De Gids. Jaargang 126

[p. 353]

Gids-commentaar

Zonder commentaar

De Middenamerikaanse staat Guatemala is vrijwel geheel afhankelijk van de United Fruit Company, waarvan - terloops gezegd - de familie Dulles een aanzienlijk aandelenpakket bezit. De Frutera, zoals zij in Latijns Amerika wordt genoemd, of de Compañía Agrícola, zoals zij ook wel in Guatemala heet, is een enorme trust, die bananen, cacao, kokosvetten en hennep produceert, uitgebreide spoorwegnetten, scheepvaartlijnen en telecommunicatie-systemen exploiteert (onder meer tachtig radiostations), zodat zij in Midden-Amerika een macht vormt waartegen vrijwel geen enkele republiek is opgewassen. In maart 1953 onteigende de regering-Arbenz in Guatemala honderdduizend hectaren die braak lagen, maar die aan de United Fruit toebehoorden. Ondanks de beloofde schadevergoeding kon dit door minister Dulles niet worden geduld. Hij liet een politieke en economische boycot en een inval van ‘huurlingen’ onder leiding van Castillo Armas organiseren, zodat Arbenz in 1954 moest wijken. De succesrijke huursoldaat Castillo werd president, en nadat hij in 1957 was vermoord, werd de ‘sterke man’ van het land de rondborstige en ruwe heer Ydígoras, natuurlijk een generaal, die later een duit in het zakje zou doen toen het erom ging ‘Castro te wurgen’, hoewel hij in deze tragikomedie een ondergeschikte rol speelde.

Op zondag 31 maart landde in de hoofdstad van Nicaragua een vliegtuig, waaruit tot ieders verbazing de heer Ydígoras stapte. Hij was uit zijn land verjaagd, maar uitstekend gemutst. ‘Ik ben zeer tevreden,’ zei hij. ‘Deze putsch is een goed ding voor Midden-Amerika. Wat mij aangaat, ik ben een Napoleon, maar een die (in tegenstelling tot de andere) het geluk heeft te mogen vluchten naar een bevriend land in plaats van naar Sint-Helena te worden

[p. 354]

gestuurd.’

Wat was er gebeurd? Wel, de ex-president had vroeger met succes een verkiezing gefabriceerd die hem in zijn macht bevestigd had. Hij had echter geen kans gezien, bij voorbaat de uitslag te bepalen van een nieuwe verkiezing, die volgens de wet moest worden uitgeschreven. Nu had de heer Ydígoras zeer wel die stemming kunnen annuleren, ware het niet dat Kennedy, president van het land dat zijn schutse en steun was, de mond vol had van democratie. Aangezien het brein van deze leider niet meer ontwikkeld was dan zijn land, vond hij geen uitweg. Intussen eiste de uitgeweken heer Arévalo, die van 1945 tot 1950 president was geweest en een democratische reputatie genoot (al moet men dit met een korreltje zout nemen), toegang tot het land om zijn kandidatuur te verdedigen. Om ook de steun te verkrijgen van Kennedy verklaarde hij zich tot tegenstander van Fidel Castro. Bij de United Fruit Company echter was hij bepaald geen ‘persona grata’. Hij had indertijd niet verhinderd dat Arbenz tot president was gekozen.

De collega's van Ydígoras, zeker van de steun van de Frutera, aarzelden niet. Zij verklaarden dat Arévalo een communist was, dat Ydígoras niet krachtig genoeg tegen dit gevaar durfde op te treden, en dat zij hem tot heil des volks het land moesten uitzetten. (Wat hij zelf overigens een fijne oplossing vond!) Een militaire ‘junta’ werd ingesteld en haar leider kolonel Peralta verklaarde: ‘Nu gaan wij strijden voor een waarlijk democratisch regime, tegen de corruptie, en voor de vrije keuze van de man die het land moet regeren.’

Het nieuwe bewind, democratisch zijnde, genoot verder van de zegeningen van de door Washington gefinancierde ‘Alliantie voor de vooruitgang’. Maar onbehaaglijk voelde men zich in de Verenigde Staten wel.

a.l.c.

[p. 355]

Misdaad en straf

Behalve op een aantal overal reeds uitentreuren herhaalde dingen heeft de Baarnse moordzaak ons nog attent gemaakt op een kwalijk tekort in de samenleving: het uiterst gebrekkige gevangeniswezen. Zonneklaar kon aan de hand van de tijdens het proces gerezen vragen worden gedemonstreerd dat de rechter in dit land geen middel ten dienste staat om het ideaal van de humanisering, dat aan onze rechtsbedeling ten grondslag heet te liggen, te verwerkelijken. We hebben een keurige beginselenwet, daterend van het begin van de vijftiger jaren. Daarvan luidt artikel 26: ‘Met handhaving van het karakter van de straf of de maatregel wordt hun tenuitvoerlegging mede dienstbaar gemaakt aan de voorbereiding van de terugkeer der gedetineerden in het maatschappelijk leven.’ Het klinkt prachtig. Maar als het nu eens zo is, dat het overgrote deel van de Nederlandse gevangenissen verouderd is, en dat, daarmee samenhangend, het regime niet op het naleven van deze bepaling is ingericht? Dan kan gesproken worden van een zoveelste spanning tussen theorie en praktijk. Men is nu zo ver, dat men inziet dat de tenuitvoerlegging van de straf zich niet mag keren tegen de menselijke waardigheid, integendeel, dat zij gericht moet zijn op een herstel daarvan. De ervaring leert dat daarvan in de praktijk vrijwel niets terechtkomt. En juist de wetenschap dat het anders zou moeten, maar dat het niet anders gebeurt, belet veel gedetineerden te aanvaarden wat hun door de gemeenschap is opgelegd.

Al jaren is men op het ministerie van Justitie bezig met het maken van plannen voor een totale vernieuwing van het gevangeniswezen. De rapporten erover zijn reeds vergeeld. Maar uit niets blijkt dat men met het vraagstuk werkelijk ernst maakt. De laatste minister, de heer Beerman, heeft geen enkel initiatief getoond om wat voor verwezenlijking gereedligt tot ontwikkeling te brengen. Het zou een goed ding zijn als zijn opvolger in het nieuwe kabinet deze kwestie bovenaan op zijn program plaatste. Want we zijn,

[p. 356]

ondanks alle inspanningen van goedwillenden in de ambtelijke sfeer, ook in dit opzicht een achterlijk landje aan het worden.

lrs.