De Gids. Jaargang 138

[p. 296]

Dichters in Poetry International

HANS CARL ARTMANN werd in 1921 in St. Achatzam Walde (Oostenrijk), volgens een andere lezing in hetzelfde jaar in Wenen-Breitensee, geboren. Na de oorlog was hij als tolk werkzaam voor de Amerikanen. Hij besloot alras een poëtisch bestaan te leiden: schreef gedichten en toneelstukken, trad op als acteur en studeerde als autodidact verschillende literaturen en talen. Artmann was aan het eind van de jaren veertig en in de jaren vijftig van beslissende invloed op de vernieuwing van de Oostenrijkse letterkunde. Als men Peter O. Chotjewitz wil geloven, is hij ‘wahrscheinlich der einzige wesentliche Dichter, den die deutsche Literatur nach 1945 hervorgebracht hat’. Artmann woonde lange tijd in Zwitserland, in Malmö, Berlijn en Graz en is sinds 1968 eigenlijk voortdurend op reis. Hij heeft zich met alle mogelijke vormen van poëzie en proza beziggehouden en hij schrijft in verschillende talen. Zijn voorkeur gaat uit naar de taal en literatuur van de Keltische volkeren. Artmann verzamelt zijn eigen boeken niet, de titels ervan kan hij maar moeilijk onthouden.

Publikaties (niet volledig): med ana schwoazzn dintn (gedichten in het Weense dialect, 1958); hosn rosn baa (gedichten in het dialect, samen met Friedrich Achleitner en Gerhard Rühm, 1959); Von denen Husaren und anderen Seil-Tänzern (verhalen, 1959); Das Suchen nach dem gestrigen tag oder schnee auf einem heissen brotwecken, Eintragungen eines bizarren Liebhabers (1964); Verbarium (poëzie, 1966); Dracula Dracula, ein transsylvanisches Abenteuer (1966); Persische Quatrainen (1966); Grünverschlossene Botschaft, 90 Träume (1967); Fleiss und Industrie, 30 Prosastücke (1967); ein lilienweisser brief aus lincolnshire, gedichte aus 21 jahren (1969); die fahrt zur insel nantucket (toneel, 1969); Anfangsbuchstaben der Flagge (verhalen, 1970); The best of H. C. Artmann (1975). Voorts vertalingen uit het Engels, Frans, Gaelisch, Zweeds, Spaans, enzovoort.

ELIZABETA BAGRJANA werd in 1890 geboren in Sliven, Bulgarije. Al veertig jaar lang speelt zij een belangrijke rol in de Bulgaarse poëzie. Haar eerste gedichten werden gepubliceerd in 1915 toen zij nog studeerde. Aan het begin van de 20-er jaren deed zij haar intrede in de Bulgaarse poëzie, tesamen met een groep jonge dichters die onderling sterk van elkaar verschillen.

P. Dinekov schrijft in een voorwoord bij een Bulgaarse uitgave van Bagrjana's gedichten dat de voornaamste thema's in haar poëzie de strijd van de vrouw in haar streven naar geluk en het verlangen naar kennis van de verre en vreemde wereld zijn. In haar liefdeslyriek komt haar artistieke meesterschap het best tot uitdrukking. Het is opvallend dat in al die jaren het aspect van jeugdigheid in haar werk altijd is behouden.

Van Elizabeta Bagrjana zijn de volgende bundels gepubliceerd: Veĉnata i svjatata (1927); Zvezda na morjaka (1932); Sârce ĉoveŝko (1936); Pet zvezdi (1953); Most (1937-1943); Izbrani stichotvorenija (1955); Ot brjag na brjag (1964).

KEORAPETSE KGOSITSILE werd in 1940 in Johannesburg geboren. Hij leeft thans al haast vijftien jaar in ballingschap. Momenteel is hij verbonden aan de redactie van Black Dialogue Magazine in New York. In 1962 kwam hij voor de eerste keer naar de Verenigde Staten en hij studeerde daar aan de Lincoln University, de University of Hampshire, de Columbia University en aan de New School of Social Research in New York. Essays en poëzie van Kgositsile werden gepubliceerd in Présence Africaine, The Journal of the New African Literature and the Arts. Translation en The New African. In de Verenigde Staten werden twee bundels gedichten van hem uitgegeven: Spirits unchained en For Melba. Er werd ook poëzie van Keorapetse Kgositsile opgenomen in de verzamelbundel Seven South African poets (Heinemann, London, 1971).

MICHAEL KRÜGER werd op 9 december 1943 in Wittgendorf/Saksen geboren. Hij groeide op en studeerde in West-Berlijn en is thans al sinds jaren als lector werkzaam bij het Carl Hanser Verlag te München. Krüger is sinds 1962 redacteur van het literaire tijdschrift Diagonale en vanaf 1968 - samen met de Westberlijnse uitgever Klaus Wagenbach - redacteur van het literaire jaarboek Tintenfisch (tot dusver acht jaarboeken verschenen). In 1969 stelde hij de antologie Die Blume Wiederkehr. Neue tschechoslowakische Lyrik samen en in 1974 verzorgde hij met Herbert Heckmann de bloemlezing Kommt Kinder, wischt die Augen aus. Die schönsten deutschen Kindergedichte. Sinds 1968 werden vertalingen, essays, literaire kritieken en gedichten van Michael Krüger gepubliceerd door Duitse uitgeverijen en tijdschriften. Hij werkt tevens mee aan radio- en televisieprogramma's. In 1976 verschijnt zijn bundel Reginapoly. Unterhaltungsgedichte.

MAZISI KUNENE is in 1934 in de stad Durban (Zuid-Afrika) geboren. Hij schrijft al vanaf zijn twaalfde jaar poëzie. Hij heeft vele bundels Zoeloe-gedichten geschreven, 25 toneelstukken, 2 heldendichten en daarnaast een aantal essays over Afrikaanse literatuur, de Afrikaanse wijze van geloven, het Afrikaanse denken, enz. Deze zijn verschenen in diverse tijdschriften, in diverse talen, van Engels tot Japans. Met uitzondering van zijn essays schrijft Mazisi Kunene uitsluitend in Zoeloe. Zijn werk staat in Zuid-Afrika op de zwarte lijst, hetgeen vrijwel

[p. 297]

letterlijk betekent dat hij ‘voor de volgende generatie’ schrijft. In 1970 maakte hij een keuze uit zijn eigen gedichten, die hij zelf vertaalde onder de titel Zulu poems (André Deutsch, London). Er is ook werk van hem opgenomen in de Penguin-uitgave Modern African poetry. Een uitgave van de vertaling van een van zijn heldendichten is in voorbereiding. Momenteel doceert Kunene Afrikaanse letterkunde aan de Stanford University in Californië.

Mazisi Kunene komt uit een van de grote Afrikaanse vorstengeslachten. Het feit dat hij een Kunene is (wat eenvoudig betekent: van het grote huis van de koninklijke Dlamini clan), drukt een stempel op zijn leven en werk. Zelf zegt hij: ‘Dat geeft me een gevoel van eeuwigheid. Het gevoel dat ik me niet hoef te haasten. Alles is er en was er al voor ons. Dat klinkt misschien niet erg diepzinnig of origineel, maar waar het om gaat is dat je op die wijze kunt leven, altijd, en je toch scherp bewust blijven van de actieve kracht van alles wat er gebeurt. Anders zou het niet meer zijn dan een filosofie van overgave die voorbij gaat aan het feit dat je als mens staande kunt blijven in de storm, zonder in paniek te raken.’ (Stephanie Urdang - St. Francisco Poetry Forum)

PHILIP LEVINE werd in 1928 in Detroit (Verenigde Staten) geboren en groeide daar op. Hij studeerde aan de Wayne University in dezelfde stad. Na tal van onbevredigende baantjes verliet hij Detroit voorgoed en woonde vervolgens in verschillende delen van de Verenigde Staten. Thans woont hij in Fresno (Cal.), waar hij aan de universiteit verbonden is. Vrij recent bracht hij met zijn gezin twee jaar in Spanje door. William H. Pritchard schreef in The New York Times Book Review over de poëzie van Philip Levine: ‘Levine's best poems are ambiguous, their ambiguity issuing not from cleverly exploited poetic devices, but as a consequence of taking inclusive, Whitman-like attitudes towards the raw materials of life.’ Poëzie: On the Edge (1963); Not this pig (1968); Pili's Wall (1971); Red Dust (1971); They Feed They Lion (1972); 1933 (1974).

Bij het in dit nummer opgenomen gedicht ‘They Feed They Lion’ geeft Philip Levine zelf de volgende toelichting:

Dit is mijn bekendste (letterlijk: most famous) gedicht, verschijnt in allerlei bloemlezingen, maar moet moeilijk te vertalen zijn. De titel volgt de grammatica van Zwarte Amerikanen. Zwarten gebruiken vaak het voornaamwoord derde persoon meervoud ‘they’ ter aanduiding van ‘hun’, ‘deze’ of ‘die’. Het ritme van het gedicht is ontleend aan de gebedspraktijk van Blank en Zwart in het zuiden van de Verenigde Staten. De Leeuw stelt een of ander groot apocalytisch beest voor. ‘Kiss My Ass’ (Lik-me-Reet) is een belediging, maar wordt hier gebruikt alsof het de naam van een stad was. De Zwarte en blanke arbeiders kwamen uit het verarmde zuiden (West Virginië) om in de fabrieken te werken. Zij waren oorspronkelijk plattelanders. ‘Wooden dollies’ (vertaling werkplankier) zijn kleine houten vlonders, met wielen eronder, gebruikt om zware vrachten te verplaatsen, of door monteurs om op te liggen onder auto's. ‘Gutted cars’ zijn auto's die of uitgebrand zijn, of leeggesloopt; een slager ‘guts’ een dier als hij de ingewanden enzovoort eruit haalt. ‘Pig balls’ - de testikels van een varken. De armen eten de slechtste delen van het goedkoopste vlees, in dit geval varkensvlees. ‘Trotters’ zijn de hoeven van varkens; hoeven van dieren worden vaak gebruikt bij de lijmfabricage. ‘The grained arm’ (de ruwe arm) is de houten steel van de schep. (In verband met verwarring die de woorden ‘scheppen’ of ‘schoppen’ in het Nederlands opleveren, heb ik ‘shovels’ vertaald met ‘spaden’. Vertaler)

Bovenstaande toelichting is eigenlijk alleen maar bijgevoegd ten behoeve van de vertaler, vandaar de telegrammatische stijl, die ik heb gehandhaafd. Het leek me curieus genoeg deze toelichting te vertalen. Ook in het gebruik van hoofdletters heb ik de dichter nauwgezet gevolgd.

Ruud Löbler

JÁNOS PILINSZKY werd in 1921 in Boedapest geboren. Van 1939 tot 1943 studeerde hij letterkunde en kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Boedapest. In 1944/45 nam hij deel aan de tweede wereldoorlog. Sinds 1940 publiceerde hij poëzie in Hongaarse letterkundige tijdschriften. In 1946 verscheen zijn eerste bundel gedichten, ‘Trapéz és korlát’. Hij was mede-redacteur van een avantgarde tijdschrift voor literatuur, totdat dit na de communistische machtsovername in 1948 werd verboden. Sinds 1957 is Pilinszky medewerker van het katholieke weekblad Új Ember. In 1959 verscheen zijn gedichtenbundel Harmadnapon, in 1961 zijn KZ-oratórium. In 1968 nam hij deel aan het Baudelaire-festival in Parijs, in 1969 aan het Poetry International Festival in Londen. Verdere publikaties: Nagyvárosi Ikonok (gedichten, 1970, in het Duits vertaald onder de titel Grossstadt-Ikonen, 1972); Szálkák (poëzie, 1972); Végkifejlet (poëzie en toneel, 1974) en A nap születése (verhalen, 1974). Werk van János Pilinszky werd vertaald in het Engels, Frans, Duits, Zweeds, Pools, enzovoort. Hij ontving verschillende literaire prijzen.

CZESLAW MIŁOSZ werd in 1911 in Litauwen geboren. Enkele jaren later vestigden zijn ouders zich in Rusland. Na de eerste wereldoorlog verhuisde het gezin naar Polen. Miłosz groeide op in Wilno, waar hij katholieke

[p. 298]

scholen bezocht. Als student werd hij, zoals zovelen van zijn Poolse generatiegenoten, lid van een literair-politieke groepering met een marxistische inslag. Hij begon pas werkelijk poëzie te schrijven toen hij in Parijs woonde, waar hij zijn neef, de dichter Oscor de L. Milosz, leerde kennen. Tijdens de tweede wereldoorlog werkte hij in Warschau als schrijver en als redacteur van een illegale uitgeverij. Gedurende de eerste jaren na de oorlog was hij secretaris bij de Poolse Ambassade te Washington. In 1951 verliet hij Polen en na een verblijf van tien jaar in Parijs vestigde hij zich in de Verenigde Staten, waar hij thans hoogleraar is in de slavistiek aan de University of California te Berkeley. Hij is de auteur van The captive mind en de autobiografie Native realm.

Miłosz begon in de vroege jaren dertig te publiceren en werd beschouwd als een van de voorlieden van de Tweede Voorhoede, een literaire groepering, die zich zowel van Skamander als van de Eerste Voorhoede had afgescheiden. Vanwege de profetieën in hun gedichten werden Miłosz en de zijnen als de ‘katastrofisten’ gekenschetst. Het landschap van zijn geboorteland Litauwen heeft steeds een rol gespeeld in de poëzie van Miłosz. Onder de nazi-bezetting gaf hij in Warschau een illegaal gedrukte bundel anti-nazi gedichten uit en schreef hij zijn Stemmen van arme mensen, opgedragen aan de slachtoffers van de onderdrukking. Het begrip ‘classicisme’ met betrekking tot zijn werk slaat waarschijnlijk op zijn streven om een relatie te leggen tussen de oude Poolse verskunst en zijn manier van experimenteren. Zijn poëtische werk is daarbij uiterst gevariëerd. Sommige critici zien in hem een omgekeerde symbolist. Zelf zegt hij dat zijn beste gedichten kinderlijk naïeve beschrijvingen van dingen zijn. Poëzie en andere uitgaven na 1965: Gucio zaczarowany (in het Pools, Parijs, 1965); Postwar Polish poetry (1965); Wiersze (1965); Miasto bez imienia (Parijs, 1969); Selected Poems (1973); Gdzie wschodzi słonce i kedy zapada (Parijs, 1974).

essays: Native realm (1968); Widzenia nad zatoka San Francisco (1969); Prywatne Obowiazki (1972); Verführtes Denken (1972).

tekstboek: The history of Polish literature (1969).

WALDO ROJAS werd op 22 augustus 1944 in Concepcion (Chili) geboren. Tot aan de fascistische staatsgreep in 1973 woonde hij in Santiago, waar hij redacteur was van het Bulletin de l'Université du Chili en van La Revue d'Education. Daarvoor had Waldo Rojas aan dezelfde universiteit architectuur en letteren gestudeerd. Hij was verbonden aan verschillende Chileense tijdschriften en aan de staatsuitge verij Quimantú. Sinds september 1973 verblijft Rojas buiten Chili. Poëzie van hem werd in Franse en Engelse vertaling opgenomen in diverse Engels- en Franstalige tijdschriften en bloemlezingen.

SAPARDI DJOKO DAMONO werd op 20 maart 1940 in Solo (Indonesië) geboren. Hij studeerde Engelse taal- en letterkunde in Yogyakarta en was vervolgens als docent verbonden aan de pedagogische academie van Madiun. In 1969 werd hij docent aan de Diponegoro University te Semarang, thans is hij voor ‘Creative Writing’ verbonden aan de letterenfaculteit van de University of Indonesia te Jakarta. Sinds 1959 schrijft Sapardi poëzie. Zijn vroegste gedichten werden door H.B. Jassin gepubliceerd in het tijdschrift ‘Mimbar Indonesia’. Sindsdien verschenen zijn gedichten en essays in bijna alle literaire en culturele tijdschriften in zijn land. Sapardi is ook vertaler. Hij vertaalde ongeveer twintig toneelstukken en romans, waaronder: O'Neill - Mourning becomes Electra; Eliot - Murder in the cathedral; Hemingway - The old man and the sea. Samen met Taufiq Ismail bereidt hij thans twee bloemlezingen Amerikaanse poëzie voor.

Sinds 1969 is Sapardi redacteur voor poëzie van het culturele tijdschrift Basis en sinds 1973 redacteur van het literaire tijdschrift Horison. Hij woont in Jakarta, is gehuwd en heeft twee kinderen.

Publikaties de poëziebundels: Dukamu abadi (1969); Mata Pisau (1974); Akuarium (1974); en vertalingen.

MONGANE WALLY SEROTE werd op 8 mei 1944 in Sophiatown (Zuid-Afrika) geboren. Hij genoot, zoals hij dat zelf noemt, een semi-educatie in Alexandra, Lesotho en Soweto. In juni 1969 werd hij onder de ‘Terror Act’ gevangen gezet. In 1972 verscheen zijn eerste bundel poëzie, Yakhal' Inkomo, in 1974 de bundel Tsetlo. In voorbereiding is thans No baby must weep. Verleden jaar ontving Serote de Ingrid Jonker Award. Hij houdt zich ook bezig met het schrijven van proza. Verschillende essays van zijn hand werden in Zuid-Afrika gepubliceerd. Momenteel studeert hij in New York.

Over Mongane Wally Serote wordt gezegd dat hij van de zwarte Zuidafrikaanse dichters die de laatste drie, vier jaar naar voren zijn gekomen, de meest intense en de meest lyrische is. Stanley Motjuwadi zei in het tijdschrift Drum over Serote's eerste bundel: Yakhal' Inkomo is young Wally's bull's eye up to now, but it is evidence of greater things to come.’ Lionel Abrahams schreef in het blad Jewish Affairs: ‘Here is a poet by temperament, i.e. a man of rare inner development, i.e. a personality - but Black.’

KAZUKO SHIRAISHI werd op 27 februari 1931 in Vancouver B.C. (Canada) geboren. In 1937 kwam zij naar Japan en vanaf die tijd heeft zij in Tokio gewoond. Zij studeerde aan de Waseda University. In 1951 verscheen haar eerste bundel gedichten, The town that eggs rained on. Sindsdien is het niet meer stil geweest om Kazuko Shiraishi. Van haar hand verschenen tenminste

[p. 299]

twintig bundels gedichten, kritieken en essays. Uit de poëzie van Kazuko Shiraishi blijkt steeds weer haar vertrouwdheid met de jazz. Miss Kazuko Shiraishi noemt zichzelf een kosmopoliete. Wellicht komt dat omdat zij haar jeugdjaren in een ander land, in Canada, doorbracht. Er is haar vaak gezegd dat haar taalgebruik en ook haar wijze van denken afwijken van het gebruikelijke Japanse patroon. Haar gedichten werden daarom lange tijd beschouwd als buitenlandse poëzie. Kazuko Shiraishi heeft zich daarover nauwelijks zorgen gemaakt: ‘Where there is no native place, there is my native place; whether on the Lower Nile or in northern Turkey: any place will do. And it is this feeling which lies at the heart of the hippie approach to poetry.’ Ondanks alles blijft deze dichteres een Japanse en ze is zich daarvan terdege bewust: ‘I find it very interesting that, even though I make jazz in poetry, even though I mix outlandish American slang with my native Japanese, still, as the compass-needle, however it may waver, inevitably settles down to point north, so my own experiments began to settle down and flow in an easterly direction. I am now deeply moved suddenly to find myself, however proud of my outlandishness, to be travelling jazzwise in that main-stream of Oriental thinking which leads either to Zen or to the Sword.’ Hoe Japans Kazuko Shiraishi is, blijkt uit een telefoongesprek dat zij kort geleden met ons voerde. Zij bood ons toen aan appelbloesem te zenden als een voorbode van haar komst.

enkele titels: You shouldn't come later than that (1963); Tonight is nasty (1965); Selection of collected works (1969); The season of the sacred lecher (1970); My weather report (1973); Black morning (1974).

CHARLES TOMLINSON werd op 8 januari 1927 in Stoke-on-Trent, Staffordshire (Groot-Brittannië) geboren. Hij studeerde aan de Universiteit van Londen. Sinds 1956 doceert hij Engelse poëzie aan de Universiteit van Bristol. Van 1962 tot 1963 was hij gasthoogleraar aan de Universiteit van New Mexico, in 1967 aan de Colgate University te Hamilton (N.Y.). Behalve dichter is Charles Tomlinson ook essayist, vertaler en schilder. Een uitgave van zijn grafiek, onder de titel Black and White met een inleiding door Octavio Paz, is in voorbereiding.

Poëzie: Relations and contraries (1951); The necklace (1955); Seeing is believing:poems (1963); American scenes and other poems (1966); The matachines (1968); To be engraved on the skull of a cormorant (1968); Penguin Modern Poets 14 (with Allen Brownjohn and Michael Hamburger, 1969); The way of a World (1969); America West Southwest (1969); Renga. With others (1972); World and images (1972); Written on water (1972); The way in (1974).