De Gids. Jaargang 131

[Commentaar]

‘Vrijheid is gebondenheid’ zal de liberale mevrouw van Someren hebben gedacht toen ze in de Tweede Kamer haar lidmaatschap van de V.P.R.O. opzegde. Sinds D'66 moet de V.V.D. het inderdaad van rechts hebben. Als alle Telegraaflezers eens op de V.V.D. zouden gaan stemmen? Een verleidelijke gedachte. Hoe dit ook zij, de campagne van de liefhebbers van alles wat fris, flink en rechts is, is niet meer een randverschijnsel dat maar het beste genegeerd kan worden - dat bleek ook duidelijk uit de reacties van de ministers Klompé en Roolvink. Als er geen georganiseerde tegendruk komt, zullen de omroeporganisaties een steeds sterkere zelfcensuur gaan toepassen en zich op den duur net zo gaan onderwerpen aan de wil van de fatsoenlijke meerderheid als de grote radio en televisiemaatschappijen in de Verenigde Staten dat al doen.
Maar dat is de zwakte van de Nederlandse intellectuelen. We doen er zelf niets aan, we eisen alleen een verlichter overheidsbeleid. Ik geloof, dat we zelfs denken dat we recht hebben op goede programma's, gedurfde voorlichting, duidelijke stellingnamen. Maar dat recht moet worden verwezenlijkt door een overheid die niet alleen rekening zal houden met de politieke krachtsverhoudingen, maar zich bovendien zelf bedreigd acht door al die politieke en culturele nieuwlichterij. Van het ‘vooruitstrevende’ deel van het Nederlandse politieke bestel - van P.v.d.A., radicalen, vakbeweging - kan daarom voorlopig ook geen krachtig stellingnemen tegen de fatsoensrakkers worden verwacht. Sociaal-economische progressiviteit gaat lang niet altijd samen met waardering voor nieuwe cultuurvormen en een nieuwe levensstijl.
We zullen daarom zelf voor onze belangen moeten opkomen en daar ook geld voor over moeten hebben. In Amerika, waar van de grote omroepmaatschappijen allang niets meer te verwachten valt, bestaan verscheidene FM-zenders die uitsluitend van giften van particulieren bestaan (bij voorbeeld de Pacifica Foundation, die voortreffelijke FM-zenders in New York, San Fransisco en Los Angeles exploiteert). Hier zullen de omroepen moeten worden gesteund die door de fatsoensrakkers worden aangevallen en met ledenverlies worden bedreigd. Dit zou bij voorbeeld kunnen door de oprichting van een stichting, die de toezegging kan doen de omroeporganisaties, welke tengevolge van omstreden programma's ledenverlies lijden, financieel schadeloos te stellen. Contribuanten van de stichting zouden een jaarlijkse bijdrage storten en zich bereid moeten verklaren een bepaald bedrag te betalen als dat nodig zou blijken. Uit de jaarlijkse bijdragen kunnen bovendien bijzondere programma's worden gefinancierd, waarvoor de omroepen bij de stichting aanvragen kunnen indienen. Dat is één mogelijkheid: er zou ook overwogen kunnen worden om alleen de V.P.R.O. te steunen en te proberen er een omroep van te maken voor al diegenen die zich niet zo tot het fatsoen aangetrokken voelen. In onze democratie tellen geld, organisatie en getal. - (vdB)