De Gids. Jaargang 170

[p. 752]

Willem Otterspeer
Over dronkenschap

Dronken zijn en over dronkenschap schrijven is hetzelfde

De omgeving van de dronkaard verkeert vaak in de veronderstelling dat wat waggelt niet meer waarneemt. Niets is minder waar. Wie dronken is beschikt over een grote aandacht voor het detail. Die concentratie op het kleine mag in mindering komen op het overzicht over de meer omvattende delen van de werkelijkheid, maar dat is in de nuchtere werkelijkheid niet anders. Ook zichzelf neemt de dronkaard met grote zorg waar. Een zich vervluchtigende identiteit noopt tot zelfreflectie. Wie dronken is vraagt zich steeds af waarom.

In mijn geval was de meest voor de hand liggende verklaring dat mijn vrouw ervandoor was. Zelf spreekt mij een meteorologische verklaring meer aan. Het was een zomer als een uitgestorven woonwijk. De tijd stond stil, niets had zin. Een kroeg was even goed als een kerk. Verder was van belang dat de drie heren die met mij aan de bar zaten weggelopen leken uit een wassenbeeldenmuseum. Het heeft weinig zin hun namen te noemen, niemand kent hen meer. (Ach, laat ik het proberen. De een leek op de historicus Geyl, de man naast hem was het evenbeeld van de politicus Schermerhorn en de derde, die met een gemelijk soort vrolijkheid steeds weer drank bestelde was de archeoloog Stein Callenfels. En?) Mevrouw Tussaud vervangt haar helden met dezelfde frequentie als de moderne mens zijn identiteit. De heren hielden zich onledig met het vertellen van gemene verhalen over vrouwen. Dat leek me de beste reden.

Een echte drinker, het soort wier namen voortleeft, was ik niet. Ik deel de overtuiging van Faulkner - ‘Civilisation begins with distillation’ - maar ik heb minder talent dan hij om te verzuipen. Wie de lijst van de grote drinkers aan zich voorbij laat gaan, van Ben Jonson en John Gay en Burns en Lamb en Faulkner en Fitzgerald en Hemingway en O'Neill, komt tot de conclusie dat genie en jenever rijmen. Goede poëzie of blijvend proza wordt blijkbaar niet geschreven door drin-

[p. 753]

kers van water. Horatius zei al dat de muzen 's morgens van de wijn uit hun bek stonken.

Misschien had ik niet naar buiten moeten gaan. Het was alsof de dronkenschap als een warme deken om me heen viel. Maar er viel ook iets van me af, de somberheid van de kroeg. Wankel en in evenwicht, met het beste humeur denkbaar aanvaardde ik de rest van de dag. Waar was maar weer mijn auto. Ik zou toch wel heel voorzichtig moeten rijden. Gelukkig was het niet ver naar mijn buitenwijk. Bij het oversteken van een spoorweg merkte ik dat ik stevig uit koers was en dat ik een lekke band had. Opgewekt stapte ik uit mijn mini en ging in het minuscule kofferbakje op zoek naar de krik. Die vond ik en ik trof er zelfs een reserveband aan. Het losdraaien van de moeren was minder gemakkelijk. Na een tijdje besloot ik toch maar door te rijden. De reserveband bleef bij de stoeprand achter.

De mythe van het mout komt grotendeels voort uit een verneukeratief mengsel van overtuiging en ervaring. ‘New thresholds, new anatomies!’ volgens Hart Crane werden ze bij de borrel geleverd... ‘Wine talons build freedom up about me and distill this competence.’ Alsof de dichter zelf een druif is en zijn schepping een distillaat. ‘Zorg dat je altijd dronken bent,’ adviseerde Baudelaire. ‘Als je wilt dat de tijd ophoudt je schouders te verpletteren en je dubbel te klappen, moet je dronken worden, militair dronken. Hoe? Gebruik wijn, poëzie, deugd - zaamheid. Gebruik je verbeelding. Maar zorg dat je dronken raakt.’

Ik bleek niet uit koers, ik bleek op weg naar mijn nieuwe vriendin. Die kon ik ook lopend wel vinden, dus liet ik de auto achter. Even later stond ik te luisteren in de intercom van haar flat. Daar kwam het gedruis van een feest uit en aan nog meer drank had ik geen behoefte. Dan maar te voet naar huis. Een ondernemend soort euforie kreeg de overhand. De avond was nog jong, klaarlichte dag eigenlijk en een stevig eindje lopen zou me weer bij de mensen brengen. Naast mij stopte een politieauto. De agent informeerde vriendelijk of het goed met mij ging. Ik vroeg of hij me kon helpen mijn auto te vinden, maar hij vond het beter dat ik wat wandelde.

Transformatie, dat is de grote truc. Jezus veranderde water in wijn, Dionysius verandert wijn in inspiratie. Dionysius is de grote ‘bevrijder’, hij bevrijdt de mens van zichzelf. John Berryman beschouwde zichzelf als een medium voor het vermogen dat in hem huisde. Nuchterheid was daarbij uitgesloten. Maar dat vermogen zat zo diep dat het alleen met geweld bevrijd kon worden. ‘The cover had to be exploded off.’ Dat deed de drank.

Mij maakte de drank vooral vrolijk. De wereld kwam mij voor als een caleidoscoop van verspringende indrukken. Na een uurtje stond

[p. 754]

ik voor mijn huis. Geen sleutel. De gedachte dat ik de student aan wie ik een kamer verhuurde uit zijn bed kon bellen kwam niet in mij op. Wel het idee om over het huis heen te klimmen om zo via de achterdeur naar binnen te komen. Na op de uitpandige keuken geklommen te zijn, rees de gevel voor mij op als een verbod. Die sleutel had ik natuurlijk in mijn auto laten liggen. Welgemutst aanvaardde ik de terugweg.

Voor de meeste schrijvers was er geen weg terug. De dorstige muze heeft veel talent niet alleen in vlam gezet maar ook gedoofd. Wie de biografie van bijvoorbeeld Faulkner leest, met de daarin terugkerende vraag ‘God damn! Why do I do it?’, die afwisseling van briljante boeken en weken van vernietigende dronkenschap, ziet vooral een logica waarin de drank het van de boeken wint. Na Go Down, Moses heeft Faulkner weinig van belang meer geschreven. Lauren Bacall stelde hem de vraag ook: waarom? ‘Als ik een Martini drink,’ antwoordde Faulkner, een van de allergrootste schrijvers uit de wereldliteratuur, ‘voel ik me belangrijker, wijzer, groter. Als ik een tweede neem, voel ik dat in de overtreffende trap. Als ik er meer neem, is er geen houden meer aan.’

Omdat het nu allemaal een beetje moest opschieten, dacht ik te gaan joggen. Een laag muurtje dat het fietsen op wandelpaden moet verhinderen noopte mij tot een sprong. Die was te laag maar ik viel niet. Het was eerder zo dat het asfalt omhoog kwam. Als ik het wel heb is dit verschijnsel uitvoerig beschreven in Under the Vulcano. Zo kan men ook de snelheid van een pijl beter beschrijven door het parcours ervan om te draaien, dus eerst het treffen van de schijf, de afgelegde afstand, het verlaten van de boog. Dante wist dat al. Een beetje dronkenman weet dat. Het moet bij die gelegenheid geweest zijn dat ik mijn horloge verloor.

Ook dat verleent de drank met graagte, een ander tijdsbesef. Alleen het heerlijke nu geldt en verleden en toekomst worden verzaakt met de vrijgevigheid van de maecenas. Daarom zijn de monotheïstische religies mordicus tegen drank. Milton had in Paradise Lost van Bacchus een demon gemaakt, reden genoeg voor John Gay er via een parodie op de openingsregels de gek mee te steken. ‘Of Happiness Terrestrial, and the Source/ When human pleasures flow, sing Heavenly Muse/ Of sparkling juices, of th'enliv'ning Grape/ Whose quickning tast adds vigour to the Soul.’ Houseman is nog leuker: ‘And malt does more than Milton can/ To justify God's ways to man.’

Mijn auto bleek onvindbaar. Wel stond ik na een tijdje weer voor de flat van mijn vriendin, maar de behoefte om haar te zien was er niet groter op geworden. Wel de behoefte om die sleutel te vinden en waar-

[p. 755]

om zou ik hem niet kwijtgeraakt zijn in het struweel bij de ingang. Dat bleek niet zomaar struweel, maar gewapend struweel. Dwars door de grondbedekker was een vlechtwerk van prikkeldraad aangebracht. Je moet er maar opkomen. Het resultaat was dat mijn trui op meerdere plaatsen grote gaten had opgelopen.

Wie de drankrekening van schrijvers opmaakt moet dubbel boekhouden. Zij die ermee op konden houden, juichten die beslissing toe als het begin van een tweede schrijverschap. Maar de meeste schrijvers die inzagen dat de drank hen uiteindelijk genekt had, constateerden dat ze zonder drank geen schrijver geweest waren. ‘Als ik geen normaal leven kan leiden,’ schreef Faulkner ooit aan een vriend, en hij bedoelde: als ik mezelf niet van de wereld kan drinken, kan ik net zo goed dood zijn. Ergens tussen die twee vormen van dood zat voor hem zijn kunst.

Op mijn terugweg kwam ik dezelfde agent weer tegen. Zijn bezorgdheid leek iets toegenomen maar hij wenste mij opgewekt een behouden thuiskomst. Na nog een half uur in een grasland de wonderen van de zomerhemel aanschouwd te hebben, vond ik mijn huis, en de sleutel in mijn zak. De volgende dag bezag ik de schade - een blauw oog, een gebutst lichaam, een gehavende garderobe - en belde mijn vrouw. Wilde ze me helpen mijn auto te zoeken? Dat wilde ze en het vierwiel was snel gevonden, evenals een ‘thuislopertje’ zoals een versleten reserveband volgens haar heette. De echtscheiding ging gewoon door, maar de kou was uit de lucht.