De Gids. Jaargang 170

[p. 1009]

Wanda Reisel
De boom

Ze zouden hem aan een hoge boom ophangen, dat was zo'n beetje de teneur in het keurige koopblok waar iedereen een opleiding op hbo-niveau of hoger had en niemand een iq van onder de 110. Hoe hij het in zijn hoofd haalde hun enige en geliefde boom te verminken. Hij zou er nog van lusten, dat stond. Een diepe schande was het, het vermoorden van een onschuldige boom...

Het begon zo: Anton is een eerzaam bewoner op de begane grond van het kleinschalige wooncomplex met een binnentuin en bomen aan de straatkant, plus geveltuintjes en het heerlijk grote grasveld aan de achterkant waar de kids ravotten en voetballen en iedereen in het voorjaar en de zomer komt picknicken.

Anton, wiens tuindeuren evenals die van zijn buurvrouw Aafje uitkomen op de gemeenschappelijke patio, vatte vanwege verminderde lichtinval in zijn woning - niet goed voor zijn stemmingswisselingen en niet goed voor zijn hart - het idee op om enkele takken te gaan snoeien van de enige berkenboom die hun smalle binnenplaats sierde. Het kon helemaal geen kwaad om de berk eens te snoeien, het was september en het ging nog best, dacht hij.

Het was een frisse najaarsdag geweest en zo om een uur of vier, vroeg uit zijn werk, toog Anton met een van een vriend geleende takkenzaag en een ladder naar de berk; het zou omstreeks vijf uur, halfzes gaan schemeren en het afzagen van die paar takken zou toch niet veel langer dan een uurtje vergen? De takken bleken evenwel taai en het bedienen van zijn geleende verlengde zaag (hij deed dit voor het eerst) kostte nogal wat inspanning. Het zweet liep hem recht de trui in. Enkele dunnere takken lagen wel al gesneuveld op het slagveld onder hem, maar hem restten nog twee relatief dikke takken, de twee rakkers waar het hem in beginsel om te doen was. De tijd tikte onverbiddelijk voort: het kroop al tegen vijven aan.

Boven, op de balustrade van de open omloop van de hoger gelegen woningen, verscheen ineens het gezicht van een bovenbuurman met

[p. 1010]

kind op de arm die vroeg wat Anton dacht dat hij aan het doen was. Anton moest even uithijgen; dat takkewerk met zo'n kutzaag viel eerlijk gezegd vies tegen. De boom, zei hij toen hij wat op adem was gekomen, de boom was echt toe aan snoeien, en dat dat ook gewoon goed is voor een boom. (Anton was zoon van een boer en wist wel een en ander van de natuur; het boerenpragmatisme had hij met de paplepel ingegoten gekregen; stadsmensen hadden een te weke opvatting van hoe er met de natuur moet worden omgegaan, wist hij, die bestierven het tegenwoordig al bij het plukken van een klavertje vier; zelf vond hij als kind het tweedaagse gekerm van de jonge kalfjes die bij hun moeder vandaan waren gehaald om ze te ontspenen ook wel heel erg zielig, maar zijn vader had hem er telkens van weten te overtuigen dat dat echt na die twee dagen over was. En dat was ook zo. Dit verhaal haalde hij weleens van stal als hij in het gezelschap van weke moderne ouders was die hun boreling een jaar of twee bij zich in bed hadden laten slapen en het daarna bijna niet over hun hart konden verkrijgen om hem alleen in zijn bedje te laten slapen, vanwege datzelfde door merg en been gaande gekerm.)

De buurman met het kind op de arm zweeg een poosje en liep toen hoofdschuddend, en een cynisch ‘Succes!’ de diepte in roepend, naar zijn voordeur.

Het begon al te donkeren maar Anton zaagde voort; hij moest wel een beetje op zijn hart passen, hij was een halfjaartje terug gedotterd, maar op zich was lichamelijke inspanning niet slecht voor hem, hoewel dit wel weer een piekinspanning te noemen was, maar hij had nu geen keuze meer.

Er verscheen een andere buurman op de omloop. Deze was al een keer of twee als een waakzame leeuw langsgeslopen en had nu een professioneel ogend fototoestel in zijn handen. Hij riep Anton, wiens naam hij kennelijk niet kende, aan met ‘Hé!’ Hij had een Duits accent en grijs krullend schapenhaar. Anton besloot niet te reageren want dat ‘hé’ beloofde niks goeds. ‘Hé! Du Baumsager!’ riep de Duitser. Anton wist het wel, hij was de Duitse bovenbuurman die elk jaar op een voor Anton volstrekt onduidelijke datum de Duitse vlag uitstak die daar dan een paar dagen bleef hangen. Ook hing bij ski-, voetbal- of schaatskampioenschappen altijd de naam van een of andere Duitse favoriet voor zijn ramen, grote letters, uitroeptekens en wederom een Duitse vlag. Anton moest even uitblazen, de grootste tak was op een haar na door.

‘Waarom doest du dat?’ riep de Duitser naar Anton. Door de stemverheffing waren nu ook anderen de omloop op gekomen, moeders met kinderen keken nieuwsgierig over de balustrade.

[p. 1011]

‘Anton!’ riep er een die hem weleens voor de deur aansprak. ‘Wat bezielt je, man? Dat is ons enige groen!’ ‘Maar,’ begon Anton - het spreken viel hem zwaar - het is nog net tijd om hem te snoeien, dat moet ook met bomen, net als met haren en nagels, het is beter voor de boom. ‘Beter voor jou zeker,’ riep de jonge vrouw. Waarom zo agressief, vroeg hij zich af, maar hij sprak het niet hardop uit. Natuurlijk was hij die hele omzagerij begonnen omdat de berk zo veel kroon kreeg dat hij steeds meer licht van zijn glazen tuindeuren wegnam en het binnen zo somber werd dat hij het niet goed meer uithield. Hij had het wel in de vergadering van de Vereniging van Eigenaren willen brengen, ware het niet dat die pas over een paar maanden, in de winter - te laat dus - plaatsvond, en zo'n vergadering hem eigenlijk ook te veel leek op de vreselijke plenaire vergaderingen in het kraakpand waar hij zijn studententijd en nog een flinke - veel te lange - tijd daarna had doorgebracht, waar de goedgebekte leden en die met kinderen altijd hun zin kregen boven de meer bescheiden eenlingen als hij. Dat had hem op den duur zo'n wrevel bezorgd dat hij zichzelf bezworen had nooit meer van zijn lieve leven in een comité of bestuur te gaan zitten, nooit meer vergaderen, nunca mas! Maar toen hij dit nieuwbouwhuis eenmaal had gekocht, met de bijbehorende gemeenschappelijke binnentuin, waar eigenlijk niemand zat behalve hij, om de eenvoudige reden dat alleen zijn deuren (en die van buurvrouw Aafje) op de tuin uitkwamen en de anderen er alleen via de garage konden komen, wat omslachtig was; bovendien hadden de bovenbewoners een balkonnetje of een dakterrasje, dus was de noodzaak voor die bovenbewoners van een tocht naar de patio met opklapstoeltjes en een fles wijn onder de arm ook niet zo groot. Maar kennelijk waren die dertig seconden die ze normaliter op de omloop liepen, en waarvan ze waarschijnlijk vijf seconden of minder een blik in de tuin daar beneden wierpen en aan die gekoesterde berk hun hart ophaalden - alsof Hij de eenzame goedmaker voor een bos, ja voor het hele bedreigde regenwoud was en en passant hét symbool was voor alle daarin aanwezige en met uitsterven bedreigde diersoorten - die enkele seconden dus dat ze oog in oog met deze Ongesnoeide, de Ongerepte berk des Heren stonden waren blijkbaar van het hoogste levensbelang, Hij was de voorwaarde voor hun dagelijkse dosis geluk waarzonder ze zuurstofarm zouden wegkwijnen....

‘Anton, ben je idioot geworden! Man, wat ben je aan het doen, je hakt ons unieke groen om, we hebben al niks... Gek, idioot, wie heeft daar toestemming voor gegeven?’ Even buiten het hek van de tuin was een immens, sappig, groen grasveld met diverse jonge aanplant, de geveltuintjes tierden zowel aan de achter- als voorkant welig. Het was

[p. 1012]

precies zo geworden als het op de artist's impression in de ontwerpbrochure van de architect had gestaan; met liefde werden struiken rozemarijn en vlinderstruiken, rododendrons en geraniums door de bewoners bewaterd.

‘Anton, ben je zot geworden!’ Een paar mensen leken hun nek struisvogelachtig naar alle kanten uit te rekken, maar geen een ervan daalde via de garagedeur af om hem van zijn ladder te rukken, hem het zaaggerei afhandig te maken en hem met hun harde vuisten tot moes te slaan. De Duitser stond fallisch dreigend met zijn professionele camera-met-telelens in de aanslag om elk onrecht jegens de boom vast te leggen voor eventuele ‘komende procedures’.

De dikke tak kraakte. Algauw hingen er, als was het keurige saaie woonblok ineens in een armenwijk in Napels omgetinkeld, tientallen buren met kinderen over de omloopbalustrade die allemaal spuugden en vloekten in Antons richting. Hij voelde hoe zijn hart tekeerging, zowel van het zagen als van de publieke schande die hij kennelijk diende te ondergaan, deze virtuele lynchpartij door doorgaans beschaafde lieden. Anton was aangeschoten wild, maar van het soort waar verder niemand van deze mensen zich om bekommerde. Want kwam je aan hun ‘groen’, dan kwam je niet alleen aan hen, maar ook aan hun gevoelige plek. Anton zweette en werd duizelig, er zat nu niets anders op dan tot het einde door te gaan met nog deze laatste tak. Het was weliswaar al bijna volledig donker, hij had de tuinverlichting aangedaan, maar het was nu onmogelijk om te stoppen. Het gesis en ge-boe bleef, al was het zachter, kinderen begonnen te jengelen, ergens riep iemand aarzelend ‘Anton bomenbeul’ en toen ontstond er vanzelf een spreekkoortje, de kleinste kinderen deden vrolijk mee: ‘Anton bomenbeul! Anton bomenbeul!’ Hij zaagde door tot ze het koortje opgaven en de moeders de kinderen maanden naar huis te gaan omdat ze zich herinnerden dat het eten opstond. ‘Anton bomenlul’ echode het vervormd na in zijn hoofd, het zweet roetsjte langs zijn rug. Hij had er even moeite mee het beeld van zich af te zetten van zijn grootvader die, staande voor een vuurpeloton op de Veluwe, vlak voor het einde van de oorlog door de Duitsers gefusilleerd was voor zijn verzetswerk. Hij schudde even met zijn hoofd, alsof hij zo een los radertje weer op zijn goede plek kreeg.

De laatste tak was er nu af, zelfs tegen de donkerblauw oplichtende lucht kon je nog zien dat de kroon door die paar afgezaagde takken nu veel doorzichtiger was geworden, er was weliswaar een hap uit de linkerkant omdat daar die dikkere tak zat, maar dat zou straks, in het voorjaar, als de jonge spruiten zouden uitlopen en de zon erdoorheen zou schijnen allemaal wel goed komen.

[p. 1013]

Voorjaar, dacht Anton, en hij begon de afgezaagde takken achter zich aan te slepen in de richting van de ondergrondse vuilnisvaten.

Toen hij die avond op weg naar het café op zijn brommer wilde stappen, een antieke Kreidler-Florett die hij jaren geleden zelf had opgeknapt en die hij daarom altijd in de garage stalde, merkte hij dat hij een lekke band had. Bij nadere inspectie bleek het ventiel er uitgerukt te zijn. Het was nergens te bekennen. De garage was alleen voor bewoners toegankelijk, dus langsslenterende Marokkaanse jongetjes konden dat onmogelijk gedaan hebben.

Een geluk voor Anton was dat hij een slecht geheugen voor gezichten had en geen van de buren werkelijk kende. Natuurlijk, zijn directe buurvrouw Aafje kende hij wel, die mocht hij ook graag. Juist zij, die ook uitzicht op de berk had, had tegen het snoeien helemaal geen bezwaar gehad, en zij was bovendien min of meer in haar eentje de tuin-commissie. Oog in oog met zijn lekke band sprongen hem bij de gedachte aan zijn aardige buurvrouw ineens de tranen in de ogen.

De volgende morgen wilde hij bij een verzamelaar een nieuw ventiel voor zijn brommer gaan halen, maar toen hij in de garage kwam, was er een mirakel gebeurd: het antieke ventiel zat weer in het wiel en de band was opgepompt. Hier had iemand berouw gekregen, dacht Anton, en hij begon inwendig te lachen, een van de buren had een slapeloze nacht gehad, zijn vrouw of haar man had het akkefietje aangehoord en de ventielrukker van slechtigheid beticht of van een ondermaatse moraal, van zwakte en lafheid die in de nieuwbouwwijk aan de rand van deze kosmopolitische stad totaal niet op zijn plaats waren. Hier was iemand, toch met een bovengemiddeld iq, met een jas over zijn of haar pyjama, in het holst van de nacht naar de garage afgedaald en had het ventiel, dat verdachte als relikwie in zijn jaszak bewaard had, er weer ingedraaid en de band met de Verenigingspomp opgepompt ook. Hier was iemand afgedropen. Er stuwde vers en zuurstofrijk bloed door Antons hart, hij lachte hardop, het ricocheerde tegen de garagewanden, hij bleef lachen, hij kon het niet helpen, het ging steeds harder en met grotere uithalen, hij stikte zowat in de lange teugen lucht die hij innam, het deed pijn in zijn borstkas, hij kronkelde ineen en rolde heen en weer van het lachen, zijn hart ging tekeer maar hij kon het niet tegenhouden: hij zweefde als een zeemeeuw boven zee, koude zeelucht stroomde zijn longen in, hij klapwiekte, en moeiteloos schoot hij meters de blauwe lucht in. Ah, ja, dit was geluk, dit was leven...