De Gids. Jaargang 99

[p. 114]

Binnenlandsch overzicht

Jaarschouw
26 Dec. 1934

Vroolijk is deze Kerstmis niet. De horizon is voor Nederland niet verhelderd. Verdere bezuiniging op de weermacht, met name op de mogelijkheid van haar paraatheid, zal moeten worden afgewezen. Des te meer wekt het onrust, dat andere, mogelijke en dringend noodzakelijke maatregelen niet zijn aangevat. Het tekort op de begrooting-1934 zou worden overbrugd voor de helft door bezuinigingen. In den loop van het begrootingsjaar zijn zij in onvoldoende mate aangebracht. Daarop is bij de indiening der begrooting voor 1935 aangekondigd dat het nu meenens werd. De regeering zelve, zonder voorafgaand gepraat eener staatscommissie, zou in één ontwerp, à prendre ou à laisser, de bezuinigingen samenvatten die zij noodzakelijk achtte. Het mes zou er diep worden in gezet. Waar is dit ontwerp? Als de dienst-1935 er van profiteeren zal, had het reeds moeten zijn ingediend.

Ondervindt de regeering tegenwerking achter de schermen? De premier heeft den heer Aalberse geprest, vóór het scherm te treden, en hij is daarop teruggeweken.

Noodzakelijke bestanddeelen der saneering zullen moeten zijn: 1⁰. eene vereenvoudiging van het verzekeringswezen; 2⁰. eene onderwijsbesnoeiing; terwijl verder te voorzien blijft in den eisch van werkverruiming, niet omdat die minder millioenen vorderen zal dan thans aan ‘steun’ weggaan, maar omdat dan althans tegenwaarde wordt verkregen en krachten geoefend blijven, die men thans aan eene verweekelijking blootgesteld laat die op den duur vernietiging gaat beduiden.

Dit wat den werkloozensteun betreft. Maar de regeering

[p. 115]

steunt niet slechts wie reeds tot werkloosheid verviel, zij tracht ook bedrijven gaande te houden wier ondergang een onafzienbare uitbreiding der werkloosheid zou gaan beteekenen. Daarbij moet vermeden worden in stand te houden wat reeds innerlijk is uitgehold; alle aandacht moet er op worden gericht, bedrijven aan het werk te houden (of te brengen) die in de toekomstige wereldeconomie (voor zoover zich deze berekenen laat) voor Nederland passen. Land- en tuinbouw vallen hier (met eenige voor het minst harer takken) noodzakelijk onder, evenals de veeteelt; maar even zeker visscherij en scheepvaart. Een van de zee afgekeerd Nederland zou afstand hebben gedaan van de historische rol waartoe het tot dusver, onder vallen en opstaan, steeds weer is teruggekeerd en waarin het zijne bestemming meende te vinden.

Nederland dient dus op zoek te zijn naar een aantal formules waarbinnen het noodzakelijk geworden beslissingen zal hebben te verwezenlijken. Van den aandrang waarmede het zoekt kan men, aan het einde van dit jaar 1934, geen hoog denkbeeld hebben. Dingen die men nu nog slechts in het groote en principieele behoorde te zien worden maar al te vaak van de kleine zijde aangevat; allerlei diensten wier overgave aan een grootsche taak noodwendig is, werken nog onder te geringe spanning. Dit moet in 1935 veranderen, of het loopt met ons land mis. En Nederland is in het wereldbestel een land waarvan het doodjammer zou zijn te moeten bekennen dat het is misgeloopen.

Neem eenige details: de onderwijsinkrimping, de werkverruiming, den steun aan de scheepvaart.

Een niet onaanzienlijk aantal openbare scholen weggeconcentreerd. Wij weenen ze geen traan na. Maar wel is het om bij te huilen, dat het hierbij zou kunnen blijven. Wettelijke bepalingen dwingen daartoe, verontschuldigt zich de minister. Alsof de geheele onderwijswet-de Visser niet opnieuw op stapel mocht, ja moest! De wet die, onder valsch begrepen, valsch toegepaste pacificatieleus, Nederland op zijn laagst en zijn slechtst, zijn eigenwijze partijgeest, zijn dorpskrakeel en konkellust, nu al veel te lang in staat liet openbare kassen, tot aanwijsbaar nadeel van het werkelijk onderwijsbelang, leeg te plunderen! De wijze waarop wij de groote en goede gedachte van Cort van der Linden in toepassing hebben gebracht, zou niet mogen worden

[p. 116]

herzien nu zij voor de staatsfinanciën ruineus, en zonder baat voor de deugelijkheid van het onderwijs is gebleken? De belanghebbenden bij het bijzonder onderwijs, heet het, zullen zelf de handen ineenslaan om aan ondragelijk misbruik een einde te stellen. Va t'en voir s'ils viennent! Dat de minister die zijn naastliggende taak zoo luchtig schijnt op te vatten onderwijl tijd en kracht te over neemt om in spellingszaken te pontificeeren, doet afbreuk aan de gaafheid en waardigheid van het kabinet.

De werkverruiming. Tot dusver schijnt er niet veel meer dan een naam geproduceerd: het zestigmillioenenfonds. Aan welke werken van hechtheid en toekomst wordt dit eerlang besteed? Ingediende plannen moeten worden onderzocht. Natuurlijk. Maar teekent zich iets af van de besturing die aan een zoo belangrijke zaak ten deel zal vallen?

De scheepvaart. Ongetwijfeld is het van nóg grooter belang, deel te houden aan de vaart op Noord- dan aan die op Zuid-Amerika. Met aan te toonen dat er in het verleden beleid eener scheepvaartmaatschappij fouten zijn begaan, is men van dit vraagstuk niet af; evenmin met de verwijzing naar een Queen Mary die wij immers niet met goed uitzicht zouden kunnen nabouwen. De vraag behoort te wezen: is er redelijke verwachting van emplooi voor een tweede Statendam? Zoo ja, dan verheft zich in dit geval het locaal tot een nationaal belang van wezenlijke grootte.

Neen, over 1934 mogen wij niet tevreden zijn. 1935 zie ons allen aan het werk in bitterder ernst, in hooger eensgezindheid. De weg ligt niet, klaar en recht, voor ons uitgeteekend. Maar wij gaan verloren, als wij ophouden met de uiterste spanning der krachten hem te zoeken, en, waar noodig - en het zal noodig zijn - hem met hakmes en houweel te banen. Om het fascisme buiten de deur te houden, bestaan er geen twee manieren meer.

C.