De Gids. Jaargang 159

[p. 797]

[Nummer 10]

Sollicitaties

Geachte Dames en Heren,

Met ons toch zeer prettig verlopen gesprek van woensdag j.l. nog vers in gedachten trof het mij als buitengewoon onaangenaam om - nota bene uit de krant! - te moeten vernemen dat u voor het vervullen van de betrekking uw keuze uiteindelijk op een ander dan ondergetekende heeft laten vallen, te weten mevrouw (drs... ha!) S.B.M. Vosmaer, in kleine kring beter bekend als ‘Droge Sandra’ (over de achtergrond van deze bijnaam later meer).

Achteraf gezien had ik u misschien meer over mijn leven moeten vertellen. Ik verkeerde in de veronderstelling dat dat voor het verkrijgen van deze functie niet nodig was. Zo zie je maar hoe je je in die dingen kunt vergissen. Tijdens ons gesprek keek ik af en toe naar buiten, door het raam dat zich achter u bevond. Op een boomtak zat een duif met een manke poot die de grootste moeite had om zijn evenwicht te bewaren. Ik hou helemaal niet van duiven - mank of niet, het lukt mij nooit om ook maar het geringste medegevoel voor deze vogels op te brengen. Maar terwijl u mij doorzaagde over mijn ervaring, mijn achtergrond, en mijn opvattingen aangaande de invulling van de betrekking, keek ik desalniettemin af en toe naar de op de boomtak balancerende duif.

Nu moet u niet gelijk denken daar bedoelt hij iets mee, hij kent een bepaalde symbolische waarde toe aan een manke vogel om zichzelf langs die omweg ten opzichte van onszelf op een hoger plan te stellen. Verre van dat, het ging mij er eerder om dat u zich geen van allen bewust was van de aanwezigheid van de duif achter uw hoofden - dezelfde hoofden waaruit steeds weer nieuwe vragen betreffende mijn geschiktheid voor de vacature werden gedestilleerd.

Ik vraag mij nu plotseling af of de duif er ook nog heeft gezeten tijdens uw gesprek met Droge Sandra (‘drs’ Vosmaer). En of zij de duif ook heeft opgemerkt. Ik zou er werkelijk een fortuin voor over

[p. 798]

hebben gehad om bij dat onderhoud aanwezig te mogen zijn geweest. Strooit zij nog altijd te pas en te onpas buitenlandse woorden (gewichtige buitenlandse woorden, bedoel ik) door haar conversatie? En smakt zij daarbij nog steeds met haar lippen, alsof zij voor het eerst een vreemd gerecht proeft uit een of andere verre en exotische keuken? Ik kon mij bij dat gesmak nooit aan de indruk onttrekken dat de buitenlandse woorden ertegen in verzet kwamen om door haar in de mond te worden genomen. ‘Self-fulfilling prophecy,’ zei zij bijvoorbeeld, en dan was het elke keer weer een gesmak en gespetter van belang, het leek wel of voor zoveel f's en s'en ineens het vocht in haar eigen waterhuishouding gewoonweg niet toereikend was. Aan S.B.M. Vosmaer is ook werkelijk alles te droog. Het lot heeft haar in een lichaam gehuisvest dat zichzelf voortdurend moet irrigeren. (Soms moet de waterhuishouding van buitenaf worden bijgetankt, ik kan uit eigen ervaring zeggen dat zij er wel pap van lust, hoewel ze je ook weer even hard laat vallen, zodra zij eenmaal een nieuwe bron heeft aangeboord.)

Al met al heeft het mij bijzonder verbaasd dat u uiteindelijk aan Droge Sandra de voorkeur heeft gegeven boven ondergetekende. Heeft u haar wel eens een appeltje zien eten? Ik weet niet hoe laat het gesprek plaatsvond, maar stipt om elf uur eet zij altijd een appel. Eerst trekt zij de mouw van haar rechterarm helemaal over haar rechterhand, en dan poetst zij de appel op tot hij glimt. Het poetsen begint meestal om tien voor elf, het eigenlijke eten om elf uur. Het is moeilijk om te beschrijven wat er precies gebeurt wanneer zij de vrucht uiteindelijk in haar mond steekt - je moet het met eigen ogen gezien hebben, elke beschrijving schiet hier te kort. Zelf kon ik mijn blik er nooit van af houden. Om tien voor half twaalf bereiken haar tanden het klokhuis - het wit van het vruchtvlees is dan al helemaal bruin verkleurd - en daarna draait zij het uitvoerig rond tussen haar vingers voordat zij aan het klokhuis zelf begint. Op onze afdeling werd het altijd doodstil wanneer de pitten en de steel door het gebit van mevrouw Vosmaer vermalen werden. Van de hele appel komt er uiteindelijk niets in de prullenbak terecht, zij kan geen dingen weggooien, het moet altijd in zijn geheel haar lichaam in, het moet op de een of andere manier worden bewaard... - voor wat en voor wie, daar zou u Sandra te zijner tijd nog eens naar kunnen vragen, maar ik ben bang dat zij daarop het antwoord schuldig moet blijven.

‘An apple a day keeps the doctor away,’ zei zij altijd, en waarom ook dat weer uitgerekend in het Engels moest, terwijl het volgens mij in het Nederlands niets aan kracht verliest, je zou hooguit kun-

[p. 799]

nen aanmerken dat het dan niet rijmt, maar nogmaals, daar zoudt u mevrouw Vosmaer persoonlijk op moeten aanspreken.

Zo slaat zij dus wel allerlei overbodigs in haar eigen lichaam op, maar om iets in haar hoofd te bewaren, daar heeft zij nou juist de grootste moeite mee, terwijl dat laatste voor het naar behoren uitoefenen van deze betrekking geen overbodige luxe is, naar mijn mening.

Ik denk niet dat het tijdens het gesprek ter sprake is gekomen, maar misschien kunt u haar op een onbewaakt ogenblik naar The Sound of Music vragen, dat is haar favoriete film, al komt zij daar natuurlijk niet graag openlijk voor uit. Wat ik bedoel te zeggen is dat zij die film al vaker heeft gezien dan goed voor haar is (wat wel goed voor haar is, daarover later meer), maar dat zij u nog altijd niet zal kunnen vertellen hoeveel weeskinderen Julie Andrews nu precies onder haar hoede heeft. Het is maar een voorbeeld, maar als The Sound of Music deel uitmaakt van iemands algemene ontwikkeling, dan moeten binnen die algemene ontwikkeling toch op zijn minst de feiten te controleren zijn. En het is juist op dit soort punten waar bij Droge Sandra de grootste gaten vallen.

Hoe groot zullen die gaten wel niet zijn op andere - voor de betrekking onmisbare - vlakken, vraag je je toch met angst in het hart af.

Om kort te zijn heb ik er dus zo mijn twijfels over of u wel zit te wachten op iemand die wel heel goed raad weet met een appel (zij het binnen het tijdsbestek van een half uur), maar die het desalniettemin bij de ‘belangrijke’ zaken van het hoofd laat afweten.

In haar boekenkast staat driekwart van de schrijvers op zijn kop. Wanneer ik daar weleens iets over zei, dan werd ik getrakteerd op een gezicht dat je zelfs je ergste vijand niet toewenst. Je leest ze toch ook niet op hun kop, probeerde ik dan nog, maar met humor moet je bij haar niet aankomen. Dat laatste was iets wat me juist in haar aantrok, terwijl het me tegelijkertijd ook afstootte - zoals men weet, een goede basis voor een hevige, zij het altijd kortstondige relatie.

Bij ons is het heel onschuldig begonnen, op het kinderlijke af eigenlijk. Ik was nog bezig om een aantal belangrijke stukken op te bergen, en ik merkte dat Sandra langer stond te dralen dan strikt genomen noodzakelijk was. Bij de deur raakten wij elkaar aan, en van het een kwam het ander, zoals dat heet. Het was mij al eerder opgevallen hoe zij soms diepe zuchten slaakte in mijn aanwezigheid en dat zij mij soms over onze, tegen elkaar aan geplaatste bureaus nogal lang aankeek. Ik deed dan altijd of ik niets merkte, maar ondertussen wachtte ik alleen maar op een geschikte gelegenheid. Die ge-

[p. 800]

legenheid deed zich dus voor op die bewuste namiddag. Toen ik haar naar mij toetrok en ik mijn tong over haar tanden liet spelen en tot ver achterin haar mond liet doordringen, probeerde ik niet aan al de voorafgaande appels te denken en wat er ten slotte met ze was gebeurd. Ik kan me niet meer herinneren of haar bijnaam toen al bestond, of dat die pas naderhand een eigen leven is gaan leiden, maar ook toen al voelde ik de gretigheid waarmee zij de dingen die van buitenaf kwamen, in zich opzoog, alsof zij jaren van onthouding - jaren van droogstaan - had in te lopen.

Pas de volgende ochtend merkte ik voor het eerst die wonderlijke geur op - iets tussen apotheek en sportclubkleedkamer in - en ook zag ik in het volle daglicht plotseling dat schilferachtige van haar huid, alsof de droogte van binnenuit kwam. Vanaf die ochtend duurde onze verhouding alleen nog maar voort, tegen beter weten in zou je kunnen zeggen: je kan een woestijn op alle mogelijke manieren blijven bevloeien, maar uiteindelijk heeft een woestijn het uit eigen vrije wil toch verkozen om woestijn te zijn - en om woestijn te blijven.

Sandra kroop helemaal in je, ik weet niet hoe ik het anders moet formuleren - maar ergens tussen haar onderlip en haar kin bevond zich een soort windstiltegebied waar de zon nooit kwam, om het zo maar eens te zeggen.

Op een ochtend - het was tien voor half twaalf om precies te zijn - keken we samen in bed naar de video van The Sound of Music. Ik hoorde het gekraak van de pitten en het klokhuis in Sandra's mond, terwijl Julie Andrews met de weeskinderen over de Alpenweiden danste, en ik wist dat een en ander zijn langste tijd had gehad.

Er zijn een aantal maanden verstreken sinds ik Sandra de wacht heb aangezegd (zij huilde niet moet ik er, misschien nog ten overvloede, bij zeggen, ook haar snikken welden op uit droogte), en de dag dat ik in de krant moest lezen dat aan haar de voorkeur was gegeven voor de invulling van deze betrekking boven ondergetekende.

In zekere zin zou mij niets anders resten dan mij bij uw beslissing neer te leggen. Desalniettemin geloof ik dat een en ander alsnog kan worden rechtgezet. Over het eten van appels - over de manier waarop de appels worden gegeten, moet ik zeggen - en ook over het aantal weeskinderen in een filmdraak kunnen de meningen verschillen - de een zijn ergernis is die van de ander niet - maar u zou drs Vosmaer eens de volgende vraag moeten voorleggen. U zou kortom niet moeten wachten tot het elf uur, en dus te laat, is, wanneer zij het appeltje van die dag uit haar tas tevoorschijn haalt.

Beste mevrouw Vosmaer, zoudt u kunnen zeggen, beste mevrouw

[p. 801]

Vosmaer - lieve Sandra, zo u wilt - lieve Sandra, wat zeggen de beginregels van het volgende liedje je?

Op het plein in het donker
staat een man waarop ik
altijd heb gewacht

Hij is mijn leven
Mijn alles
Mijn liefde
die ik kus
in de lange nacht
die leven heet

Ten overvloede moet ik hier misschien nog aan toevoegen dat de oorspronkelijke tekst in het Engels is gesteld. Ik zong dit lied soms onder de douche, maar dan in vertaling. Meer hoef ik hier niet te zeggen.

Ik ben buitengewoon benieuwd naar Sandra's reactie - en ook naar de uwe uiteraard.

Wanneer u aan de reactie van drs Vosmaer op de bovenstaande strofen bepaalde conclusies verbindt aangaande haar algemene evenwichtigheid en haar geschiktheid voor de inmiddels, misschien overhaast, vergeven betrekking, dan hoor ik graag van u.

In alle bescheidenheid telt mijn eigen ervaring in dit kader wellicht niet mee. Het gaat mij alleen om de ongeschiktheid en de onervarenheid van de anderen.

Voor een nieuw gesprek blijf ik uiteraard volledig tot uw beschikking.

In afwachting van uw antwoord verblijf ik,

uw toegenegen

ondergetekende,

Herman Koch