Golfslag. Jaargang 1

[p. 97]

[Nummer 4]

Kunst en leven

Wie in dit brave land even rondkuiert, voelt zich licht onpasselijk worden bij al het knus salongesnater, bij al de geoogklepte moralistjes en het o zo burgerlijk durvende van alle jeugduiting. ‘Tout est pour le mieux dans le meilleur des petits mondes’. Ook de flinkste elementen blijven laag bij de grond kleven, beklemmend nijpt hun belangstelling zich toe op ras vervlogen dingen. Het zal jaren duren het interesse weer te richten op weidse velden. Zo staan velen, hetzij eerbiedig-onbegrijpend, hetzij onverschilligafwerend, tegenover dat begrip: kunst. Waarom?

In de woelingen van deze eeuw is Zuidnederland wakker geworden. Waar andere volkeren de geleidelijke ontplooing vonden in de lange vallei van de geschiedenis, rukten wij ons na een eeuwenlange narcose in enkele jaren recht. Al de ismen die een volk vormen kwamen warrelend op ons af en grepen door elkaar de kunstenaars aan. Tegenstrijdigheid woelde in elk hart, vertwijfeling en bittere wanhoop. Schreef Paul van Ostayen, de levenswekker niet:

Wij zijn de overwonnenen

op de zuiderstrook der lage landen langs de zee.

Voor die gigantische geestesverwarring stond de gewone mens eerst wantrouwend, ras onverschillig: het scheen apès tout zo weinig belangrijk en nuttig. Waarom kwamen nu plots al die vreemdsoortige modesnufjes het oeroude Vlaamse leven, dat de vaderen gekend hadden, verbasteren? Er kwam goddank stilaan verbetering; ook voor ons klaart een dag. Zuidnederland schijnt definitief in staat als gelijkwaardige de wereldstromingen te volgen. Een nieuwe zeldzaam mooie poëzie, een schilderschool met europese faam, zijn er de meest frappante getuigen van. En toch is de belangstelling klein gebleven en heerst nog de breuk tussen volk en kunstenaar. Hier een pleidooi afsteken zegt me weinig; door academische betogen overtuig je toch niemand. Alleen zal ik zeggen hoe wij kunst voelen; misschien zullen enkelen begrijpen en nader treden...

Voor ons is kunst de hoogste aardse uiting van het menselijk geluksverlangen; door haar meent de mens het dichtst het absolute Alles te benaderen, ontdekt hij een glimp van God in de materie. Zij is liefde die inhoud in een vorm legt: kunst zonder liefde kent geen schoonheid. Beide dienen en richten het leven naar het uiteindelijke Goed. In de mate dat ieder mens een gesloten ik is,

[p. 98]

zijn ze individueel maar transcenderen dit individuele in de eenheid van alle mensen in hun drang naar geluk.

Deze eeuw is reeds zo ver gevorderd dat kunst opgehouden heeft als een afgodsbeeldje op een pieterstaal te prijken, waarvoor enkele uitverkoren geinitieerden hun wierook branden. Wat nu in zijn eindeloze macht heerst is het leven zelf, waar alles ondergeschikt aan wordt. Wij zijn al te lang verliteratuurd geweest om de vergifteging noch fijn aan te voelen. De laatste wereldoorlogen hebben voor goed de Renaissance afgesloten. De cultus van de vorm is ineengestuikt. Sober en eerlijk dient alle kunst het leven, dat in zijn volheid de menselijke natuur heeft aangegrepen en geen plaats meer laat om over subtiele ivoortjes, hoe verheven ook, te discusiëren. Een leven in dienst van de kunst is twintigeeuwse nonsens.

Eens de hoge waarde van de kunst in functie van het leven vastgesteld, is het klaar dat haar beoefening de mens beter maakt. Interesse voor haar is levensverfijning. De jongeren kunnen daarom nooit genoeg belang stellen in het cultureel aspect van de samenleving. Heden heersen de economische, finantiële, politieke problemen en zeer licht wordt het culturele als een luxus beschouwd en behandeld. Wat heeft Hellas echter onsterfelijk gemaakt? Was het de griekse handel of Homeros en Pheidias? Een volk wordt slechts groot wanneer zijn naam klinkt in de universiteiten, in de musea en de bibliotheken; wanneer het persoonlijke en waardevolle visies naar voren brengt; niet door zijn leger. Wie treurt nog om Sparta's verdwijnen?

Volgt, jongeren, alle kunstuiting met steeds groeiende lust. Het is zo onbetekenend niet. Staart u niet blind op de onbenulligheid van bewierookte poëtjes. Er zijn hier mannen die het land krachtig vooruit stuwen niet door hun gepalaber in Kamer of café, maar door de originele kracht van de geest. Hun verscheidenheid wijst op onze rijkdom: Verschaeve en Streuvels, Walschap en Timmermans, Permeke en Ensor, de Chorale Caecilia zijn europese namen geworden. Klauwt uit uw verouderde holen op naar de stralende open hoogvlakte. Alleen wie steeds verwant is met de loerende aapmens, kent nog haat en duister onbegrip. Kneedt uit uw wachtende handen en ziedende geest de lang verwachte harmonie tussen de rijpe volheid van het leven en de sier van de echt-menselijke kunst.

MANU RUYS.