De Gids. Jaargang 117

[p. 113]

Bert Voeten
De trein

Er rijdt door mijn hoofd een trein
vol joden, ik leg het verleden
als een wissel om en ik tel
de veewagons met de grendels:
vijftig wagons, in elke
wagon vijftig mensen. Men ligt
geklemd tussen ledematen,
men is drager of gedragene,
gevangenen van elkander
in het duister van de wagon
in het duister zonder water,
zonder lucht,
zonder hoop.

Het is twaalfhonderd kilometer
naar sobibor - ik heb het
op een avond uitgerekend
met een kaart van europa voor me
Zíj wisten het niet, zij wisten
alleen dat hun wervels kneusden
tegen de baddings, hun tong
zwol als een blaar, hun ogen
schrijnden, hun voeten dood
in hun schoenen staken; zij leerden
dat men na twee, drie dagen
zijn water laat lopen, zijn nagels
gebruikt om ruimte te krijgen
wanneer men ligt op het harde
lichaam van een gestikte.
Niemand wist meer van gistren,
van het witte tafellaken
op vrijdagavond, de lichtjes
van chánoekah; niemand wist nog
van morgen, van de ontkleding,
de betegelde douchelokalen,
de sproeidoppen zonder water,
het oog dat hen gade zou slaan.
Men kende alleen het nu
van de houten kooi, van het donker,
het nu van de waanzin die komt⁺

+ Wally van Hall firmant † 12 Februari 1945

[p. 114]

 

met mondschuim en gillen, het nu

 

van de wereld buiten: een halte

 

in nieder lausitz, de geur van

 

uiensoep en schweinsbraten,

 

het kletteren van vers water,

 

laarzen op grint, een stem uit

 

een ijzeren keel, en beukend

 

tegen het wandbeschot de

 

grondplaat van een geweer.

 

 

 

‘Ze hadden ze allemáál

 

in de gaskamer moeten stoppen’

 

heeft onlangs iemand gezegd

 

in een trein in de buurt van assen.

 

Een koopman was het, hij zat

 

in een 3e klas rookcoupé

 

met een al te hete verwarming -

 

het raampje moest er bij open.

 

Er reed een andere trein door

 

mijn hoofd toen ik dit las,

 

een trein vol joden. Ik telde

 

de veewagons met de grendels:

 

vijftig wagons,

 

in elke wagon vijftig mensen;

 

gevangenen van elkander

 

in de duistere houten kooi

 

in de waanzin van deze wereld.⁺

+ H. de Jong predikant † 12 Februari 1945