De Gids. Jaargang 168

[p. 300]

Jos van den Broek
Psalm 1

Voor Leo Vroman, homo ludens

De gehele aarde was ooit één van taal en één van spraak. Dat duurde maar even, vertelt Genesis 11:9, want, staat er geschreven: ‘Toen zeiden zij tot elkaar: welaan, laten wij ons een stad bouwen met een toren waarvan de top tot de hemel reikt.’ De toren van Babel was een feit.

Of was de toren, die het spreken in vele tongen tot gevolg had, niet feit maar fictie? Het Systeem kent namelijk geen Babylonische spraakverwarring. Het spreekt geen Koeterwaals of Kantonees, maar uit zich in een soort genetisch Esperanto. Wat Zamenhof nooit heeft kunnen bewerkstelligen, kreeg het Systeem al miljarden jaren geleden voor elkaar met een universele taal geschreven met slechts vier letters: a, c, t en g. Een in een universele code - de ‘Genetische Code’ genoemd - genoteerde boodschap, begrepen door alle levensvormen die rondkrioelden en nog rondkrioelen op aarde: van bacteriën tot bavianen, van papegaaien tot paddestoelen, van virussen tot vinvissen.

Het Systeem spreekt slechts de universele taal van het erfelijke materiaal. De veelschrijvers van het Systeem zetten de vierlettertaal van de erfelijke boodschap dna eerst om in de uit bijna dezelfde vier letters bestaande boodschap van boodschapper-rna. a blijft a, c blijft c, g blijft g, t wordt echter u. Op haar beurt wordt de rna-boodschap vertaald in de werktaal van het Systeem: de taal van de eiwitten.

De vertaling volgens de Genetische Code verloopt uiterst simpel, universeel en doeltreffend. Elke drie letters van de dna-taal worden - via drie letters van de rna-boodschap - uiteindelijk omgezet in de eiwittaal. In formulevorm:

dna-taal➝rna-boodschap➝eiwittaal

[p. 301]

Dit is wat genoemd wordt het ‘Centrale Dogma’ van het Systeem.

Biochemici hebben de ‘Genetische Code’ in een tabel geplaatst waarin alle vierenzestig drielettercodes staan die in dna kunnen voorkomen. In vaktaal heten die drielettercodes ‘codons’, de kleinste coderende erfelijke eenheden.

Neem bijvoorbeeld het volgende kleine stukje dna, bestaande uit eenentwintig letters.

tct tat tcc att gaa gaa atg

Gedeeld door drie levert dit stukje ‘dna-taal’ zeven codons op. Die zeven codons worden door de biologische machinerie vertaald in het uit zeven aminozuren bestaande eiwitje:

serine-tyrosine-serine-threonine-glutaminezuur-glutaminezuur-methionine

Omdat dat voor eiwitten - die vaak uit honderden aminozuren bestaan - veel te lang is om in zijn geheel uit te schrijven, heeft elk aminozuur een eenlettercode gekregen: serine = s; tyrosine = y; threonine = t; glutaminezuur = e; methionine = m, enzovoort. In eenletter-eiwittaal wordt ons kleine eiwitje:

S-Y-S-T-E-E-M

Dichter-biochemicus Leo Vroman heeft een aantal psalmen geschreven die hij heeft opgedragen aan ‘Het Systeem’. Psalm 1 luidt in de zeer vrije dna-vertaling van ondergetekende aldus:

atg tat aac tct tat tcc att gaa gaa atg ggt tat cat gag gag ata aat att gag atc atc gcg cat tgg gaa cac gcc tta tta gca cac cat gaa gaa cgt ggc tac aag tat aaa att atg gaa ata aaa atc ctt ctc gaa g/aau ctt atc aaa aac atc gag atg aac gcg gcc cga aug tac aat gaa gag cga ggc tat g/caa tat att agg gag gaa gac tca att aat atg tac gaa aat atg gag atg aag ttg gag aac gag cac gct ccc cca gaa aac aat gag gag atg ata ggg tac atg tat gta agg gaa gag ata atg tat gat agg att aat aaa att atg tat aat ctg atc tgt cat gct gct atg agt agt gca ccc ccg gaa aac gtt gaa agg acg gag gaa aga atg atg tac aac tta gaa gtc gag cga atg gct gca aag ata gac gcaq atg att aag

[p. 302]

gta gaa cgt ggg gct g/aat cgc gaa gag aaa atc gcg ttt atg tac aac gaa att tgg atc ata gag aat atg tat aac gat aat gcg gga tat ctt gca gct atc cta tac atc ata tcg tgt cat gaa atg gaa tct tct gag aat atc aac atg tat tca aac tat gac gaa aat gag aat att aaa att aag cta gct gcg ata atg tac att aac cat gag acg gcg ctg ctg gaa agg att aac aat att gca tca acc tct gcg atg gaa aac g/caa tat aac gct ttt gca ctt tat gat gaa aat taa

Vertaald in de éénlettercode van de eiwittaal, wordt het gedicht, vrij naar Leo Vromans Psalm 1:

Myn Systeem!
Gy heet niet Iahweh, Allah, Heer,
Gy kykt met kille blik niet naar my neer,
Gy zyt reeds in my en met kleine happen,
Neemt gy my, vreet my, drinkt mijn lichaamssappen,
Verteert myn lever, maakt dat ik verga,
Breekt af myn eiwit en mijn dna,
Gy laat lytische messen in my snyden,
En ik, ik laat my
in het allerinnigst samenzyn afglyden
Punt

De universele boodschap van Leo Vromans Psalmen is,
dat het woord van het Systeem vlees is geworden,
maar dat uiteindelijk het vlees weer tot Systeem verwordt.
Dat is Vromans bittere lot, dat hij deelt met alle sterfelijken.
Toch is er een sprankje hoop voor de dichter-biochemicus.
Het Systeem kent namelijk geen punt.
Het Systeem kent slechts puntkomma's.