De Gids. Jaargang 136

[p. 541]

Hanny Hetterschij-Lammen
De gelijkenis⁺

Stemmen hadden gefluisterd dat zij de Maagd zelf leek, als zij 's morgens tijdens de vroegmis haar gebeden prevelde, het hoofd devoot gebogen dan wel haar ogen, die hemelse ogen, gericht op het hoogaltaar.

Er was geen man, geen boer op het dorp, die Maria durfde te benaderen. En dat was toch om je de haren uit het hoofd te trekken van spijt, vonden er velen.

Want Maria, het juweel van de pastorie, kon niet veel meer zijn dan een meid van de straat!

Nu al weer een jaar of drie geleden was zij op een dag vertrokken naar een klooster verderop met een handtas als bagage. Talloos waren de veronderstellingen. Ging Maria in het klooster? Dat begreep iedereen. Die ingetogenheid immers, die heldere, aandachtige ogen...

Maar waarom zo plotseling? Men had haar graag nog eens toegeknikt - voor het laatst een vriendelijk woord van haar gehoord. De koster bracht evenwel uitkomst. Maria zou terugkomen, zij was in retraite.

In die tijd zorgde de vrouw van de koster voor het eten van meneer pastoor en voor het schoonhouden van de pastorie. En in het dorp vond men, dat pastoor zichtbaar vermagerde.

Maria kwam terug en zij bracht het kind mee. Het kind? Háár kind...? Wiens kind??

Ze vroegen het meneer pastoor. En het was de eerste keer niet, dat ze zich doodschrokken. Zijn zwarte ogen voorspelden woordeloos de gevolgen van de jongste dag en op zijn: ‘Hij die zonder zonden is, werpe de eerste steen’, wisten ze geen antwoord.

De hel zou later branden, dat begrepen ze wel als de woede van meneer pastoor weer spreekwoordelijk werd.

De dorpelingen zagen hun pastoor 's avonds niet aan zijn bureau zitten met de vuisten onder het hoofd en grommend in zichzelf: ‘Slappeling, verderfelijk wezen, werktuig van satan!’

Die dorpelingen wisten niet dat pater Johannes Jacobus van Westerschoten 's nachts niet slapen kon van ellende, omdat hij zichzelf onbekwaam achtte voor zijn taak, ongeschikt voor het geestelijk ambt, een onwaardig knecht in Gods dienst, terwijl hij de terugkeer naar de maatschappij óók niet aandorst... Hij verachtte en vervloekte zichzelf. Morgen... zou hij naar de Deken gaan, er zou van komen wat er van komen moest: hij de onwaardige en ongelovige, zou geëxcommuniceerd worden. En dan? De rest van zijn leven één strijd met de duivel? ‘Heilige Maria, Moeder Maagd, help uw kind in nood! - Maria.. Maria....’

En iedere dag had weer een ‘Morgen’.

Zomer en herfst verstreken. Pater Van Westerschoten deed zijn werk, meer nog, hij deed het

+ HANNY HETTERSCHIJ-LAMMEN. Geb. 1937. Publiceerde eerder in De Gids nr. 1/2, 1973. Werkte mee aan diverse jeugduitzendingen, radio. Werkzaam bij het lager onderwijs.

[p. 542]

buitengewoon goed en kreeg waarderende woorden van zijn superieuren.

De mensen spraken over zijn werk ‘in liefde’ - alleen hij wist dat het niet in liefde, maar in nooit aflatende strijd en twijfel geschiedde.

-En in de keuken werkte Maria met het kind aan haar voeten. De kleine Jozef was nooit lastig. Maria werkte voorbeeldig en bad langer dan ooit tevoren.

Die avond klopte zij aan de deur van zijn werkkamer. Het was al laat. Er klonk geen ‘ja’, maar zij ging toch naar binnen. ‘Zo laat nog, Maria?’ Ze stond bij zijn bureau. ‘We moeten weg.’ Hij schrok op. ‘Weg, wie in 's hemelsnaam, wie moeten er weg?’

Ze antwoordde kalm: ‘Wij, Jozef en ik.’

Hij sprong op: ‘Maar waarom? Mijn God!’ Ze keek hem rustig aan, de handen gevouwen. ‘Wij kunnen beter weggaan voor het te laat is.’

‘Maar waarom dan? Wat is er dan? Maria!’ Die heldere blauwe ogen... ‘Oh, God, waarom ik...’, steunde hij.

‘Het kind lijkt op zijn vader. Ik zag het gisteren. Maar zó duidelijk, dat ik wel kon schreeuwen van schrik. Als we niet weggaan ziet morgen een ander het.’

MORGEN!

Hij wist het. Hij had het niet willen zien. Die felle, zwarte ogen zouden vandaag of morgen alles verraden. De ogen van de vader en de grootvader - tot in het derde en vierde geslacht.

‘Maria’, hij begon haastig te spreken, ‘morgen zal ik... zal ik... wij zullen...’ Radeloos keek hij haar aan. Wat zou hij, wat zouden zij? Wist ze dat hij bang was - bang was tot gek wordens toe? Bang voor de mensen, de wereld - bang voor God en voor de duivel?

Haar wijze ogen keken hem kalm aan, het waren de zachte ogen van een moeder, maar ook van een geliefde.

‘Na morgen komt er weer een dag’, zei ze hem. ‘Maak je over ons geen zorgen. Vergeet wat je vergeten wilt en maak jezelf geen verwijten. Morgenochtend wil ik vertrekken en ik zal je spoedig laten weten hoe het ons gaat.’

Het was beslist. Er viel niets meer te bepraten. Ze draaide zich om en ging. ‘Ga dan met God’, zei hij langzaam. Maar zij had de deur al achter zich gesloten. Hij vervloekte zichzelf en zijn mislukte leven.

Aan haar eenzaamheid kon hij niet denken.