De Gids. Jaargang 162

[p. 548]

CKV: Culturele en Kunstzinnige Vorming of Verlakking?

Hoe haalt iemand het in zijn hoofd om uitgerekend de muzische vakken in de bovenbouw van de middelbare school zo'n levenloze naamgeving toe te dienen: ckv? Hoe haalt iemand het in zijn hoofd om de onder die noemer op één amorfe hoop geveegde uiteenlopende disciplines vervolgens weer onder te verdelen met de nog dodelijkere benamingen ckv 1, ckv 2 en ckv 3? Wat was er mis met de bestaande mogelijkheden van beeldende vorming en muziek in het vwo en de havo? In elk geval veel minder dan wat er mis is met de mogelijkheden van zogenaamde kunstvakken in de tweede fase van dat middelbare onderwijs. Door invoering van het ‘profiel’ Cultuur & Maatschappij, door gebruik van woorden als ‘Culturele’ en ‘Kunstzinnige’ in één verband, vervolgens door de driedeling wordt de suggestie gewekt dat de artistieke opvoeding van onze jeugd niet meer stuk kan. Verlakkerij is het! In de praktijk voltrekt zich een ramp. Elke vwo-leerling bijvoorbeeld kan met succes zijn drie bovenbouwjaren doorlopen zonder ooit nog een keer een tekenpotlood, een homp klei te hebben aangeraakt of een muzieknoot te hebben genoteerd, al sluit hij zijn schoolloopbaan af in het profiel Cultuur en Maatschappij! Het enige ‘vak’ dat zo'n leerling, ongeacht zijn profiel, dan verplicht heeft gehad is ckv 1. Concreet en vertaald in het inmiddels tot anathema verklaarde lesuren- of vijftig-minuten-systeem betekent dit dat hij gedurende twee jaar een uurtje per week wat heeft mogen ruiken aan de meest uiteenlopende kunstdisciplines: willekeurig hapsnapwerk dat na een paar verplichte nummertjes als zijnde gedaan kan worden afgevinkt. Van een heus examen is geen sprake, kan ook geen sprake zijn want er kan nauwelijks iets worden getoetst. Tegelijkertijd hangt het louter en alleen van de docent in kwestie af of die bereid is zichzelf het apenzuur te organiseren voor een flutresultaat. ckv 1 wordt het kneusje onder de schoolvakken. Hier wreekt zich ook de misleidende naamgeving, want tegelijkertijd weerhoudt het menige leerling ervan te kiezen om in ckv 2 en 3 examen te gaan doen. Begrijpelijkerwijs, want als leerling ben je blij dat je van die verplichte tot niets verplichtende zweverigheid van ckv 1 verlost bent. En in plaats van dat ckv 2 nu echt de specialistische diepte kiest worden de zaken andermaal verdund en uitgesmeerd. ckv 2 is een puur theoretisch vak waarin zowel beeldende kunst, dans, drama en muziek aan de orde moeten komen. Wederom van van alles wat en dus van niets echt iets. De afsluiting ervan vindt plaats door middel van een centraal schriftelijk examen. Ook ckv 2

[p. 549]

spiegelt weer veel meer voor dan gezien de toegemeten ruimte ooit te verwezenlijken is. In ckv 3 komt dan de vakspecifieke theorie aan de orde. Maar die wordt weer níet centraal getoetst. Merk op dat onze voorbeeldleerling nog altijd geen enkele creatieve streep op papier heeft gezet. Van het totaal aantal ‘studielasturen’ (weer zo'n deprimerende term: een ‘last’ wil je zo gauw mogelijk kwijt, toch?) van ckv 2 en 3 heeft hij inmiddels tweederde verbruikt! (En dan laten we de uren ckv 1 nog maar buiten beschouwing...) Met wat er over blijft mag hij proberen ook nog eens zelf iets te produceren. Waarbij hij, hoe kan het anders, zijn producten ook nog eens theoretisch moet kunnen onderbouwen. Kiest hij voor beeldende vorming dan moet zijn werk bovendien twee disciplines (bijvoorbeeld vlak en ruimtelijk) omvatten! Alsof dat een pot nat is... De verhoudingen zijn volkomen zoek. Prioriteiten en volgorde zijn radicaal omgedraaid. Elke ervaren docent Tekenen weet dat het zo niet werkt, dat het precies andersom werkt en uit de aard der zaak ook zo hóórt te werken. Leerlingen hebben zijn vak altijd als examenvak gekozen vanuit hun plezier aan juist het letterlijk maken, vormgeven, doen. De kunstgeschiedenis en -beschouwing werd daarbij altijd op de koop toe genomen. Gaandeweg echter kon die theorie tot leven komen, juist doordat de mogelijkheden en problemen van het eigen werk zichtbaar begonnen te worden en antwoorden kregen in het werk van kunstenaars. In de tweede fase wordt het paard achter de wagen gespannen. Het lijkt er sterk op dat al deze plannen zijn bedacht door lieden die met een glas sherry in de hand op een vernissage over De Kunst staan te orakelen maar er niet over piekeren het risico te lopen vuile kleren en handen te krijgen in de werkplaats van zo'n kladderaar. Snobs dus. Maar ongetwijfeld hebben ook andere factoren bijgedragen aan deze funeste ontwikkelingen. Bezuinigingsmaatregelen. Het afknijpen van andere vakken, zoals de talen en geschiedenis, die van oudsher een vanzelfsprekend deel van de culturele opvoeding in hun pakket hadden. Angst niet voor vol te worden aangezien als je er zelf geen burocratisch jargon en systeem op na zou houden. Het sluiten van compromissen tussen veel te veel belangengroeperingen. En in het beste geval een naïef utopisme, met de nadruk op het adjectief, want zo veel tegelijk willen in uiteindelijk minder tijd dan ooit draagt er slechts toe bij dat ckv uiteindelijk zal blijken te zijn wat het bij nader inzien nu al is: de excuustruus van het utiliteitsdenken in de nieuwe fase in het middelbare onderwijs.

HB

naschrift: Inmiddels heeft het ministerie vastgesteld dat ckv 2, 3 vanaf 1 augustus 2001 een verplicht kernvak is in het profiel Cultuur en Maatschappij.