De Gids. Jaargang 166

[p. 1022]

Inleiding

In totaal hebben bijna honderd jongeren een verhaal of essay in gestuurd naar aanleiding van onze oproep. Dit is een opmerkelijk hoog aantal, zeker als je bedenkt dat de wedstrijd in de zomerperiode werd uitgeschreven, een tijd waarin studenten moeilijk te bereiken zijn.

De enige beperking die de deelnemers aan deze ‘prijsvraag’ opgelegd werd, was een kwantitatieve, er moesten immers verhalen ingestuurd worden, geen romans. Een enkeling slaagde erin om in vierduizend woorden of minder een volstrekt andere werkelijkheid op te roepen of echte personages tot leven te brengen. Het leeuwendeel echter viel ten prooi aan de drang om in een paar pagina's de Zin van het Leven te onthullen. Een bij voorbaat tot mislukken gedoemd streven, zelfs al hadden deze ambitieuze jongelingen duizenden pagina's tot hun beschikking gehad.

Een populair thema was het schrijven zelf. Uit de verhalen leerden we onder andere dat - alle hedendaagse ontwikkelingen ten spijt - het echte schrijven nog steeds met de vulpen gebeurt. Ook schijnt de echte schrijver nog altijd een door het leven gekwelde outsider. Deze verhalen kenmerkten zich vaak door gezwollen taalgebruik en vergezochte metaforiek, aansluitend bij de romantische traditie. Het is moeilijk te definiëren waarom de ene metafoor briljant is en de andere de nekharen overeind doet staan. Waar ligt die grens? Sommige auteurs leken wel bejaard gezien de enorme (literaire) last die ze blijkbaar met zich mee moesten torsen. De traditie heeft duidelijk haar tol geëist bij dat deel van de jongere generatie dat vooral literair probeert te zijn.

Opvallend was de manier waarop veel jongeren omgingen met de opgelegde beperking van de omvang. Het einde van de toegestane ruimte leek voor velen toch onverwacht snel te naderen. Onder het mom van: ‘Er moet toch iets gebeuren, anders is het geen verhaal’, besloot ten minste de helft van de auteurs zijn/haar hoofdpersonage door middel van een noodgreep als een zelfmoord of een andere

[p. 1023]

tragische - en onwaarschijnlijke - plotwending af te schrijven. Misschien is de voorkeur voor extremen van de menselijke psyche ook wel te wijten aan het ruimtegebrek. Het laat zich raden dat een overdaad aan psychopaten de verhalen onveilig maakte. Wij gingen ons zorgen maken over de psychische gezondheid van onze eigen generatie. Heeft het individualisme van deze tijd dan toch voor verknipte jonge volwassenen gezorgd?

Een laatste frappant gegeven is dat de jonge talenten nog steeds vooral onder het mannelijk deel van de bevolking gezocht moeten worden. Ondanks het feit dat de letterenfaculteiten voor zeventig procent of zelfs meer door vrouwen worden bevolkt, blijkt uit de inzendingen dat vrouwen zeker niet tot alle lagen van het literaire veld zijn doorgedrongen, ook de jonge exemplaren niet. Van alle inzendingen was slechts een kwart aan het brein van vrouwen ontsproten en in de uiteindelijke selectie van de studentenredacties was het aandeel ‘vrouwenverhalen’ nog kleiner (ongeveer een achtste). Over deze kwestie hebben de drie studentenredacties onderling tot in de late uurtjes gediscussieerd. Waar zijn de schrijvende vrouwen? Is het een kwestie van lef?

Bij het beoordelen van de verhalen hebben de leden van de studentenredacties - waarin vrouwen de meerderheid vormen - niet gelet op het geslacht van de auteur. Toch bleken de ‘mannenverhalen’ over het algemeen meer lof te oogsten dan die van vrouwen. Waarom is dat? Zegt dit iets over de kwaliteit van schrijvende vrouwen of over de manier waarop teksten beoordeeld worden? Ook bij hoofdpersonen leek een dergelijk fenomeen zich voor te doen: er werden veel meer mannelijke hoofdpersonages tot leven geroepen dan vrouwelijke. Wellicht omdat bij mannen sombere gedachten intellectueel en ‘echt’ zijn en bij vrouwen slechts te wijten aan hormoonschommelingen? Wij hebben hier lang over gepraat, maar het antwoord niet gevonden.

Natuurlijk, literatuur blijft een kwestie van smaak. Laat daarom niet alle aandacht uitgaan naar hoe het niet moet. We zijn tenslotte de Idols-jury niet. Liefde, dood en vervreemding van de maatschappij zijn toch altijd de thema's geweest die in de literatuur zegevieren. In dit opzicht is het niet verbazend dat ook de jongeren hun inspiratie uit deze aspecten van het leven haalden. Anna Karenina en Emma Bovary pleegden beiden zelfmoord, Patrick Bateman ontelbare moorden. Frits van Egters en Franz K. zijn schoolvoorbeelden van personages die op gespannen voet met de maatschappij leven.

Elk verhaal is daarom op zijn eigen merites beoordeeld, geen gegeven zo onorigineel of het kreeg toch een kans, steeds opnieuw. Zo

[p. 1024]

zijn er in onze selectie toch geijkte personages als psychopaten, eenzame schrijvers en sociale outcasts beland en is meer dan eens de (zelfgekozen) dood als einde geaccepteerd. Waar wij steeds weer voor vielen, was boeiend en verfrissend gebruik van het Nederlands en een keus voor ingetogen uitgangspunten. De mooiste verhalen zitten in de eenvoudigste gegevens, is onze ervaring. En de diepste gedachten komen vaak niet over wanneer de schrijver uitdrukkelijk ‘filosofisch’ wil zijn, maar juist wanneer die pretentie afwezig lijkt. Een belangrijke graadmeter voor de beoordeling was de mate waarin een verhaal bij ons bleef hangen. Sommige sferen, voorvallen, personages lieten ons niet los en dan wisten we dat we iets bijzonders in handen hadden. In het gros van de ingestuurde verhalen werd de plank vreselijk misgeslagen, maar in die verhalen waarin het raak was, was het góéd raak.

geerke berghuis (Vooys), anaïs conyn (Vooys) en margriet rikkers (Moxi) mede namens: Lot Broos, Erik de Bruin, Sophie Ham, Ellen Leijten, Sofie Langenberg, Janneke Stouten, Benjamin van Vliet, Barend Wallet, Sophie Tak, Jessa Bertens, Geert Kenbeek, Alex Buis, Niels Cornelissen, Reinier Kist, Irene van Silfhout, Eva Gjaltema, Pam de Sterke, Luuk Huitink, Fenneke Sysling, Pieter-Bas van Wiechen, Christina Chouchena, Amy Kouwenhoven