De Gids. Jaargang 167

[p. 328]

Hedda Martens
Iemandsland
Alfabet

Iemand voelt zich sinds enige tijd genoodzaakt om al zijn handelingen onder te verdelen in een serie opdrachten die hij benoemt met de achtereenvolgende letters van het alfabet; bij thuiskomst bijvoorbeeld a) fiets tegen lantarenpaal plaatsen, b) fiets op slot zetten en b.a) sleuteltjes in andere jaszak doen dan die waaruit hij b.b) nu zijn huissleutels haalt; c) huisdeur openen, c.a) sleutels uit de deur halen, c.b) binnen aan haakje hangen, deur dicht, en klaar. Hij heeft zich des te preciezer op deze ordening toegelegd naarmate hij minder op zijn automatismen bleek te kunnen vertrouwen: dezelfde handelingen die ooit een zo vanzelfsprekende opeenvolging vertoonden dat hij gerust met zijn gedachten elders kon zijn vergen nu een toenemende concentratie, op straffe van chaos en ontreddering. Ook wanneer hij met een zwaai van het rechterbeen op zijn fietszadel plaatsneemt vereist dat uiterste aandacht, en eenmaal op weg geeft hij zijn voeten commando's, links rechts, links rechts, met bij harde tegenwind ook nog een telling van a tot en met z om de vaart erin te houden; van huis naar werk leverde dat elf alfabetten op, met een twaalfde tot de p.

Hij verkiest het alfabet boven een numeriek stelsel aangezien dat laatste nergens een grens of pauze kent, niet alleen doordat de getallen zelf van geen ophouden weten maar ook vanwege hun onstuitbare vermogen tot inwendige opsplitsing in veel meer dan enkel decimale verfijningen: niets angstiger dan zo'n naar binnen vretende, mateloze oneindigheid. Nee, de bedoeling is juist om een opdrachtenreeks overzichtelijk te houden met het eindpunt als het ware binnen handbereik; een compactheid die hij in enkele gevallen kan optimaliseren door de beginletters van zijn achtereenvolgende handelingen een bijpassend woord te laten vormen of ze zelfs, recht in de maat, op alfabet te krijgen.

Voor de ochtend lukt hem dat inmiddels bijzonder goed, want na de vier w's - wekker uitslaan, wakker worden, wc, water over gezicht - volgen als vanzelf Aaien van de kat, Bed afhalen, Cyper eten

[p. 329]

geven, Druppels innemen, Ei koken en Fruit (Grapefruit) Halveren - die laatste was de beste natuurlijk, een rijtje van drie binnen één handeling die daardoor des te effectiever voor elkaar kon komen. De kat betekende trouwens een ware uitkomst voor de lastige c; sinds hij haar in huis had genomen was zijn plezier in het alfabetisch te werk gaan aanzienlijk toegenomen, temeer omdat haar verzorging zich op vrijwel elke letter liet invoegen: Aanhalen, Borstelen, Cyper Drinken en Eten geven, Fles melk terugzetten, Grit verversen...

Het ging er nadrukkelijk om dat het één in elke omstandigheid na het ander moest komen, en eenmaal thuis zou het verval van zijn automatismen hem niet gauw meer parten spelen: daar kon hij er inmiddels gerust op zijn dat zijn bezigheden strikt lineair bleven, zowel wanneer het verschillende aangelegenheden betrof alsook binnen het geheel van een ruimere opdracht. Het probleem was echter dat zijn alfabetische methode buitenshuis, en vooral op kantoor, slechts met grote moeite viel vol te houden; hoe kon hij bijvoorbeeld zonder het risico van gelijktijdigheid een cliënt begroeten, koffie of thee aanbieden, een medewerker bellen die erbij wilde zijn en vervolgens het gesprek leiden, beslissingen optekenen, dossiers zoeken, kopieën maken? Zelfs bij het drinken van zijn eigen koffie kon hem dan de werktuiglijkheid van het slikken ontvallen zodat hij proestend op zoek moest naar een sigaret, die hij omgekeerd aanstak, waarna hij zijn lippen brandde aan het walmende filter. Als dan ook nog de telefoon rinkelde of een collega in de deuropening verscheen leek hij bijna te stikken: al zijn spieren trokken strak, zijn ogen drukten zich door zijn gezicht naar buiten en zijn oren floten zijn eigen stem aan flarden.

Ook het verslag dat hij van zo'n bijeenkomst moest maken kon hij steeds moeilijker onder de duim houden, tijdenlang was hij in de weer met rapporten die steeds zwaarder gebukt gingen onder talloze boven-, onder- en nevenschikkingen, waarbij het vereiste gebruik van decimalen in plaats van zijn vertrouwde alfabet hem opdreef tot formidabele preciseringen; met als uiteindelijk breekpunt een aantekening die, nog niet eens halverwege, was opgelopen tot 14.19. sub 27 - dichter bij de gevreesde oneindigheid zou hij nimmer meer komen.

Eenmaal thuis voor een opgelegde rusttijd van zes weken blijkt zelfs zijn eens zo vloeiende handschrift hem ontrouw geworden, elk woord moet hij eerst in losse klanken denken voor hij het op kan schrijven; met starre blokletters vult hij op een formulier van de arbeidsinspectie enkele vaststaande feiten in zoals zijn naam, zijn ge-

[p. 330]

boortedatum, het bedrijf waar hij werkt. Maar wanneer hij op de tweede bladzijde zijn werkzaamheden moet omschrijven verstrikt hij zich zozeer in hun ongekende veelvoudigheid dat zijn hele lijf ervan duizelt; hij raakt bedolven onder een cascade van tussenliggende handelingen waarbinnen ook de indeling van zijn lunch in de kantine, de fases van koffiehalen, het loshalen van nietjes en de hiërarchie in zijn laden hun plaats eisen - hij staakt dit, het lukt hem niet meer.

De kern moet het alfabet zijn, het verval van zijn alfabet dat hij zo gauw mogelijk weer op krachten moet brengen; elke minuut, elk kwartier, ieder uur van de dag zal alleen daaraan gewijd zijn. - En zo, met passen die zich, eerst links en dan rechts, van de hiel tot de voorvoet afrollen, wandelt hij om te beginnen naar de a in achtertuin, dan terug langs de trap naar de Badkamer boven, draait zich vervolgens om en bukt zich nauwkeurig om de c in cyper, die hem overal volgt, een lange Aai te geven en loopt daarop noodgedwongen door naar opnieuw de b, nu van bed, waar de kat in volle lengte tegen hem aan gaat liggen.

Hij is moe, mateloos moe. Maar straks zal hij zeker verder gaan, van het dons in het dekbed naar de eetkamer beneden, de fruitboom in de tuin, het gasfornuis in de keuken en op den duur zal alles weer in orde zijn; tot en met de x in het muuranker, de ijskast beneden, en ten slotte omhoog, tot de zolder aan toe.