De Gids. Jaargang 145

[p. 268]

Correspondentie

Geachte redactie, Het is misschien niet helemaal ‘cricket’. Maar u weet hoe het dit jaar in Wimbledon is gegaan. In elk geval kan ik het niet laten op mijn ‘O Gids’, dat u zo uitermate sportief was in verband met uw prijsvraagperikelen af te drukken, nog een ‘Oei jury’ te laten volgen.

Mijn opmerkingen zijn totaal buiten mededinging bedoeld. Dat wil zeggen ik heb er absoluut vrede mee dat ten aanzien van de Journal des Savants een knoop werd doorgehakt. Ik laat het verder aan de Franse ambassade in Nederland over ertegen te protesteren dat de juryuitspraak een grote inbreuk op ‘toutes les gloires de La France’ inhoudt. Want de consequentie van die uitspraak voor de Franse culturele traditie is niet gering. Om maar één voorbeeld te noemen: de Académie française was ook een slachtoffer van de revolutie en kon pas in 1816, na evenveel jaren als de Journal des Savants helemaal weg te zijn geweest, opnieuw in het leven worden geroepen.

De zaak gaat trouwens ook een aantal Nederlandse bibliotheken aan. Zij zullen zich nu serieus moeten gaan afvragen of de 430 delen van de Amsterdamse editie van de Journal des Savants, tussen 1665 en 1792 steeds naast de Franse uitgekomen, door de juryuitspraak niet de waarde van een gezichtsbedrog hebben gekregen.

Over de zwaardslag van Braches-Alexander wil ík niet twisten. En dat des te minder omdat men anders niet weet waar men blijft.

Nemen we slechts het Nederlandse koningshuis. Waar waren de Oranjes tussen 1795 en 1813? Precies, zij deden in al die jaren even vergeefse pogingen om weer (bij ons) te verschijnen als dat roemruchte Franse tijdschrift. Maar, zoals u weet, in 1813 kon men in de gevangenis komen als men zei dat er een ‘generatiekloof’ (het mooie woord van Braches) was geweest en dat koning Willem 1 een nieuwe reeks van Oranjes aanving en dat het onzinnig was om een verband tussen deze en die oude Oranje-reeks van vóór 1795 te leggen.

Daarover dus niets meer. Ik moet het thans over de misslagen van Braches hebben. Er bestaat een Engels spreekwoord dat ‘add insult to injury’ luidt. Wat zijn rapport betreft ben ik bijna geneigd van ‘add jury to insult’ te spreken. Want wat heeft Braches gedaan?

In de eerste plaats heeft hij zijn gegevens niet goed gecontroleerd, wat onder andere ten gevolge heeft gehad dat we nu een prijswinnaar hebben die er absoluut geen is: de heer VandeMaele uit Kortrijk. Van de twee Amerikaanse tijdschriften die deze genoemd heeft bestaat het ene, de North American Review, al vele jaren niet meer. Het andere, de Columbia Review, is een studentenblad van het soort dat op menig Amerikaans campus voorkomt. Opgericht, zoals ook andere, in vrij recente tijd; in 1919 in dit geval. Een Columbia Review, uit 1815 daterend, heeft nooit bestaan. Het oudste Amerikaanse tijdschrift is vandaag de American Journal of Science (1818), maar valt, anders dan de Franse Journal des Savants, niet onder de spelregels.

Hoe heeft Braches die fout kunnen maken? Wel, hij schijnt al net als de heer VandeMae-

[p. 269]

le, meer met een ijverig vingertje dan met een aarzelend hoofd de pagina's van een feilbare gids, de door hem abusievelijk ‘dictionary’ genoemde International Periodicals Directory, te hebben doorgenomen. Maar, mijne heren, zo valt toch geen tijdschriftengeschiedenis, een vak dat er tegenwoordig mag zijn, te bedrijven!

Skírnir is een andere zaak, en niet alleen omdat Braches het persoonlijk door zijn vingers heeft laten gaan. Ik ben een even grote barbaar in het IJslands. Maar het is evident dat Skírnir er sinds 1827 ís. De vraag is alleen in welke gedaante het er is en of het niet een institutionele publikatie moet heten. Het is in zijn lange leven ook al eens van het ene, naar ik vermoed, officiële dak naar het andere verhuisd.

Tot 1890 verscheen het in Kopenhagen en daarna pas in Reykjavik. Ik vrees dat Braches ook hier de plank, hoewel door hem bezocht, mis is geweest. Skírnir valt niet onder de spelregels.

Ten slotte de Revue des Deux Mondes. Ik vermeldde deze in mijn brief zeer opzettelijk terloops. Ik wilde namelijk De Gids discreet waarschuwen zo snel mogelijk het geraas over het oudste tijdschrift, in een vlaag van hoogmoed ontketend, te stoppen. Hier liep zijn porseleinkast namelijk echt gevaar. Het staat zo duidelijk voor iedereen bovenop dat steeds nog aardig circulerende tijdschrift te lezen dat het ouder dan De Gids is. Een lawine van boekenbonliefhebbers viel te vrezen.

Gelukkig voor die porseleinkast is het anders gelopen. Onder de duizenden die in het afgelopen jaar zowel De Gids als de Revue des Deux Mondes onder hun ogen hebben gehad, vooral in België, hadden slechts twee die ogen goed open. De goden die de mensen zo graag verblinden om ze te verderven hebben hen deze keer inkomsten laten derven. Want hier viel, bij wat scherpziendheid, veel ten koste van De Gids te verdienen.

Misschien een bewijs dat de goden het ook na 144 jaar nog goed met uw tijdschrift menen en dat zij, als het echt nodig is, daarover waken. De heer Braches vindt dat u bij het uitschrijven van de prijsvraag ‘in hoger sferen verkeerde’. Ik had meer het gevoel dat u het leuk vond aan uw plafond een zwaard van Damocles op te hangen. Dat is nu zonder al te grote schade weer gedemonteerd.

Hoogachtend,

J.R. Evenhuis

Geachte Redactie, Tsja, die heer Evenhuis! Wat een speurzin. Hij dwingt me voor de draad te komen en mijn ragfijn spel uit te spinnen.

Eigenlijk was het een simpel geval: een redactie in hoger sfeer schrijft een wat onbedachte wedstrijd uit. Gelukkig blijft de schade beperkt. Men leest tegenwoordig niet meer zo als vroeger. Toch spant een kleine groep werkelijke lezers zich in om de wat bizarre vraag op passende wijze te beantwoorden. Die luttele antwoorden worden voorgelegd aan een bevriend persoon, een bibliothecaris.

Die bevriende persoon vindt dat eigenlijk iedereen een prijs moet hebben. Wie de moeite neemt om ernstig te blijven bij een dergelijke grap, moet beloond, nietwaar! Hij tracht dus een list te verzinnen.

De Journal des Savants biedt hem zij aanvangskapitaal. Dat ziet er eerst niet mooi uit voor de Stichting. Maar wacht. Hij hakt de knoop door waar de heer Evenhuis zich vervolgens in vrede bij neerlegt. Diens toepassing van de Franse slag op ons koningshuis laat ik voor zijn rekening.

Dat doorhakken van de Journal des Savants levert een batig saldo op. De Stichting is voor ernstig verlies behoed. Dat moet weer worden goedgemaakt. Er zijn immers nog meer gegadigden! Alle ijver moet worden beloond in deze zaak. Natuurlijk...! En wie schiet me daarbij te hulp? Jazeker, die Directory.

Met de Directory in de hand was het mogelijk alle gegadigden blij te maken, niemand teleur

[p. 271]

te stellen en niemand werkelijk te benadelen.

Wetenschappelijk gezien, en moreel bekeken, had ik mijzelf hier ernstig moeten toespreken, Redactie. Ik had moeten doorgaan tot alleen de heer Evenhuis en die andere vinder van de Journal des Savants waren overgebleven om de erepalm te ontvangen. Maar, ik moet het bekennen, ik werd verrast, gecharmeerd, betoverd, verleid door de aanblik van al die bevallige harmonie in één Directory. Ik gaf het op. Ik viel. Maar nu moet ik ernstig bekennen dat ik het wéér zou doen als mij ooit wéér een dergelijke wedstrijd werd voorgehouden. Een bizarre vraag eist een bizar antwoord. Ik heb het gegeven. Een wedstrijd zonder nieten, een wedstrijd met alleen maar winnaars (buiten de waard), financiële winnaars wel te verstaan, want mijn reputatie is nu wel duchtig ondergraven door Uw beste lezer!

Hoogachtend,

E. Braches