Golfslag. Jaargang 2

[p. 24]

Kerstmis met Vader

IK WIST, HOE LICHTLOOS DE DAGEN NA VADERS dood ook waren, dat het pijnlijkste moment nog komen moest. Tranen en inkeer vergrootten slechts het gemis of dwong zijn onherroepelijk afscheid tot een dichter samenzijn dan bij zijn leven mogelijk was, omdat afwezigheid tot dieper bewustheid noopt?

Het zou, en zo kort na 't verscheiden, een Kerstmis worden, .. zonder Vader ...

Het zou een brok smart in de keel zijn, terwijl de kinderen naar vervulling uitzagen, een leemte door niets meer te vullen dan door de schimmen der herinnering, een schemerig verglijden van hoogst persoonlijke en voor mezelf opgevoerde tonelen, een stilte vol verloren leven, een geruisloos najagen en herbeginnen van wat eens gloedvol was, geluid, beweging, nu en ogenblik.

Het kan nu nooit meer Kerstmis worden dan met vader, verscherpt op de subtielste gevoeligheid van mijn allerintiemste bestaan, een terugkeer waarbij weer warmte en kleur wordt teruggewonnen op de verkoelende en verblekende afstand der jaren.

Toen we nog zeer jong waren, vader, werdt U door de oorlog het huis uitgejaagd en het was lange tijd niets anders dan de angst, door moeder belichaamd, die ons niet van U vervreemdde. Wij sloten ons 's winters rond moeder in de keuken op. We baden voor U, terwijl we verdrietig luisterden naar de soms zo moeilijk ingehouden snikken van moeder, die het zuchten van de wind in de schouw overstemden. We baden en luisterden; de wereld daarbuiten was uw soldatenbeeld in de hoek van de familiefoto, die we op uw aandringen hadden laten nemen, dat mooie ronde hoofd met de hoge kepi, waarnaar we met vieren verlaten, verlangend en vragend opkeken.

Op een vooravond van een oorlogskerstmis waren wij het ook, de vrouw en de drie kinderen van een frontsoldaat, die schreden

[p. 25]

door de verpletterende stilte van een mij onbekend stadsdeel naar een liefdadigheidsfeest. Ik kende de windernacht niet dan van uit de op slot gedraaide herberg en van achter het raam dat op de hemelloze steedse binnenkoeren uitzicht geeft. Moeder trotseerde haar angst voor het geluk dat men ons beloofde.

De enige grote vreugde van dien avond, vader, lag niet in het beetje Amerikaanse hulp, maar in de toren van licht die de reuzegrote kerstboom in de Scala geworden was. En mijn eerste lichtfeest dat ik mij herinner was, als de eerste kerstmis na uw dood, met U, alhoewel gij er niet waart, want aan U had ik mijn eerste diepe verrukking te danken.

Het was of met uw terugkeer, vader, wij pas begonnen te leven. Het was of door U nog iets anders dan verdriet en stilte bestonden. Het was of vóór U nog nooit schijven op het tonblad waren geworpen, nog nooit vaten in de kelder werden gerold, of het licht nog niet geglinsterd had in de dikwangige bierglazen, of het orgel nog niet had gespeeld. De lach en de kwinkslag ruisten dagelijks met ‘De klokken van Corneville’ of ‘Dichter en Boer’ in de lange gelagzaal tot een opwindende maar dragelijke cacophonie ineen; teerling en kaart lieten de bulderende doch ongevaarlijke uitvallen natrillen in de voorheen zo kwetsbare stilte der keuken. Met U ontdekten wij onze zingende moeder en de beveiligende zekerheid van onze zaak.

Maar het grote vertrouwen ontstond, toen op een middag een kerstboom werd binnengebracht en van onder de toog de dozen verschenen met het broze gerief. Wat konden of mochten we méér dan oppassen de tover der wondere kleuren niet te verkruimelen in onze onwennige handjes, maar ook ditmaal aanwezig zijn bij de groei van het schone geheim.

U waart de zwaarste man, vader, die ik ooit gezien had, met een borst zo breed als een beukestam en met handen zo forsig dat een biervat er op woog als een blad papier. En toch kraakte geen enkel sprokkig ballonnetje en toen ge de piek op de puntig gesneden top staakt en de zilverster vastprikte, piepte wel de ladder, maar de kerstboom trilde bijna niet. Ademloos had ik U gadegeslagen, uit vrees dat onder Uw gewicht, door een verkeerde beweging, alles instorten zou, maar ik wist nog niet hoe gevoelig het hart en de hand kunnen zijn van een goedwillend en beproefd mens.

[p. 26]

En de avond kwam. De keuken hadt gij in een toneel omgetoverd, een toneel waarvan ik later het middeleeuws karakter herkende: een plat gebouwd op tonnen, een laken als voorhang en bordjes die het decorum wel konden vervangen. Uit intuïtie zocht ik mij een plaats zo dicht mogelijk bij de muzikant. Ik zag, ik hoorde, ik genoot. Ik onderging ...

Want nu ik terugdenk, vader, aan die gebeurtenisjes van vroeger, krijgen zij een reliëf, dat ik toen niet gissen kon, maar ik wist het, toen ik als vader zelf het kamerkerstboompje versierde: het kon Uw kerstmis niet evenaren, ... er was iets meer, iets anders dat ge vondt en gebruikte in allen eenvoud.

In de wijk die we bewoonden ware het stalletje onder de kerstboom voor het afgestompte christelijk leven te veel geweest. Maar toen de volkszangers het ‘Stille nacht, heilige nacht’ in het halfduister, bij den glinsterenden glans van glas en zilver, aanhieven, begeleid door een gebuur die voor deze gelegenheid zijn provinciale schroom aflegde, was het of in onze gelagzaal waren samengekomen de ruige, ruwe herders van Van der Goes, of in die volksmensen iets van het primitieve geloof was teruggevloeid, iets van de extase waarvoor zij niet bevattelijk schenen en dat zich verried in de bijna biddende samenzang van het wonderlijke kerstlied.

Uw kerstmis, vader, doorbrak de harde schaal rond door zorg opgevreten en verpolitiekte stedelingen; Uw dorperlijke innigheid bracht Maria en haar Kind, bracht Jezus en de geestelijke vrede toch nog weer eenmaal in de herinnering van zoveel algedwaalden; Uw kerstmis, vader, herschiep een herberg in het stalleken van Bethlehem en bracht de blijde boodschap als een vonk van genade.

Ik hoor den Door weer zingen, vader, en den Toon, en ik weet mij weer zitten, met mijn mond open, rillend van ontroering en ik zie U weer staan, daar, heel achteraan, met schitterende ogen, alleen recht en wakend over de kleine kudde, als een goede Sint Jozef ...

Paul de Vree.