De Gids. Jaargang 173

[p. 552]

Rogi Wieg
Dexter Gordon is/is-niet

Het begin van ons complexe heelal uitdrukken in eenvoud. Het allereerste begin.

Eenvoud waaruit alles is ontstaan en waaruit alles is af te leiden. Unificatie in alle opzichten. Kan dat? Ik bedoel: ‘eenvoud’ uitgedrukt in toegepaste wiskunde. (Dexter Gordon kon dan uit deze eenvoud ontstaan!) Het zou schitterend zijn, totale unificatie en ‘daarin’ herleid slechts één fundamentele natuurconstante. Een van de grootste ‘verlangens’ van vele nadenkende mensen. Fysicus Sander Bais is zo iemand. Dat weet ik heel zeker.

Maar zelfs als men er ooit in slaagt, zeg maar, één eenheid te formuleren, blijft de richting van de pijl van de tijd in ons heelal hetzelfde. - Onze tijd is niet symmetrisch in deze kosmos. - De pijl van de tijd wijst altijd dezelfde kant op; grootschalig gezien in de richting van toenemende chaos. En daardoor zal het einde van alles volstrekte duisternis, chaos en misschien eeuwige uitdijing van onze kosmos zijn. Onze kosmos zal zich dan in een staat bevinden van gigantische entropie. Dat is hetzelfde als een enorme chaos. Totale chaos. Sterrenstelsels zijn verdwenen. Er is geen licht meer. Wat overblijft is een heelal dat helemaal leeg lijkt. Of ‘is’. En tóch: men noemt deze naar de maximale entropie toe gaande ruimte: ‘warmtedood’. Ik zou zeggen: dat is heel vreemd, want voor reusachtige chaos heb je heel veel energie en vele, vele ‘ongeorganiseerde’ materiedeeltjes nodig, o.a. met verschillende snelheden. Alles verdeeld over een haast onmetelijke ruimte. Nee! De chaos die men bedoelt, de maximale entropie, is een maat voor het aantal micro-toestanden die op een ‘magische’ wijze zijn ingeweven in de ruimte. In de structuur van de ruimte. Deze micro-toestanden worden ‘quantum-gravitationele micro-toestanden’ genoemd. Wat of hóé die toestanden exact zijn, weet men nog niet. Zo nu en dan ontstaat er een kortlevend deeltje, uit fluctuaties van de zogenaamde ‘quantumvelden’, die óók zijn verweven met de ruimte zonder licht en materie. Men spreekt soms ook over ‘vacuümenergie’, in dit verband. ‘Vacuümenergie’ die heel, heel klein is. ‘Quantumvelden’, ‘gravitatio-

[p. 553]

nele micro-toestanden’, ‘vacuümenergie’. Betekenen deze woorden in feite allemaal hetzelfde in zo'n kosmos? Tja...

Er is in de toekomst, als gezegd, dus ‘niets’: duisternis, schijnbaar lege ruimte en uitdijing van het heelal. Maar er is dan tóch wel ‘iets’. En dat ‘iets’ heeft een onvoorstelbaar grote entropie. Onvoorstelbaar veel chaos. Ja, zo is het ongeveer.

Zal ons heelal zo eeuwig blijven groeien? Men weet het (nog) niet. Kan de pijl van de tijd omkeren, zodat de kosmos zichzelf gaat samentrekken tot...? Een ‘punt’? Een ‘punt’, zoals het heelal ooit begon? En in het allereerste begin: één echte fundamentele natuurconstante die er nog steeds moet zijn!!! Krachten verenigd tot één kracht, één oermacht. Maar al begon ons heelal op een zeer eenvoudige wijze, een ‘1 éénheid’, dan is er dus nog geen ontkomen aan de warmtedood. De zwarte, enorme, ‘lege’, groeiende kosmos. Komt zeker. Treurig maar ook zo mooi - melancholisch en eenvoudig.

Sander Bais weet dat ‘zijn’ slechts een korte onderbreking is van ‘niet-zijn’. Zo eenvoudig is het. Zo... schitterend triest.