De Gids. Jaargang 113

[p. 368]

Carel Swinkels
Het geheim van oom Pinus

Vanuit de zesde klas van de lagere school had ik toelatingsexamen gedaan tot het gymnasium, en omdat ik daarvoor geslaagd was, had ik een prachtige lange vacantie voor me, die ik zó verdeeld had, dat ik pas de laatste week naar oom Pinus zou gaan. Ik had dat opzettelijk zo uitgedacht omdat ik van te voren wist, dat Dicky van oom Egbert en Kees van tante Nell waarschijnlijk weer de hele vacantie bij oom Pinus zouden zijn, en misschien ook wel de meisjes van Brinkman die eigenlijk helemaal geen familie waren.

Om een of andere reden hield oom Pinus er namelijk van, om zijn huis altijd vol kinderen te hebben, en hoewel ik Dick van oom Egbert en Kees van tante Nell aardige jongens vond, had ik een hekel aan de kinderachtige spelletjes die zij altijd uitdachten, omdat ik veel liever op mijn gemak naar oom Pinus keek als hij zijn schilderijen maakte. Op die schilderijen van oom Pinus stonden altijd hele vreemde bloemen en prachtige gele vlinders en dikwijls ook grote droevige mannen met bleke gezichten, en het mooiste schilderij dat ik ooit van hem gezien heb was dat van een man met een hoofd vol witte bloemen, die speelde op een groene viool met verkeerd getekende snaren.

Meestal als ik naar hem stond te kijken terwijl hij schilderde, zei oom Pinus niets, maar soms wat het alsof hij plotseling opschrikte: hij begon dan druk te praten of een verhaal te vertellen, en de anderen die buiten speelden kwamen dan naar binnen om te luisteren, waardoor oom Pinus ophield met schilderen en een nieuw, veel groter verhaal begon te vertellen.

Om al die afleiding te voorkomen had ik ditmaal echter besloten om te wachten tot de gewone school weer begon, en zodra ik daar zeker van was, reed ik met een oude fiets van mijn vader naar Renkum, waar oom Pinus een kwartiertje van de grote weg in de bossen woonde.

[p. 369]

Toen ik bij oom Pinus aankwam, zat hij onder het glazen afdak aan de achterkamer van zijn boshut te eten, en omdat ik onverwachts uit het bos kwam gereden en heel hard ‘Dag oom’ riep, schrok oom Pinus zo erg dat hij zich verslikte.

- Uche, uche, hè, hè, zei hij, nadat hij zijn neus gesnoten had, daar hebben we Eduard zowaar. Sjonge, sjonge, wat laat je me schrikken.

- Neem me niet kwalijk oom, zei ik, dat ik u laat schrikken. Ik had er geen erg in.

- Ik neem je niets kwalijk, zei oom Pinus, hoe kom je er bij? Het is heel goed voor een man dat hij eens schrikt, vooral in de nazomer als de peren rijp worden en er slaap in de lucht zit. Ik zal een stoel voor je pakken en dan moet je maar eens goed eten.

Nadat oom Pinus dat gezegd had, gaf hij mij een stoel en een groot bord andijvie met spek, en terwijl ik daarvan at, begon hij zelf zijn pijp schoon te maken. Toen hij daarmee klaar was, stopte hij ze vol tabak, stak die aan en zei toen:

- Het werd onderhand hoog tijd dat je eens kwam, want ik heb een belangrijke ontdekking gedaan. Ik heb al geprobeerd om het aan Dicky en Kees en de meisjes uit te leggen, maar die begrijpen het niet. Ik denk dat ze eigenlijk nog te klein zijn.

Omdat ik op dat moment mijn mond vol andijvie had en ik er bovendien erg trots op was dat oom Pinus mij groter vond dan Kees en Dicky, besloot ik niet onmiddellijk te vragen wat voor een ontdekking oom Pinus dan wel gedaan had. Ik wachtte met die vraag tot na het eten, maar het antwoord dat oom Pinus toen gaf, maakte mij niet veel wijzer.

- Het is een groot geheim, zei hij alleen maar, en we moeten wachten tot vanavond. Het wordt dan donker en de wind komt wat meer opzetten.

Toen het avond was geworden en het inderdaad iets harder was gaan waaien dan overdag, nam oom Pinus mij mee naar buiten, en toen wij aan de rand van het bos waren gekomen gaf hij mij een hand.

- Zo, zei oom Pinus, we komen nu in het bos, en nu mag je niets meer zeggen. Je moet alleen maar zorgen dat je niet valt, en vooral heel goed luisteren.

Omdat het erg donker was tussen de bomen, zag ik na verloop van tijd niets meer dan het vuur in de pijp van oom Pinus als hij die in zijn hand hield, en de enige geluiden die tot mij doordrongen waren het wegvliegen van een verschrikte vogel, en het blaffen van een hond in de verte. Daar wij aan een stuk recht door het donkere bos liepen en ik een paar

[p. 370]

keer bijna struikelde over een dode tak, was ik erg blij toen ik op zeker moment aan het licht van een auto bemerkte dat wij de grote weg begonnen te naderen, en toen wij daar eindelijk waren, hoopte ik alleen nog maar dat oom Pinus niet meer door het bos terug zou gaan. Ik zei daarom maar meteen dat ik het erg donker vond in het bos, maar de enige reactie van oom Pinus daarop was het aanstrijken van een lucifer om op zijn horloge te kijken, en toen hij dat gedaan had zei hij:

- En jongen, vertel me nu eens wat je zoal gehoord hebt.

- Nou oom, zei ik, niet veel bizonders. Een vogel en een paar dorre takken en een hond als ik me niet vergis en...

- Juist, zei mijn oom, daar zeg je het. Als je je niet vergist! Had je eigenlijk niet meer het idee dat het stemmen waren. Stemmen die iets zeiden?

- Nee oom, zei ik, stemmen heb ik niet gehoord, alleen blaffen en ritselen. Wij waren intussen over de grote weg een eindje in de richting van Renkum gelopen, en juist op het moment dat ik wilde voorstellen om langs een brede zijweg met lantarens terug te gaan, bleef oom Pinus staan en zei:

- Ik moet me sterk vergissen als er geen storm op komt zetten. Wij moeten daarom nu teruggaan, en onze oren goed de kost geven.

Vervolgens nam hij mij weer bij de hand, en begon met grote stappen terug te lopen, tot waar wij uit het bos waren gekomen.

Daar de lucht inmiddels was betrokken, en het steeds harder begon te waaien, lokte de terugtocht door het bos mij nog minder aan dan de heenweg, en omdat ik plotseling het beeld voor ogen kreeg van tante Hiep, die altijd zei dat oom Pinus een gevaarlijke gek was, wilde ik heel hard gaan schreeuwen en terugrennen naar de zijlaan met de lantarens.

Juist op het moment dat dit alles door mijn hoofd schoot, meende ik echter te bemerken dat oom Pinus naast mij zachtjes liep te lachen en zonder dat ik precies kan zeggen waarom, verdween mijn angst daardoor onmiddellijk. Omdat ik heel zeker wilde weten of ik inderdaad goed gehoord had, hield ik mijn adem in, en toen bemerkte ik tot mijn verbazing dat oom Pinus niet alleen lachte maar ook in zichzelf liep te praten.

‘Zeer goed,’ hoorde ik hem mompelen en even later ‘Uitstekend zelfs’. Ik begreep dat dit praten van oom Pinus op een of andere manier verband moest houden met de stemmen waarover hij mij gesproken had, en ik besloot daarom het verdere stuk van de weg met ingespannen aandacht te luisteren. Hoewel ik mijn uiterste best deed, hoorde ik echter niets dan het loeien van de wind in de bomen en omdat ik het na verloop van tijd ook nog koud begon te krijgen was ik heel blij toen wij eindelijk thuis kwamen en oom Pinus een vuur aanmaakte.

[p. 371]

Toen oom Pinus het vuur had aangemaakt, gaf hij mij een glas limonade, en nadat hij er zelf ook een genomen had zei hij:

- En wat hoorde je nu op de terugweg jongen? Waren er dit keer geen stemmen bij?

- Ja oom, zei ik, ditmaal heb ik wel een stem gehoord, maar ik dacht eerlijk gezegd dat die van u was.

- Juist, zei oom Pinus nadat hij over dit antwoord enige ogenblikken had nagedacht, je gehoor is waarschijnlijk nog wat grof voor die dingen. Ik zal je daarom nu vertellen wat ik ontdekt heb, maar denk erom dat het een groot geheim is.

Nadat oom Pinus nog een blok hout op het vuur had gegooid en met een spaander zijn pijp had aangemaakt zei hij:

- Je zult op school, denk ik, wel geleerd hebben dat de bomen leven, net als de mensen en de vogels. Ze groeien, ze worden oud en ze gaan dood, dat weet iedereen. Wat echter niemand weet vervolgde oom Pinus nadat hij haastig de kamer had rondgekeken, is dit: dat de bomen een taal hebben waarmee ze kunnen praten.

Ze doen dat niet altijd, maar wel op een dag als vandaag als de schemering valt en de wind op komt zetten. Ze praten dan over de herfst die komt en over het sterven van de bloemen, en ze lachen om de hazen die nu spoedig moeten vluchten voor het schot van de jager. Het vreemde van de hele geschiedenis is echter, dat niemand erg heeft in dat praten van de bomen. De meeste mensen denken dat het gewoon waait, sommigen menen dat er een haan kraait of een hond blaft, en slechts een enkeling net als jij hoort inderdaad de stemmen...

- Ja maar oom, zei ik, die stem...

- Zeker, onderbrak oom Pinus mij, je wilt zeggen dat die stemmen onderling nog verschillen en dat heb je heel goed opgemerkt. Een spar praat anders dan een wilg en een eik maakt heel andere opmerkingen dan een iep. Maar dat heb je bij mensen net zo goed als bij bomen.

Nadat hij dat gezegd had probeerde oom Pinus voor alle duidelijkheid nog de stem van een beuk na te bootsen om die te vergelijken met het geluid van een olm, en terwijl hij daarmee bezig was, zag ik plotseling weer het scherpe, benige gezicht van Tante Hiep voor me, en ik moest mezelf met mijn nagels in mijn hand knijpen om niet opnieuw bang te worden. Een zekere twijfel aan oom Pinus, die ik voordien nooit gekend had, bleef mij die avond bij tot wij naar bed gingen. Hij verliet mij niet toen oom Pinus mij met een kaarsje de weg wees naar het zolderkamertje van zijn boshut, en toen ik mij uitkleedde om vliegensvlug in bed te

[p. 372]

kruipen, betrapte ik mijzelf nog steeds op een zenuwachtige onrust. Pas op dat merkwaardige moment tussen waken en slapen, waarop ik altijd de grootste moeite heb gehad om mijn eigen gedachten te achterhalen, is alles enigszins anders geworden.

Op dat moment wist ik namelijk plotseling heel zeker dat oom Pinus gelijk had en niet tante Hiep, en onmiddellijk daarna hoorde ik buiten aan het kleine dakvenster de bomen in druk gesprek over hazen en stervende vlinders. Ik herkende de stemmen van sparren en wilgen, en ik hoorde duidelijk het verschil tussen iepen en eiken, tot plotseling alle bomen eenstemmig begonnen te zingen, en hoewel ik onmiddellijk daarna muziek hoorde, zag ik pas later oom Pinus, die met een hoofd vol witte bloemen door het bos liep, luid spelend op een groene viool met verkeerd getekende snaren.