De Gids. Jaargang 100

[p. 132]

Buitenlandsch overzicht

Hoare's Val
24 Dec. 1935

Ongeveer 26 November begon men zich te Londen over het petroleumembargo ernstig ongerust te maken. Laval zou hebben te kennen gegeven er niet toe te kunnen medewerken, en men vreesde daarvan een ongunstigen invloed op Roosevelt. ‘Indien men voorgeeft,’ schreef Lord Cecil aan de Times, ‘den Volkenbond te steunen, doch tegelijk Italië verzekert dat Frankrijk alles zal doen om een krachtigen druk op den Bond te verhinderen, volgt men een sluwe politiek, die gewoonlijk op een ramp pleegt uit te loopen’.

In deze omstandigheden was er voor Genève (coördinatie-commissie, waarin voor Nederland Mr. van Rappard deel heeft) weinig anders te doen dan zich tot 12 December te verdagen. 2 December vergaderde het Britsche kabinet. Het kwam tot het besluit dat er geen sprake kon zijn van een geisoleerd optreden van Engeland, doch dat het niet-instellen van een petroleumembargo door den Volkenbond een ongunstigen weerklank moest hebben op de Vereenigde Staten, die hun politiek nog niet schenen te hebben bepaald. Een ernstige vertraging zou moeten ontstaan, indien de Volkenbondsleden een weifelende houding aannamen.

Van zijn kant verklaarde reeds Ickes, de minister van binnenlandsche zaken en petroleumdictator der Vereenigde Staten, dat de uitlatingen die hij 21 November naar aanleiding van een eventueel petroleumembargo gedaan had, verkeerd begrepen waren. Hij had toen verklaard geen autoriteit te bezitten een zoodanig embargo uit te vaardigen, maar de petroleummaatschappijen verzocht, de regeering te steunen in haar wensch, den

[p. 133]

abnormalen uitvoer van oorlogsmateriaal aan (alle) belligerenten stop te zetten. Thans legde hij er den nadruk op, van oorlogsmaterialen in het algemeen te hebben gewaagd, niet van petroleum in het bijzonder. ‘Indien men mijne verklaring van 21 November heeft uitgelegd als een pleidooi ten gunste van een petroleumembargo, neem ik die woorden terug.’ Ook Hull, de staatssecretaris, verklaarde in eene persconferentie opnieuw, ‘dat de regeering vast besloten is, abnormalen uitvoer van oorlogsmateriaal tegen te gaan’ (4 December). Te Rome ‘gaf men er zich rekenschap van, dat een petroleumembargo nog niet onvermijdelijk was; in ieder geval kon Italië daartegen het hoofd bieden’ (5 December).

Denzelfden 5den December hield Sir Samuel Hoare in het Lagerhuis eene rede. Zij was eerder tegemoetkomend voor Italië dan voor Abessinië, ja offerde dit vrijwel op. Het was belachelijk dat Frankrijk en Engeland het plan zouden hebben de wereld eene regeling op te leggen, die niet door de drie andere partijen kon worden aanvaard. Over het petroleumembargo kon hij slechts zeggen, ‘dat de Britsche regeering, gelijk in het geheele gebied van collectieven arbeid, bereid was haar rol ook in deze aangelegenheid te spelen. Ik wensch te preciseeren dat geen enkele regeering meer verantwoordelijk is voor deze beslissing dan iedere andere’. De vermeerdering van den petroleumuitvoer naar Italië in het laatste kwartaal kwam niet van de maatschappijen waarbij Engeland geinteresseerd was. Het uitstel van de vergadering der Volkenbondscommissie van achttien was op verzoek van Frankrijk geschied; het mocht niet als een verslapping in de houding der verbondsleden worden uitgelegd; ‘het uitstel vergemakkelijkt zelfs de poging om een intensieve regeling tot stand te brengen.... Wij wenschen Italië geenszins te vernederen of te verzwakken; wij hebben den levendigen wensch Italië politiek en sociaal krachtig te zien, in staat, de wereld zijn onschatbare hulp te verleenen. Ik doe opnieuw een beroep op Mussolini en zijne landgenooten (ik maak tusschen hen geen onderscheid), de verdenking te laten varen dat wij duistere motieven hebben den Volkenbond te ondersteunen en een obstakel willen plaatsen tusschen Frankrijk en Italië. Wij wenschen een krachtige Fransch-Italiaansche vriendschap en prijzen ons gelukkig, dat

[p. 134]

wij medegewerkt hebben aan hun overeenstemming in het begin van dit jaar.... Kunnen wij de verdenking niet verdrijven en een regeling zoeken, die de wereld veroorlooft tot een normaal leven terug te keeren?’

De Parijsche pers juichte uit alle macht over de welwillendheid van Hoare. Engeland scheen te wenschen te handen weder vrij te hebben. De toestand in het Verre Oosten noopte daartoe....

Minder ingenomenheid te Londen. Een een omineus Reuterbericht: ‘De Fransche regeering heeft den laatsten tijd contact gehouden met Italië om te zien hoever men daar in zijn eischen zou gaan’ (7 December).

Het bericht bevatte waarheid. Dien eigen 7 December verscheen Hoare te Parijs om den uitslag te vernemen. Hij hechtte er 8 December zijn zegel aan. Onmiddellijk eene indiscretie te Parijs (die Baldwin het gevoel gaf, dat men hem verlamde). Den 12den waren Laval en Eden te Genève (Hoare zelf was op de wintersport), doch Eden had te Londen moeten beloven de zaak enkel bij den Volkenbond te zullen aanbrengen, niet aanbevelen, en Laval zelf ging niet verder dan het vertrouwen uit te spreken dat de Volkenbond althans eene poging zou weten te waardeeren, ‘die geen ander doel had gehad, dan in den boezem van den Bond zelf eene regeling te bespoedigen.’

Den 13den publiceerde het Volkenbondssecretariaat het authentieke plan, dat bleek te behelzen afstand aan Italië van Oostelijk Tigré, volgens eene lijn die Aksoem aan Abessinië, Adoea aan Italië laat; rectificatie ten einde Abessinië een smallen uitweg naar zee te kunnen geven langs Fransch Somaliland; Italië verwerft een grensstrook in Ogaden. (Harrar blijft Abessijnsch); in Zuid-Abessinië een voor Italië gereserveerde zone voor economische expansie en bevolking, die bestuurd zou kunnen worden door een geprivilegieerde maatschappij, aan welke het eigendomsrecht van onbewoonde gebieden en het monopolie van de mijn- en boschexploitatie zal worden toegekend onder inachtneming van verkregen rechten van inboorlingen of vreemdelingen.

De pijnlijke verbazing, door deze voorstellen in Engeland gewekt, heeft Hoare doen struikelen (18 December). Den 19den verscheen hij in het Lagerhuis om zich te rechtvaardigen. Deze rechtvaardiging kwam hierop neer:

[p. 135]

‘Mij bereikten betrouwbare rapporten, dat Italië een petroleumembargo niet langer zou beschouwen als een economische, maar als een militaire sanctie, en met een oorlogsverklaring zou beantwoorden.

Dit wenschte ik te voorkomen, omdat een oorlog, afgezien van zijn uitkomst, zou hebben geleid tot een volkomen ontbinding van den Volkenbond en daarmee van het stelsel van collectieve veiligheid, dat wij met zooveel moeite hadden beginnen op te bouwen.

In deze atmosfeer vertrok ik naar Parijs.

De tijd drong, want vijf dagen later zou de coördinatie-commissie bijeenkomen en zeer waarschijnlijk het embargo afgekondigd hebben. Er was maar één uitweg: als vredesonderhandelingen aan den gang zouden zijn. Geen enkele van de vijftig staten, die met de eerste sancties waren meegegaan, had maatregelen getroffen van militairen aard, zoodat wij, en wij alleen, de eerste schokken te doorstaan zouden hebben gekregen.

Ofschoon mij de Fransche maatregelen persoonlijk te ver gingen zag ik zulk een gevaar in niets doen, dat ik mijn toestemming gaf zonder zekerheid te hebben erlangd van de toestemming der Britsche regeering. Ik vreesde te Addis Abeba de valsche hoop te wekken, dat de Volkenbond meer voor Abessinië zou kunnen doen dan in de voorstellen vervat was. Ik heb de mogelijkheid voorzien en overwogen, dat Abessinië zou vernietigd worden als onafhankelijke staat.

De voorstellen bestaan niet meer, maar het vooruitzicht op een vrede door vergelijk is althans gered.

Wij hebben Aden en Malta versterkt, een deel onzer vloot naar Alexandrië gezonden, maar geen enkel Volkenbondslid heeft één schip of soldaat gemobiliseerd of van standplaats doen veranderen. Wij kunnen geen 100% vrede krijgen met 5% samenwerking.

Intusschen is mij gebleken, dat de groote meerderheid van mijn volk het met de door mij gekozen gedragslijn niet eens is. Ik kon niet meer terug en heb de gevolgen aanvaard.’

En nu Baldwin:

‘Toen ik Maandagmorgen (9 Dec.) den kabinetsraad bijeenriep stond ik voor de keus: aanvaarden of mijn collega verloochenen. Na ernstig beraad besloot ik hem te steunen. Ik erken

[p. 136]

dat hierdoor schade berokkend is en wil beloven dat zulk een toestand nooit meer zal voorkomen. De voorstellen zijn inmiddels volkomen dood en de regeering zal niet de geringste poging aanwenden ze weer tot leven te wekken.’

Eene motie van afkeuring van der arbeiderspartij werd daarop met 397 tegen 165 stemmen verworpen, en weldra Eden tot Hoare's opvolger benoemd.

Hoare zag, zegt hij, den Volkenbond (tegen Frankrijk en mogelijke trawanten in? en bij de onzekerheid omtrent Amerika?) zóó maar tot een petroleumembargo besluiten, en Mussolini zijn dreigement zóó maar uitvoeren. Hij moet van ergernis dat de anderen geen maritieme voorzorgen wilden nemen, van de kook zijn geraakt. Het is te hopen dat Eden beter beleid toone.

De Volkenbond, nu Engeland Hoare verloochende, laat het er natuurlijk bij.

In Abessinië zelf weinig nieuws, maar vanavond bericht Badoglio, een groot succes te hebben behaald.

C.