De Gids. Jaargang 114

[p. 303]

Theo J. van der Wal
Een verhaal

Ik wilde een verhaal schrijven en wel over een man die niet in slaap kon komen en dan de zinloosheid van zijn leven inziet. Dat is een mooi onderwerp, vooral omdat het mistte toen hij naar bed ging. En als hij dan 's morgens wakker wordt na een korte slaap, dan heeft het gesneeuwd en de zon schijnt over al die sneeuw. Dat verzoent hem dan weer met zijn vrouw, en hij merkt dat de wereld toch niet zinloos is.

Maar in zo'n verhaal zit altijd iets van jezelf, zodat terwijl ik ht bedacht ik bedacht dat je, inplaats van naar bed te gaan om te denken over de zinloosheid van deze wereld en over het innemen van vergift - want dat kun je altijd nog - je beter naar een vriend kunt gaan en plannen maken voor de oprichting van een tijdschrijft.

Dus het verhaal moet anders worden. De vrouw is naar bed gegaan, de man is beneden gebleven. Zij heeft hem gezegd dat hij altijd een boek voor zijn neus heeft en daar denkt hij over. En terwijl hij denkt ligt hij achterover in zijn stoel en het boek ligt op zijn buik. Nu is zijn navel een oog. Zijn navel kijkt uit in de wereld en is de spiegel zijner ingewanden. Hoe ziet de navel de wereld? Hij ziet zichzelf en hij spiegelt zichzelf als alle ogen. Zo is dan de wereld voor het naveloog het ingewand, de drift der lendenen, de animale drijft.

Dit treft de man zo diep dat hij aan het innemne van vergift denkt. Dat geeft hem rust. Dan komt er een jeugdherinnering: ze hadden een musje gevangen, zijn broer en hij, maar zijn broer is rijk geworden en ze hadden een kooitje gemaakt en achter het huis opgehangen aan een blinde muur van het plaatsje. De mus zat er in. Toen kwamen de ouders van het vogeltje en voedden het door de tralies heen. Ze deden dat twee dagen, toen was het dood.

- Ze hebben het vergift gevoederd, zei hun vader, stukjes glas, zei hij en ging weer aan zijn bezighedne.

Zo dan ontwikkelt zich het verhaal: de wereld is een kooi waaruit men kan ontsnappen door vergift in te nemen. Hij doet het voorlopig not niet,

[p. 304]

maar wil zijn gedachten confronteren met die van zijn vrienden. Hij gaat nu na welke vrienden bereid zijn met hem te praten, midden in de nacht, terwijl het mist. Hij denkt dat Gerard het wil. Hij gaat naar boven, werpt een blik op zijn vrouw en merkt dat ze rustig slaapt. Ja, denkt hij, jij kunt slapen, maar ik niet. Als het bed Noord-Zuid stond inplaats van West-Oost zou ik kunnen slapen, maar dan tocht het en heb ik 's morgens haarpijn.

Hij knipt het bedlichtje uit dat zij voor hem heeft aangelaten en gaat stil naar beneden. Hij heeft natuurlijk bittere gevoelens nu hij weet dat zijn vrouw rustig slaapt. Zij begrijpt niets van deze wereld en kan slapen terwijl hij lijdt. Dat is een symbool, de grote moeder slaapt en bekommert zich niet om het lijden harer kinderen.

Hij trekt dan zijn jas aan en zet zijn hoed op en laat de deur zacht in het slot vallen. Buiten mist het. De bomen zijn eerst onzichtbaar en doemen vervolgens plotseling druipend op.

De man gaat naar zijn vriend. Die woont niet ver van hem vandaan. Er brandt geen licht. Hij fluit een afgesproken melodietje.

Godverdomme-nog-an-toe, zal hij zeggen wanneer zijn vriend bezwaren maakt, godverdomme-nog-an-toe, je bent mijn vriend of niet! En dan zal hij weggaan en de mist verstikt hem, maar dan is er altijd nog dat vergift dat hij kan innemen. De vriend opent het raam, boven, en zegt: Hei, hier is de sleutel. En hij gooit de sleutel naar beneden in een zakdoek gewikkeld. De man opent de deur en klimt de trappen op. Zijn stemming wordt nu steeds somberder. Wat doet hij hier in de nacht een trap op te klimmen? Thuis slaapt zijn vrouw zonder problemen. Het maakt hem ziek daaraan te denken; een vrouw die slaapt en de man die aan vergift denkt.

En hier een trap en weer een trap en weer een. Hij wil naar beneden en op de onderste trede gaan zitten om te huilen. Maar hij klimt. Boven staat de deur open, er brandt licht. De vriend heeft een kamerjas aan. - Het mist, zegt de man, zet zijn hoed af en trekt zijn jas uit. - Ik heb niet veel meer, zegt zijn vriend en laat zien dat hij nog een kwart liter heeft. Dan drinken ze. Dan praten ze. Over sonnetten. Over figuristen. Over experimentalisten. Over 35% en 40%. Over Pernod. Over het Quartier St. Germain des Prés. En dan zegt de man ineens: - Merde! En de vriend lacht tot de tranen hem over zijn wangen rollen. De fles is leeg maar de vriend haalt een nieuwe bij de buren. En dan praten ze over sonnetten, over figuristen, over experimentalisten en over die rotcritici. - Merde! zegt de man en de vriend lacht tot de tranen hem over de wangen rollen. Dan is de fles leeg, maar ze merken het niet. Ze zingen en dan slapen ze. En als de man 's mor-

[p. 305]

gens wakker wordt en naar het raam strompelt om op de kerktoren te kijken hoe laat het is, merkt hij dat het gesneeuwd heeft. Alles is wit en dat ontroert hem. En beneden op straat, daar ziet hij een vrouw omhoog kijken en hij kijkt en het is zijn eigen vrouw, bleek van angst want ze heeft hem gemist en loopt alle vrienden af.

- Ja, denkt hij, ik had vergift in kunnen nemen, dat komt er van als je slaapt en je man lijdt.

Maar waarom zou het sneeuwen? Dus de man gaat niet naar zijn vriend. De man verlaat zijn huis en de deur valt zachtjes achter hem dicht. Buiten mist het. Vaag glimt het asfalt van de weg en hij schrijdt voort met slechts één doel: uit de mist te komen. Daarin ligt een symbool: we zijn allen mensen in de mist. En de man gaat de weg langs, steeds recht door in een stille wereld, waarin schimmen geluidloos opduiken en verdwijnen. Die schimmen zijn huizen, boerderijen, bomen, honden. En zo onvatbaar en onwezenlijk als deze schimmen, zo onvatbaar en onwezenlijk zijn ook de reële voorwerpen. De man wordt zich dat bewust. Hij loopt niet alleen in de mist, neen, hij weet dat de mist nooit zal optrekken. Hij werpt ineens een diepe blik in de raadselen van het bestaan. Hij ziet dat het bestaan een val is waaruit niemand ontsnapt. Nooit zullen we maar één raadsel oplossen en toch is het leven van deze man aan het oplossen van raadselen gebonden. Hij is een denkende mens, want dat hij met bittere gevoelens vervuld is jegens zijn vrouw komt juist doordat hij denkt. Hij had niet moeten denken, hij had moeten gaan slapen. Zo dan loopt hij op de eindeloze weg in de mist. De wereld wordt hem vreemder en vreemder, de schimmen krijgen angstwekkende gestalten, het ritme van zijn voetstappen wordt onregelmatig, hij kan zich niet meer oriënteren, hij is een verlorene. Hij strekt zijn handen uit als een radeloze blinde en schreeuwt, maar het geluid wordt gedempt door het fluweel van de mist. Natuurlijk zweet hij van angst. Hij wordt drijfnat, maar merkt het niet. Dan komt er weer een schim. Het is een koe. Neen, het is een paard. Hij gaat op dat paard zitten, waarom weet ik niet, maar dat vindt zich vanzelf als je erover nadenkt, en het paard gaat dan verder met de man op zijn rug door de mist. Dat vindt hij dan zo vreemd dat hij gaat lachen. De man lacht omdat hij paardrijdt midden in de nacht in de mist. En dan beseft hij dat de wereld niet zinloos is, want je kunt nog paardrijden midden in de nacht in de mist.