De Gids. Jaargang 102

[p. 231]

Buitenlandsch overzicht

Mussolini - Henlein - Daladier
22 April 1938

Het plebisciet is geheel verloopen zooals Hitler het gewenscht had, ja zijn verwachtingen zijn nog overtroffen. Kardinaal Innitzer heeft alle Oostenrijksche geloovigen den raad gegeven ‘ja’ te stemmen, hetgeen hem een reprimande van het Vaticaan op den hals heeft gehaald, waarvan hij zich blijkbaar weinig heeft aangetrokken. Intusschen verluidt dat de Paus bij Hitler's bezoek aan Rome (dat in Mei zal plaats hebben) zijn zomerverblijf Castel Gandolfo zal betrekken.

Mussolini heeft het van goede politiek geacht, Chamberlain niet geheel af te wijzen.

Er is dan een Britsch-Italiaansche overeenkomst tot stand gekomen bestaande uit:

a.	een protocol met aangehechte oorkonden;
b.	een briefwisseling;
c.	een overeenkomst van goede nabuurschap.

In het protocol wordt vastgelegd, dat beide regeeringen de Britsch-Italiaansche betrekkingen willen plaatsen op een hechte en duurzame basis. De aangehechte oorkonden zullen van kracht worden op een gezamenlijk door beide regeeringen vast te stellen datum. Zoodra die oorkonden in werking kunnen treden zullen onderhandelingen geopend worden (waartoe de Egyptische regeering uitgenoodigd zal worden deel te nemen) tot grensbepaling tusschen den Soedan, Kenya, Britsch Somaliland en Italiaansch Oost-Afrika.

De acht oorkonden zijn:

[p. 232]

1.	de Britsch-Italiaansche verklaring van 2 Januari 1937 betreffende de Middellandsche Zee;
2.	periodieke uitwisseling van inlichtingen over toekomstige herverdeeling der gewapende macht in haar overzeesche gebieden in of grenzende aan de Middellandsche Zee, de Golf van Aden, Egypte, den Soedan, Italiaansch Oost-Afrika, Britsch Somaliland, Kenya, Oeganda, noordelijk Tanganjika;
3.	beide partijen verplichten zich de onaantastbaarheid van Saoedisch Arabië en van Yemen te eerbiedigen;
4.	zij zullen geen gebruik maken van propagandamiddelen die elkanders wederzijdsche belangen kunnen schaden;
5.	de Italiaansche regeering bevestigt haar vroegere verzekeringen omtrent hare verplichtingen jegens het Vereenigd Koninkrijk ten aanzien van het Tana-meer;
6.	zij bevestigt dat inboorlingen van Italiaansch Oost-Afrika niet zullen gedwongen worden tot militaire plichten behalve politiediensten en verdediging van het gebied;
7.	zij belooft vrije godsdienstoefening van Britsche onderdanen in Italiaansch Oost-Afrika;
8.	beide partijen zullen zich houden aan de Suezkanaalconventie van 29 Oct. 1888 die voor alle mogendheden het gebruik van het Suezkanaal vrijstelt.

Dit alles zijn betrekkelijke kleinigheden, maar de briefwisseling is belangrijker. Daarbij verklaart de Italiaansche regeering, bevolen te hebben de troepenmacht die zij in Libye onderhoudt, met de helft te verminderen, en de Britsche formule betreffende de verhoudingsgewijze terugtrekking der buitenlandsche vrijwilligers uit Spanje te aanvaarden. Zij verklaart geen bevoorrechte positie na te streven in of ten opzichte van Spanje, de Balearen, de Spaansche overzeesche bezittingen of Spaansch Marokko, en niet voornemens te zijn, troepen in die gebieder te onderhouden.

De Britsche regeering herhaalt dat zij een regeling der Spaansche kwestie als eerste vereischte beschouwt voor het van kracht worden der Britsch-Italiaansche overeenkomst. Zij is voornemens de hinderpalen uit den weg te ruimen die de leden van den Volkenbond kunnen belemmeren in de erkenning der Italiaansche souvereiniteit over Abessinië.

Het accoord van goede nabuurschap geldt voor de periode

[p. 233]

tusschen den datum van de onderteekening der hoofdovereenkomst, en de voltooiing der onderhandelingen betreffende de Oost-Afrikaansche aangelegenheden waarnaar in het protocol is verwezen.

Onmiddellijk na de onderteekening der overeenkomst hebben Chamberlain en Mussolini telegrammen gewisseld, terwijl van Fransche zijde is te kennen gegeven dat zoodra de kwestie der erkenning van de Italiaansche verovering van Abessinië voor den Volkenbond zal zijn gebracht, een Fransch ambassadeur te Rome zal worden benoemd wiens geloofsbrieven zullen zijn gericht ‘aan den koning van Italië en keizer van Ethiopië’.

De Britsch-Italiaansche overeenkomst is te Londen met zeer gemengde gevoelens ontvangen. Intusschen heeft Chamberlain zijn woord gestand gedaan, dat hij een accoord met Italië van een regeling der Spaansche aangelegenheid afhankelijk stelde. Hoe zal de Spaansche aangelegenheid zich nu vervolgens ontwikkelen? Het schijnt wel dat Franco zal gaan winnen. Zijn tactiek is voortdurend naar zwakke plekken te zoeken, en, als hij deze gevonden heeft, artillerie en vliegtuigen op te hoopen en een doorbraak te forceeren, hetgeen altijd weer schijnt te gelukken. Zijn troepen hebben nu de Middellandsche Zee bereikt, hebben Vinaroz aan de kust bezet en daarmede de verbinding tusschen Barcelona en Valencia verbroken. Zoowel strategisch als staatkundig is die scheiding van groote beteekenis, zooals spoedig zal kunnen blijken.

In China nog steeds felle gevechten. Japan ontkent, dat het Engeland gevraagd heeft, in het conflict met China te willen bemiddelen. Een vrede door Britsche bemiddeling zou voor de groote meerderheid van het Japansche volk bedenkelijk veel op een nederlaag gelijken; de nationalisten en patriotten in Japan zouden zich stellig tegen eene regeering keeren die vreemde bemiddeling najoeg. De Japansche vasthoudendheid is nog niet uitgeput; - oorlogsmoeheid nog volstrekt niet bewezen. Maar ook Tsijang Kai-sjek is zeker nog niet afgestreden en behaalt zelfs gedurig nieuwe successen.

Te Praag blijft men de opwinding der Sudetenduitschers met

[p. 234]

kalmte beschouwen. Hoever zou Hitler willen gaan? Tot een oorlog? Blijkbaar durft hij dien voor de Sudetenduitschers niet (of nog niet) wagen, en dit geeft aan de Tsjechen een zekere kracht, die zij evenwel verstandig zullen doen niet te zeer te spannen. Vraagt men een Henleinist wat hij het liefst zou willen, dan zegt hij natuurlijk: ‘aansluiting bij Duitschland, maar wanneer dit niet mogelijk is, is onze minimum-eisch autonomie’. - ‘Wat verstaat u daaronder?’ - ‘Dat weten we nog niet nauwkeurig....’

A.s. Zondag zal te Karlsbad een congres der Sudetenduitsche partij gehouden worden, waar, naar men aanneemt, Henlein eindelijk met concrete eischen voor den dag zal komen. Intusschen meldt het Duitsche Nieuwsbureau uit Praag, dat de Duitsche evangelische predikanten zich uitdrukkelijk vóór Henlein hebben uitgesproken. Zij willen, wordt er bij gezegd, ‘hiermede opnieuw hun door bloed en geloof gegeven volkstrouwe houding’ tot uitdrukking brengen.

Frankrijk heeft weer eens een zooveelste nieuwe regeering, thans een regeering-Daladier, die bij uitsluiting van socialisten is samengesteld. Daladier heeft aan de Kamer machtiging gevraagd, tot 31 Juli bij decreten de noodzakelijke maatregelen tot financieel herstel te mogen nemen, en heeft die politiek met 576 tegen 5 stemmen gehomologeerd gezien. Pierre Etienne Flandin, oud ministerpresident, schrijft dienaangaande:

‘Blum heeft de onmogelijkheid betoogd dat de Fransche spaarders den staat belangrijke bedragen kunnen doen toevloeien.

Is het voor den staat werkelijk onmogelijk zich langs den normalen weg van een leening de milliarden te verschaffen welke voor de defensie noodig zijn? Of zijn er oorzaken, die de Fransche spaarders verhinderen deel te nemen aan een staatsleening? Dit stelt het vraagstuk aan de orde van het vertrouwen der spaarders in het bestuur van de openbare zaak.

Twee essentieele oorzaken, strekkende tot verzwakking van het economische leven des lands, blijven voortbestaan. De eerste is de wettelijke beperking van den arbeid krachtens de wet op de 40-urige werkweek en de werkweek van vijf dagen. De tweede is gelegen in het van officieele zijde onder de massa verspreide geloof, dat haar koopkracht kan worden vergroot door verhooging

[p. 235]

van de loonen, zonder dat daarbij deze koopkracht zou worden bedreigd door prijsstijging. Deze houding der overheid heeft het vertrouwen der spaarders verstikt..... Vandaar dat kapitalen, welke in den vreemde waren belegd, niet naar Frankrijk terugkeeren....

Men moet de jongste politieke crisis beschouwen als een eersten stap op den weg naar herstel van de orde, op geestelijk zoowel als op stoffelijk terrein. Indien Daladier er in slaagt slechts rekening te houden met economische en financieele realiteiten, kan deze eerste stap beslissend zijn.’

C.