te luisteren met stijf gesloten soldatenmond......

Het is reeds na middernacht en nog is de familie Rogiers niet uitgepraat. Dat Herman niet te lang in huis mag blijven is hun duidelijk geworden. Maar niemand weet waarheen. Vannacht moet Herman dan maar thuis slapen. Achter elkaar gaan zij de trap op, zwijgend, moe en zonder illusies. Zij weten dat geen een oog zal dicht doen.

‘Goênacht’ klinkt het toonloos op de overloop.

Lang daarna nog hoort Tilly hoe Herman zachtjes te huilen ligt.

Als zij 's anderdaags het huis verlaat is Herman nog te bed. Een scherpe noordenwind bijt haar brutaal in de wangen. De winkel is nog gesloten, zij heeft echter een sleutel van de privé-ingang. Tegelijkertijd licht zij de post: het dagblad en enkele circulaires.

Iedere morgen kijkt zij de uitspraken van de krijgsraad na. De rest van de joernalistiek interesseert haar in de verste verte niet. En vandaag staat Hermans naam in het lijstje. De doodstraf bij verstek. Zij had zich daar reeds lang op voorbereid. Maar nu, zo enkele uren na zijn thuiskomst is het haar toch te machtig. Langzaam zinkt Tilly weg, haar hoofdje knotst op tafel, haar tranen weken het vuil riekende krantenpapier.

Om negen uur komt mijnheer Swiggers op het kantoor en Tilly schuift met haar verdriet stil de winkel in. Voor haar begint de zoveelste dag van forcing.

[p. 411]

Gelukkig is het vandaag niet druk en wanneer Tilly 's avonds de winkeldeur sluit heeft zij haar gedachten reeds beter geordend...

Dat Walter van Gestel aan de straathoek te wachten staat merkt zij echter te laat. Hij geeft haar overigens geen tijd tot bezinnen en komt haar tegemoet.

‘Goedenavond, Tilly.’

‘Walter.’

Tilly blijft niet staan. Het is het enige middel om haar turbulente zenuwen te beheersen. Maar Walter volgt en met enkele stappen haalt hij haar in.

‘Ik moet U dringend spreken, Tilly.’

Tilly verstilt haar pas en knikt stom.

‘Herman is thuis!’

Zij blijft staan en kijkt Walter verslagen aan. Haar blik verraadt alles, toch zegt zij neen. Maar Walter gaat kalm verder.

‘Gisterenavond heb ik hem thuis zien komen. Ik verwachtte hem reeds lang.’

‘Neen!’ hijgt Tilly.

‘Hij mag niet bij jullie blijven.’

Tilly zwijgt.

‘Weet Herman reeds waarheen’

‘Neen.’

‘Ik zal hem helpen.’

Tilly is nog steeds niet bij machte tegen te spreken. Samen slaan zij de Groenstraat in. Er wordt geen licht gemaakt en Walter volgt Tilly door de donkere gang. In de zitkamer brandt een schemerlamp.

Dààr staat Herman bleek vóór de hoogrode Walter...

Twee uur later verlaten de mannen het huis in de Groenstraat. Hun jaskraag hoog opgeslagen en de hoed diep over het voorhoofd.

Tilly zit bij de kachel en droomt.

Moeder speelt met de kaarten.

Reeds vijf zondagavonden gaat Tilly op bezoek. Herman lijkt steeds dikker geworden. Het is slechts een ziekelijk opgeblazen zijn; over zijn gezicht hangt een witgele matheid. Herman heeft niet genoeg ruimte en buitenlucht. Vooral 's avonds als de schemering uit alle hoeken der mansarde sluipt, krijgt hij het vaak te kwaad en begint hij onrustig te worden. Het is hem of de onrust als een onzichtbare walm van onder de deurreet komt gekropen, uit de raamspleten en door het sleutelgat, hem langzaam wurgend als een tam konijn. Nu pas heeft Herman gevoeld wat angst is. Geen eigenlijke angst voor de dood of de gevangenis, maar een panische angst voor zichzelf, voor de lome onmacht, die hem tot in zijn slaap bekruipt en in alles willoos maakt. 's Nachts kan hij op vader roepen met wilde overslaande stem. Walter heeft dat reeds tweemaal gehoord.

‘Herman moet zo vlug mogelijk naar het buitenland geraken’ heeft hij vorige week voor het eerst aan Tilly gezegd. Zij heeft

[p. 412]

hem ongelovig aangekeken, maar allengs voelde zij toch dat Walter gelijk had. Al zou Herman zijn hoofd nog redden, de oude kan hij hier nooit meer worden.

‘Ik krijg Herman wel weg!’ zegt Walter haar en dankbaar lacht ze hem toe.

Nu zit zij weer op de rand van het ijzeren bed en laat de benen achteloos zwieren, haar vingers peuteren nerveus in de mazen van de sprei. Vóór haar loopt Herman heen en weer en tracht een romantisch Duits liedje te neuriën. Walter ruimt intussen het schaakspel weg.

‘Vanmorgen werd een Oostfronter gefusilleerd’ zegt Tilly plots. Zij weet dat zij haar broer pijn doet, hoewel die slechts apathisch de schouders ophaalt. Toch kan zij het niet verzwijgen. Ook Walter kijkt haar even stil, haast half verwijtend aan. De stilte tergt minutenlang en niemand vindt de kracht om ze te breken. Het lijkt hun zo nutteloos. Hun denken is te ijl, ijl als de cigarettenrook, die in trage blauwe linten rond de kleine lampekap sluiert en geen eindpunt vindt.

‘Deze week misschien...’

Maar de rook blijft even loom in de kamer hangen. Zij voelen dat Walter dit zonder grond zegt. Och, zijn troosten is nutteloos... haast belachelijk.

Eensklaps springt Herman recht.

‘Ben ik dan zo'n bandiet, zo'n zwijn!?’ Hij stampt zijn stoel wild in de hoek. ‘Is het dan zo'n misdaad dagen en nachten zijn leven te hebben gewaagd ... In Rostov lag ik met blauw bevrozen handen, verlaten in een bomput te janken, en toch voelde ik geen pijn, maar eenzamer dan die Russische vriesnacht was mijn ziel die aan huis dacht. Toen reeds voelden wij ons verraden, uitgespuwd. Men had ons volgepropt met leuzen over het rode monster, over de kerkvervolging, de familieschending en wat al meer! En diezelfde schreeuwers sleuren ons nu ter dood! Zij hebben als fretten geteerd op ons idealisme, wellicht prediken zij morgen op onze lijken een nieuwe kruistocht!’

Ook Tilly is rechtgesprongen. ‘Zo mag je niet spreken, Herman. Zo toont ge U niet meer waard dan al de rest.’

Grommend kruipt Herman in zijn hoek, hij voelt geen lust om te antwoorden en het wordt weer drukkend stil, als herkauwen ze alle drie de harde woorden van daarjuist.

Tilly voelt zich verlicht als zij Hermans slappe hand drukt en zachtjes afscheid neemt.

‘De groeten aan moeder, Tilly.’

De koelte van het trapportaal omhelst haar en huivrend schudt zij de dompe stemming van zich af. Walter helpt haar in h'r mantel. Dan gaan ze samen de donkerte in.

De eerste Zondag zag Tilly wat tegen die wandeling op, hoewel zij niet weigeren wou. Nu spijt het haar telkens, wanneer zij in de Groenstraat met een warme handdruk haastig afscheid nemen moet. Walter kan zo sterk vertellen en Tilly moedigt zijn klare monologen heimelijk aan. Zij zoekt er telkens de bevestiging van haar dromen

[p. 413]

in. Maar ook als Walter zwijgt voelt zij de vreemde bedwelming van zijn nabijheid.

Zij zijn maar amper de deur uit als Walter haar bij de arm neemt, heel natuurlijk, want op de straathoek staan twee soldaten te lallen. Eenmaal voorbij laat hij haar niet meer los. En Tilly praat opgewonden.

‘Ik heb een vreselijke droom gehad, Walter. Ik zag Vader weer doodsbleek op de keien zakken en naast hem hing Herman aan een paal. Toen ben jij naar voren gesprongen en schreeuwde op de stille binnenkoer: ‘Wij aanvaarden dàt heden niet!’ Of neen, het was op geen binnenkoer, maar in het midden der stad, boven het juichen der duizenden uit. Toen ben je gevallen, Walter, en achter je rees een gedrochtelijke tank, die traag je lijf verpletterde’...

Zij voelt Walters rustige tred naast haar trippelpas, en stil drukt zij zich dichter tegen hem aan als zocht zij bescherming bij hem.

Walter is plots blijven staan en kijkt haar resoluut in de mooie moe-omrande ogen.

‘Men zal ons beiden apostaten noemen, Tilly; en toch, idealen kunnen steeds tot een verzoening komen, opportunisten echter nooit. Ik heb je lief, Tilly! Kan je me begrijpen? Wij hebben elkander nodig, want ook jij bezit nog een geloof. Alleen bij jou voel ik me rustig en zeker. Ik heb je sinds lang lief, Tilly!’

Hij zoent haar heftig op de droge mond, die zij hem hunkerend reikt, en samen vergeten zij de tijd en de koude in de gloed van hun eerste omhelzing.

Het wordt haast elf uur als zij de Groenstraat indraaien, dicht bij elkaar en zonder haast. Het deert hun trouwens niet dat Tilly's buurman voorbijkomt. In de portiek bloeien haar lippen open op de zijne.

Walter zal Herman een verrassing bezorgen; hij heeft het alleen aan Tilly verteld. 's Morgens in de vroegte reeds is hij naar Parijs gereisd; hij is er zeker van Herman ditmaal weg te krijgen. Twee dagen later staat Tilly met popelend hart op het grijze perron te wachten. Als de trein de hoge koepel binnenschuift, wuift Walter reeds triomfantelijk uit het open raam. Tilly holt juichend langs de portieren en vliegt Walter uitgelaten rond de hals.

‘Het komt klaar, lieveling, de baan is vrij!’

Als kinderen hollen zij de arduinen trappen af. De drukte rond het station komt hen bijna feestelijk voor. Langzaam echter deinen die geluiden in de zijstraat uit, maar ze letten er niet op.

‘Wat zal Herman opkijken!’ lacht Tilly, die moeite heeft om Walter bij te houden. ‘Hij zal het misschien niet geloven, hij heeft zo weinig vertrouwen nog.’ Opgewonden staat zij naast Walter te trappelen als hij de deur ontsluit. Zij voelt zich gewichtig in dit gewaagde spel. Voor Walter schijnt dit zaakje meer gewoon.

[p. 414]

‘Kalm Tilly, wij mogen geen argwaan wekken.’

Maar in de gang jubelt Tilly al.

‘Herman!’

Die antwoordt echter niet.

Getweeën stormen zij naar boven, Tilly voorop, zij zwaait de kamerdeur wijd open.

‘Herman!’

Maar zijn kamer is ledig en zijn bed onbeslapen. Verslagen staan beiden in de deuropening te kijken, een flepse geur van tabak en waswater waait hen tegemoet.

‘Herman!’ hijgt Tilly en zij klampt zich angstig aan Walter vast. ‘Herman is weg!’ snikt ze.

En op de tafel ligt zijn pijp en daarnaast een brief. Het is zijn afscheid in korte knakke zinnen.

‘...Ik dank je voor alles wat je voor mij deedt. Je bent waarlijk te goed geweest. Ik voel me vreselijk ondankbaar, maar ik kan dit leven niet langer dragen. Het heeft me laf gemaakt en zonder geloof. Ik wil mijn daad ook niet sentimenteel verantwoorden. Noem mij maar een lafaard en een apostaat.

Vaarwel...’

Adriaan DE ROOVER.