De Gids. Jaargang 128

[p. 337]

Hendrik van Teylingen⁺
Voorarrest

Op sinterklaasavond 1959 kreeg ik in het Dep^ot voor Discipline te Nieuwersluis van hogerhand bericht dat mijn bezwaren tegen de dienst niet principieel waren. Dit had tot gevolg dat het licht arrest waarin ik me sedert de voorzomer bevond, veranderd werd in zwaar. Een sergeant der mariniers leidde me naar een cel. Hij verbood me overdag op bed te liggen; op het krukje te klimmen om naar buiten te kijken; te roepen, te zingen,te lachen, te fluiten en in mezelf te praten. Twee maal daags werd ik gedurende een half uur gelucht op een grasveld, onder toezicht van de onderofficier van politie en onder het gent van een Winfield. Ik ontving mijn brood in blokjes gesneden en vergezeld van een lepel. Tien dagen later brachten een sergeant der luchtmacht en een korporaal eerste klas der landmacht me naar het Huis van Bewaring te Scheveningen, een cellenconstructie onder de rook van de Krijgsraad te Velde-West. Een bewaarder ging me voor naar de badmeester. Deze duwde me een douchecel in en vroeg of ik huiskleding wenste. Geleid door de overweging dat het dragen van huiskleding mijn eigen kleren spaarde, zei ik ja. De badmeester borg mijn bagage op en keek, nadat ik me gewassen had, in mijn neus, oren, mijn mond, tussen mijn vingers en tenen, onder mijn oksels en mijn geslacht en ten slotte in mijn anus, die ik voor hem open moest houden. Hij was tevreden, want vriendelijk sprak hij, zeggende:

Welkom onder dit dak.
Aanvaard dit schone
ondergoed, dit schoon
bruinbombazijnen pak
en deze hoge schoenen.
Er Mat u niets te doen.
Dat went wel metterwoon.
Uw vloeitjes, uw tabak.

Vervolgens gaf hij me over aan een huismeester, die me overgaf aan een vleugelwacht, die me overgaf aan een bewaarder, die me overgaf aan mezelf.

Mijn cel was ruim en licht. Er stonden een bed, een tafel, een stoel, een kast waarop een luidspreker, een houten scherm en daarachter een ton, waarin ik onder ammoniakwater, na schudding, een uitwerpsel zag kantelen. Van achter een muur riep iemand me toe dat ik mijn gebruikte lucifers moest bewaren want dat hij er molens van plakte en dat hij Hendrik van Knossenburg heette en dat het hier een schandaal was, want hij had een kunstbeen en dat lag al drie weken bij de reparateur, dus luchten ho maar. Op de luchtplaats maakte ik kennis met een bloemenschikker die verdacht werd van moord en zijn voorarrest kortte door te werken aan een gedicht dat steeds moeilijker werd. Ik sprak verder een analfabeet die me vertelde dat ik mijn toiletpapier aan twee kanten moest gebruiken. Op eerste kerstdag overhandigde een bewaarder me namens het Leger des Heils een stol

+ hendrik van teylingen. Geb. 1938. Studeerde Engels aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Schreef artikelen, cursiefjes, gedichten in het studentenblad Pharetra. Vertaalt sinds 1962 uit het Frans, Duits en Engels voor verschillende uitgevers.

[p. 338]

en een netje met fruit. In de loop van oudejaarsmiddag verstrekte een andere bewaarder me namens hetzelfde Leger een zak oliebollen. Even later deelde de huisomroeper mee dat de radio, in plaats van tot tweeëntwintig uur, zou aanblijven tot middernacht. Een lange avond stond me tegen, en ik ging op de gewone tijd naar bed. Twee mannen riepen elkaar onophoudelijk ‘Dag buur!’ toe. Te middernacht ontstond een tumult. Vuistslagen en trappen tegen de deuren en stoffergeroffel op de verwarmingsbuizen klonken de jaren aaneen. Begin januari kreeg ik bezoek van een hooggeplaatste kennis, die vernomen had dat ik in Scheveningen zat. Hij bracht me de groeten over van familie. Nauwelijks was hij weg, of een bewaarder vertelde me dat er arrestanten waren die, niet tevreden met mes en lepel, graag ook een vork bij de maaltijd hanteerden; als ik er soms zo een was, kon hij makkelijk een volledig bestek voor me apart leggen. Tien minuten later zei de huismeester me dat ik in de bibliotheek kon werken als ik dat wilde. De bibliotheek stond onder supervisie van de onderwijzer, een nogal lange man. De dagelijkse leiding berustte bij een zekere Laub. Gedetineerden die hem niet aanstonden kregen stichtelijke lectuur. Een van mijn collega's daar was een ex-sergeant-majoor, vader van talloze wettige kinderen. Zijn op een na jongste dochter was op wonderlijke wijze geboren; toen zijn vrouw, even lief als zwaarlijvig, gehurkt in bad haar rug schrobde, voelde ze ineens iets op haar voeten glijden; ‘Bart, kom eens gauw kijken!’ had ze geroepen. Intussen bereidde mijn advocaat me voor op de zitting van de Krijgsraad. Voor dienstweigeraars werd er elke maand een gehouden op de ochtend van de laatste maandag. De laatste maandag van januari kwam en ging. Een paar maal bezocht ik onder gewapend geleide een psychiater en de officier-commissaris. Van Knossenburg kreeg werk op de pakzaal. Hij moest er halve chocolade-eieren tot hele maken en die omwikkelen met gekleurd zilverpapier. Toen hij op een middag in een doos houtwol een nest muizen vond, sprak hij, zeggende:

Dacht u dat ik
dit werk voor nop
zonder meer slik,
firma Jamin?
Dan sluit ik nu
- let op de plop -
een muis op in
zo'n ei van u.

De laatste maandag van februari stond ik wel voor de Krijgsraad. De provoost trok mijn handen van mijn rug en hing ze langs mijn zijden; met felle schopjes schoof hij mijn voeten tegen elkaar. Vijf Jehovagetuigen van mijn leeftijd waren juist veroordeeld tot drie jaar. Ik kwam eraf met mijn acht maanden voorarrest en een jaar proeftijd. Nee, ik mocht tevreden zijn. Twee marechaussees reden me in een volkswagenbusje naar het Huis van Bewaring. Weer ging ik onder de douche, weer inspecteerde de badmeester mijn lichaamsopeningen. Daarna kreeg ik mijn kleren. Een bewaarder bracht me naar de administratie. Een ambtenaar vond in een kastje mijn eigendommen, hief zijn handen en sprak, zeggende:

De bewaarder
en zijn gebaarde
oeroude sleutels
zullen u geleiden
over de vleugels
tot de poort.
Uw bescheiden.
Uw witte boord.