De Gids. Jaargang 126

[p. 97]

Gids-commentaar

Vandaag zijn stom en stom en stom
in mij èn jode' - èn christendom
en elke godgewijde daad,
zolang men kindren hongren laat,
zolang men achter manen jaagt
terwijl een volk om leeftocht vraagt;
zolang de hoenderstal beslecht
van graan het eerstgeboorterecht;
zolang men de Te-Deums hoort
waar weer de Christus wordt vermoord.
Men drijft vermeende duivels uit
een glanzend zwarte negerhuid;
verloochenende knikt men ja
tot Boeren van Zuid-Afrika;
zolang geen kleurling blijft verschoond
waar men de menslijkheid onttroont,
zo lang blijft stom en stom en stom
in mij èn jode' - èn christendom.

jac. van hattum

Napoleontische karikatuur

‘Terug tot het Bonapartisme’ schreef de Britse Economist nadat president de Gaulle zijn persconferentie van 14 januari had gehouden, waarin hij verklaard had dat er voor Engeland geen plaats was in het continentale verenigde Europa. Inderdaad hoopt de generaal, zoals zijn illustere voorganger, de Duitsers aan zich ondergeschikt te maken voor het scheppen van een door Frankrijk geleid Europa. Het is ook waar dat de Gaulle zich verzet tegen

[p. 98]

de gedachte, dat zijn ‘derde macht’ afhankelijk zou zijn van Britse steun en van Amerikaanse kernwapens. Nochtans is het huidige Frankrijk, naar verhouding, een schaduw van het rijk van Napoleon. En zelfs deze liep zich te pletter op Rusland. Hoe zou de Gaulle met zijn Westduitsers een tegenwicht kunnen vormen tegen het sowjet-blok?

Indien hij werkelijk afziet van de militaire bescherming die de zeemogendheden hem bieden, komt hij - als het gaat spannen - in de positie van Finland. Dat wil zeggen dat hij gedwongen zal worden - zonder oorlog - tot een vriendschapsverdrag dat voor de Sowjet-Unie het gevaar van een westelijke (en Duitse!) aanval uitsluit. Maar er zijn lieden die aan de Gaulle het bewuste voornemen toeschrijven samen met de Russen Europa te ‘beheersen’. Zijn Duitse bondgenoten zouden dan evenzeer ‘verkocht’ zijn als de Franse generaals in Algerije.

Wat de Gaulle in elk geval hoopt te redden is zijn ‘Eurafrika’, het economisch-politieke bondgenootschap met achttien Afrikaanse landen. Indien deze zwakke staten, met in totaal hoogstens vijftig miljoen inwoners, een doodarme bevolking en geen industrie, al trouw zouden blijven aan het verenigde continentale Europa, zouden zij een miserabele bijdrage leveren voor de versterking van Frankrijks ‘derde macht’. Nochtans wenst de generaal hun gebied, evenals het westelijke Europese continent, te zien als Franse invloedssfeer. Zo zou het bedoelde stukje Afrika een afzetgebied blijven voor Franse industriële produkten, en de rest van de E.E.G. een markt worden voor Frans graan. Maar wat krijgen de vijf partners van de gemeenschappelijke markt dan eigenlijk in ruil? Een militaire bescherming gelijk nul. En zeer betrekkelijke mogelijkheden om aan Frankrijk industrie-produkten te verkopen. Daarvoor moeten zij een afzetgebied buiten de E.E.G. zoeken.

Natuurlijk is dit Franse Europa niet levensvatbaar. De Westduitsers zouden misschien op deze wijze zeggenschap krijgen over het gebruik van kernwapens. Als het experiment lang zou duren kon er zeer wel een Duits in plaats van

[p. 99]

een Frans Europa ontstaan. Maar de Westduitsers zullen de Gaulle nooit toestaan een akkoord te bereiken met de Russen op kosten van hun ideaal van hereniging. Wie kan zich echter voorstellen dat Italië en Benelux zo lang zullen of kunnen medewerken tot het verwezenlijken van de karikatuur van een Napoleontische conceptie? Het enige dat Frankrijk kan bereiken met dit beleid is een isolement zonder kracht, ondanks zijn armelui's atoombom.

a.l.c.

Bedenkelijke meegaandheid

Er is op het pleidooi van de hoogleraren Pompe en Van Bemmelen (of moet het zijn: Van Bemmelen en Pompe) voor de vrijlating van Lages, Aus der Fünten, Kotälla en Fischer over het algemeen nogal geëmotioneerd gereageerd. De meeste commentatoren konden een schijn van nuchter denken ophouden, omdat de argumenten van de hoogleraars zo slecht gekozen waren. Ze zeiden onder meer, dat men toch vooral moet bedenken dat de vier oorlogsmisdadigers in een verruwende tijd hun misdrijven hebben gepleegd, dat zij onder de druk van het nazi-regime stonden en dat zij niet, zoals wel van veel Nederlanders kan worden gezegd, van landverraad konden worden beticht. En tja, met zulke redeneringen is het gemakkelijk afrekenen.

Wat veel mensen vergeten hebben, is het stellen van de vraag waarom Lages, Aus der Fünten, Kotälla en Fischer eigenlijk vastgehouden moeten worden. Is het niet zo, dat hun gevangenschap Nederland een soort alibi verschaft voor een hoogst bedenkelijke meegaandheid met de opvolgers van het Derde Rijk, een meegaandheid die nu al jaren de sfeer tussen ons land en West-Duitsland bepaalt? Wat stelt die eenzame opsluiting nog voor? Wat staat erachter?

Het lijkt me nuttig, dat dit aspect van de zaak aan de orde wordt gesteld. Nederland heeft tot nu toe alles van

[p. 100]

West-Duitsland genomen: Hitler-generaals aan de top van de navo, Globke aan het hoofd van het ambtenarenapparaat, verzoeken om stilzwijgende steun bij aanspraken op gebieden, die thans onder tijdelijk Pools beheer heten te staan, et cetera, et cetera. En moet nu ineens hoog van de toren worden geblazen, omdat we geconfronteerd worden met het verlangen van enkele al dan niet daartoe geïnspireerde hoogleraars, dat de resterende oorlogsmisdadigers zullen worden gegratieerd? Ik ben ervoor dat de heren levenslang blijven zitten, maar dan zal daaruit ook de consequentie moeten worden getrokken voor de houding die we in de toekomst tegenover West-Duitsland zullen aannemen.

Voor het overige kan worden gezegd dat deze kwestie nu typisch iets is, waarmee de volksvertegenwoordiging zich zal moeten bezighouden. Op het ogenblik dat dit commentaar wordt geschreven is het in ieder geval al zo ver, dat er vragen zijn gesteld aan de heer Beerman. Het kan zijn dat als dit nummer verschijnt, het parlement zich duidelijk heeft uitgesproken, door interpellatie of motie, en dat gehoor is gegeven aan de duidelijke publieke wens, dat de vier Duitsers zullen blijven waar ze zijn. Het kan ook zijn, dat inmiddels ‘de vier’ al op vrije voeten zijn gesteld, en dat dus de heer Beerman zich brutaalweg niets heeft aangetrokken van wat er aan wensen onder de Nederlandse bevolking leeft. Die laatste mogelijkheid lijkt me niet uitgesloten, want, zoals men weet, de heer Beerman is zacht gezegd een hoogst merkwaardig man.

lrs.

Tua res non agitur, Carole

Juist toen Hollands Weekblad stervende was om als Hollands Maandblad onverjongd uit zijn as te herrijzen, heeft professor K. van het Reve gezorgd voor een lachertje op Gerard en Garmt. Professoren worden benoemd om hun

[p. 101]

kennis en betaald voor hun vak. Daarbuiten zijn het burgers. Als ze maar veel weten van het ene, mogen ze niets weten van de rest. Van dat recht maken de meesten royaal gebruik. Hun mooiste eigenschap is dan de zelfkennis waarmee ze in het openbaar zwijgen. Van het Reve nu is een uitzonderlijk man, ook in dit opzicht. Hij schnabbelt in het Hollands Weekblad, al maakt zijn salaris dit niet tot noodzaak. Hij spreekt op hoge toon vals over dingen die hij niet kent. Mag iemand ijdel zijn, en eigenwijs en dom? Het is niet strafbaar, de gevangenissen zijn te klein. Maar te spotten met de grondvoorwaarden van andermans bestaan, is niet dom meer, het is naar. Als een hoogleraar-Russisch het verantwoordelijkheidsgevoel voor de Nederlandse letteren mist om intuïtief de kant te kiezen van het scheppende schrijverschap, dan had enige zin voor verhoudingen genoeg moeten zijn om af te blijven van een zaak die voor hem geen levensbelang is, voor anderen wel. Maar waarom zou men bescheiden zijn, als men zich geestig vindt?

Op de Russische prof in het Hollandse Weekblad

Karel, waartoe dat malle stuk misdreven?
Geeft Cals mij eens het zeiljacht van mijn leven
dan hijs 'k de vlag voor Hans en Adriaan,
maar jouw naam valt, zo vaak als ik moet Reven.

garmt stuiveling