De Gids. Jaargang 126

[p. 273]

Gids-commentaar

Commentaar

De Belgische katholieke politicus en ex-minister Raymond Scheyven is in China geweest - niet voor het eerst - en hij heeft het Westen ertegen gewaarschuwd het land van Mao Tse-toeng te onderschatten. Het volk leeft er beter dan ten tijde van Tsjiang Kai-sjek; het zal niet in verzet komen tegen het communistische regime ter wille van democratische vrijheden, want die heeft het nooit gekend; en ten gevolge van het conflict met de Sowjet-Unie zal het niet worden geïsoleerd, want Peking wordt misschien het centrum van revolutionaire bewegingen in de minder ontwikkelde landen. De New York Times acht de conclusies van de heer Scheyven belangrijk genoeg om ze af te drukken. In de Franse Monde had toen vijf dagen eerder Robert Guillain al een nieuwe serie artikelen geopend over het huidige China, en het eerste daarvan was getiteld: ‘Het gaat China beter’. Vooral op het terrein van de landbouw en veeteelt is een crisis overwonnen, er zijn twee goede oogsten geweest, de mechanisatie en de bemesting hebben behoorlijke vorderingen gemaakt en... de Chinese leiders zijn teruggekeerd van de gedachte dat aan de zware industrie voorrang behoort te worden verleend boven de agrarische produktie. Integendeel: de nijverheid staat allereerst in dienst van landbouw en veeteelt, althans in deze periode. ‘De industrie moet de landbouw tot basis hebben,’ zo heeft de Volkskrant van Peking geschreven. Het ‘inhalen van het Westen’ op industrieel gebied is bewust vertraagd.

Men kan eruit afleiden, dat China vooral voor de massa's van die landen die overwegend agrarisch zijn - en dat blijven voorlopig de minder ontwikkelde gebieden, en dat blijft bij voorbeeld ook Cuba - een grotere aantrekkingskracht zal hebben. In deze landen spreken eten en drinken, huisvesting en ontspanning, onderwijs en medische zorg meer

[p. 274]

tot de verbeelding dan grote staalfabrieken en chemische bedrijven, hoe nuttig die dan ook zijn. Een industrie die hen dient bij het bevredigen van hun primaire dagelijkse behoeften is hun dierbaarder. Maar dit is, hoe belangrijk ook, in de bedoelde reportages niet eens het opzienbarende. Wat treft is, dat de heren Scheyven en Guillain een beeld geven van China, dat volkomen afwijkt van hetgeen persberichten al jaren suggereren en wat zelfs de Russen hebben onderstreept, namelijk dat het Chinese volk steeds armer zou worden door de fouten van het regime. Gelukkig is dit dus niet het geval. Gelukkig: want wie zou er baat bij vinden, dat een volk van 660 miljoen, dat zijn aantal zielen jaarlijks vermeerdert met vijftien tot twintig miljoen mensen, in groter nooddruft zou komen te verkeren?

Klassiek geschil

De grensoorlog tussen Marokko en Algerije - de hoeveelste buiten Europa in de laatste tien jaar? - leek een twist over afbakening van de gebieden van nieuwe staten. Maar het is steeds waarschijnlijker, dat het gaat om grondstoffen in de woestijnen die worden betwist. In de Franse tijd hebben internationale oliemaatschappijen en geologen van andere ondernemingen in de ganse Sahara naarstig naar delfstoffen gezocht. In het betwiste grensgebied hebben zij de mogelijke aanwezigheid vastgesteld van ijzererts, olie en aardgas. Sindsdien zijn de Arabische leiders oplettend geworden. En vandaar dat zij bereid zijn, zelfs te vechten om een stuk woestijn.

Indien zij zich evenwel zouden realiseren welke wezenlijke waarde zulke grondstoffen hebben, zouden zij er minder misbaar over maken. De wereld heeft er voorlopig geen tekort aan. De exploitatie ervan zou miljarden guldens eisen aan investeringen en een afzetgebied dat niet gemakkelijk te verkrijgen valt. In elk geval niet zonder dat de machtige internationale concerns er brood in zien, winning en

[p. 275]

verkoop ter hand te nemen van mineralen, die over honderden kilometers door woestijnen naar de kust moeten worden gevoerd. Het lijkt dus wel zeer voorbarig, kostbare oorlogen te gaan voeren en tal van mensenlevens op het spel te zetten ter wille van deze grondstoffen van twijfelachtige waarde. En des te meer, omdat zowel Marokko als Algerije binnen hun vaststaande grenzen nog zo ontzaglijk veel kunnen exploiteren en ontginnen dat uitzicht biedt op directe economische voordelen.

Het ‘Europese kapitalisme’ en het ‘Amerikaanse imperialisme’ zijn teruggekomen van de gedachte, dat men beslist zelf de grondstoffen moet bezitten die men nodig heeft. In vele gevallen hebben zij aan zulke veroveringen ook nooit gedacht. Men kan immers invoeren wat men behoeft, gewoonlijk zelfs tegen concurrerende prijzen, en dan aan de bewerking der vaste en vloeibare stoffen of gassen méér verdienen dan degenen die ze aan de bodem onttrekken. Een wat meer filosofische benadering van moeilijke vraagstukken zou de verzamelaars van woestijnen niet misstaan.

Ten slotte werd het ook mogelijk geacht, dat de koning van Marokko heeft gepoogd in te grijpen in de binnenlandse moeilijkheden van Algerije, om te proberen het bewind van Ben Bella ten val te brengen, daar deze geldt als de ‘Fidel Castro van Afrika’. Een dergelijk streven zou bij voorbaat moeten mislukken. De kracht van de Algerijnse sociale revolutie zou slechts vergroot kunnen worden door de interventie van een koning.

a.l.c.

De derde man aan de telefoon

Het telefoondebat, dat eind oktober in de Tweede Kamer is gehouden, kan men gerust een schijnvertoning noemen. Geen van de deelnemers is ernstig bezig geweest de zaak waarom het ging, die van de rechtszekerheid, uitputtend te behandelen. Men stelde zich tevreden met vage toezeg-

[p. 276]

gingen, halve waarheden en nog zo wat, en liet het geval verder onafgedaan.

Aanhangig waren de methoden, die de Binnenlandse Veiligheidsdienst gebruikt bij het verzamelen van gegevens. Toegestemd werd van achter de regeringstafel dat door ambtenaren de gesprekken van particulieren worden afgeluisterd. Niet werd verteld hoeveel, en welke categorie mensen wordt afgetapt. De volksvertegenwoordiging maakte aanvankelijk de indruk bijzonder bezorgd te zijn over de derde man aan de telefoon. Men sprak over rechten, en over de bescherming van vrijheden. Maar toen het voor de garantie van die waarden zo onmisbare element van de openbaarheid in zicht kwam, trok de regering zich terug achter het argument van de staatsveiligheid. En de Kamer legde zich daarbij neer.

De burger werd verwezen naar een speciale commissie van fractievoorzitters, waar hij met eventuele klachten over de B.V.D. terecht kan. Een volkomen zinledige geste, omdat die commissie geen enkele bevoegdheid heeft om te onderzoeken of in te grijpen. Ministers kunnen niet tot het doen van mededelingen worden gedwongen, ambtenaren al evenmin. Zodat er voor de klagers geen enkele garantie bestaat dat hun belangen zullen worden behandeld overeenkomstig het gewicht ervan.

Het resultaat van de behandeling van deze kwestie in het parlement is thans onder meer dat de B.V.D.-ambtenaren zich gesterkt kunnen voelen in het uitoefenen van hun illegale, oncontroleerbare praktijken. De volksvertegenwoordiging heeft immers het afluisteren publiekelijk aanvaard als een noodzakelijkheid? Zij was al doende niet van schijnheiligheid vrij te pleiten. Want wist eigenlijk niet iedereen al lang dat telefoons worden afgetapt? De zaak was alleen weer actueel geworden deels door berichten over kwalijke praktijken van oud-SS'ers in Duitsland, deels door in ons land opnieuw geuite vermoedens.

Overigens lag er in het debat een prachtige kans om eens zeer grondig de kwestie van het afluisteren van telefoons te

[p. 277]

bekijken. Men had dat kunnen doen aan de hand van het Verdrag van Rome. Dat garandeert aan ieder het recht op eerbiediging van zijn privé-leven, zijn gezinsleven, zijn huis en zijn post. Geen inmenging van het openbaar gezag is toegestaan dan voor zover bij een wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is. Dat betekent dat een inbreuk op iemands privé-leven, ook dus op zijn recht om naar believen van de telefoon gebruik te maken, bij de wet moet worden geregeld. En daaruit volgt weer dat ook het functioneren van de B.V.D. aan wettelijke bepalingen onderworpen moet zijn. Nederland heeft het Verdrag van Rome aanvaard - er zijn alleen geen daaruit voortvloeiende regelingen gemaakt. Dit zou in de Kamer aanleiding kunnen zijn geweest tot het entameren van een nieuw stuk wetgeving omtrent de rechtsbescherming van de enkeling. Het is er niet van gekomen. De volksvertegenwoordiging verkoos, tot schade van haar reputatie, de weg van de minste weerstand.

lrs.