De Gids. Jaargang 98

[p. 1]

[Eerste deel]

Stemmen uit de redactie

Nieuw jaar.

- De Gids verschijnt in nieuwe letter, met nieuwen omslag, en met op dien omslag nieuwe naast oude namen. Onveranderd blijft de bedoeling, een algemeen, niet aan partij of leeftijdsklasse gebonden, orgaan ten dienste der Nederlandsche cultuur te zijn. Wat er goeds in het verleden van het tijdschrift geweest is, hopen wij ten voorbeeld te nemen in een tijd die zeker aan traditie geen uitsluitend gezag zal vermogen toe te kennen, maar hare medewerking gebruiken kan.

Internationale democratie.

- De wensch tot hervorming van den Volkenbond, dien Mussolini zijn Grooten Fascistischen Raad heeft doen uitspreken, heeft beroering gewekt, niet slechts in Genève en in de pers der kleine mogendheden, maar zelfs in Londen en Parijs. Frankrijk heeft zich gehaast zich tot kampioen voor de ‘internationale democratie’ op te werpen en schijnt in Londen steun te hebben gevonden. Als de vos de passie preekt geldt het oppassen voor de hoenders. Zoo ook wanneer één der grooten zich aandient als beschermer van de kleintjes. De veronderstelling ligt dan voor de hand, dat achter het nobele gebaar minder altruïstische motieven zijn verborgen. Doch dáárover thans niet. Men, en vóór alles de kleine ‘men’, dient in elk geval te bedenken, dat internationale democratie weinig méér is dan ‘een groot valsch woord.’ Eerlijkheid en werkelijkheidszin gebieden ons te erkennen, dat het politiek verkeer tusschen staten evenmin op den grondslag hunner gelijkheid als op dien van hun broederschap rust, zoodat iedere bruikbare organisatie-vorm van tusschenstaatsche politiek van hunne feitelijke ongelijkheid de weerspiegeling zal moeten zijn. Daarom was het juist gezien van de ontwerpers van het Volkenbondshandvest om naast de ‘democratische’ Vergadering een

[p. 2]

Raad te plaatsen, waarin het overwicht der grooten tot zeer merkbare uitdrukking kon worden gebracht, en daarom was het een fout in 1922, in 1926 en thans weer in 1933, voor den aandrang tot uitbreiding van het aantal zetels der ‘kleine’ en ‘middelsoort’-mogendheden te bezwijken. Het gevolg daarvan is geweest, niet dat de grooten hun politiek verkeer in den ‘gedemocratiseerden’ Raad hebben voortgezet, maar dat zij zich hebben teruggetrokken in de hyper-aristocratische salons, waarvan er één den teekenenden naam van het ‘Pacte van Vier’ draagt. De democratiseering van den Raad ‘has given its deliberations a character of unreality and insincerity’, aldus de wel democratische maar daarom nog niet blinde en zeker zeer deskundige Zwitser W.E. Rappard. Of het mogelijk zal blijken de in dit opzicht gemaakte fouten te herstellen, vermogen wij niet te beoordeelen, maar zeker is, dat als Mussolini's plannen in deze richting mochten gaan, van de zijde der ‘kleinen’ eer toejuiching dan tegenwerking op hare plaats zoude zijn. Nederland zal bovendien die medewerking te gereeder kunnen verleenen, omdat Struycken reeds in 1922 in (achteraf!) ‘prophetisch’ genoemde bewoordingen tegen dezen vorm van ‘internationale democratie’ heeft gewaarschuwd.

Rumor in casa kantiana.

- Wijsgeerig Nederland is in de afgeloopen maand verkwikt met het rumoer van een ernstig conflict, ditmaal niet tusschen de eene philosophische richting en de andere, maar tusschen bestuursleden van één wijsgeerige vereeniging onderling. Aanleiding tot dezen, al te luidruchtigen, twist in het bestuur van de Afdeeling Nederland der Kant-Gesellschaft was de houding, die het ‘ontwaakte’ Duitschland ten aanzien van de centrale leiding dezer vereeniging meende te moeten innemen. Wij willen in dit conflict geen partij kiezen, al is het ons op het eerste gezicht niet duidelijk, waarom de Nederlanders ‘plus liebertin que Liebert’ (zoo heet n.l. de niet-Arische ex-leider der vereeniging, die ‘in verband met zijne benoeming aan de Universiteit te Belgrado’ de leiding uit handen heeft moeten geven) zouden moeten zijn, en zich van de in naam internationale, doch in wezen reeds sedert haren oorsprong Duitsche vereeniging zouden moeten afscheiden, niettegenstaande Prof. Liebert zelf hen bezwoer zulks niet te

[p. 3]

doen. Wat wij het bestuur van de Nederlandsche groep echter wèl in overweging zouden willen geven, is in volgende gevallen over en weer wat spaarzamer te zijn met communiqué's aan de pers en circulaires aan de leden. Het aantal uitgeschreven doch niet gehouden en gehouden doch niet (wettig) uitgeschreven vergaderingen, de protesten tegen de eerste en de verslagen van de laatste waren weinig geschikt de ‘waardigheid der Nederlandsche philosophie’ te verhoogen, in wier naam dit alles plaats vond. ‘Laver son linge sale en famille’ is weliswaar een oud, maar nog altijd een aanbevelenswaardig recept.

Oera linda rediviva.

- Een zestig jaar geleden deinde het, in Friesland en daarbuiten, om dat geheimzinnig handschrift uit de familie Over de Linden, dat heette terug te gaan tot het jaar waarin Atlantis was verzonken, meer dan tweeduizend jaar vóór Christus, en den ouden adeldom van het volk der Friezen heette vast te stellen voorgoed.

Op ongezette tijden herhaalde zich deze deining. De Provinciale Bibliotheek in de Kanselarij te Leeuwarden heeft een kast vol Oera-Linda-Bok-literatuur.

In den beginne vocht men vóór of tegen de echtheid. Toen welhaast ieder van de onechtheid overtuigd was geworden, bleef men navechten over de ook wel prikkelende vraag, wie dan deze in haar soort toch heel verdienstelijke mystificatie op zijn hetzij friesch-chauvinistisch, hetzij grappenmakers-geweten had. Men vocht na tot nog maar een paar jaar terug.

Reputaties zijn ermee gemoeid geweest; aan tragiek zelfs heeft het niet ontbroken in deze bizarre geschiedenis. Zelden heeft een mystificator zooveel wil van zijn werk gehad. Maar de maat van dit genoegen leek dan toch eindelijk vol.

Mis! Thans draagt het nationaal-socialisme een nieuwen schep aan, en een duchtigen.

Strijdvaardig als het is, graaft het de oude strijdbijl op. Opnieuw wordt de echtheid van het manuscript verdedigd.

Bij Koehler & Amelung in Leipzig verschijnt een duitsche vertaling uit het oud-friesch van de ‘Ura-Linda-Chronik’ door prof. Hermann Wirth. Dit is tot-daar-aan-toe. Graag gunt men den Duitschers deze 300 bladzijden tekst met meer dan 300 prentjes voor nog geen 10 R.M.; het is onderhoudende

[p. 4]

lectuur, over dat Friezenrijk met zijn één-godendom, met zijn Frija's-burcht op Texel en de moeder-overste, die er de heilige lampen brandende hield, met zijn zeevaarders, die Athene stichtten en onder de hunnen den piraat Neef Teunis telden, dien de Romeinen later tot Neptunus zouden verhaspelen. Totnu kon men daarvan alleen in (taalkundig ietwat bedenkelijk) oud-friesch en in een nederlandsche vertaling genieten.

Maar bij vertalen laat prof. Wirth het niet. ‘In seiner Echtheit nachgewiesen’ heeft hij ‘dies älteste Zeugnis germanischer Vorgeschichte’, ‘überzeugend’ bewezen zelfs. Wij wachten af, zij het als degenen, die geen hope hebben.

't Merkwaardigst lijkt voorshands de gloed des derden rijks, die uit het prospectus spreekt en bij vertaling, zelfs in het oudfriesch, zou verliezen.

‘Dem deutschen Volke ist eine Ueberraschung von unermessbarem Werte zuteil geworden.... Die Aufzeichnungen ermöglichen es, die germanisch-deutsche Geschichte weit über Tacitus' “Germania”, über die “Edda” zurückzuverfolgen.... Wir hören, dass die uralten Gesetze auf den Wänden der Burgen geschrieben standen.... Wir finden.... die Tacitus-Ueberlieferung von den weisen Frauen der Germanen bestätigt, die sich auch in den deutschen Volksmärchen erhalten haben.

Was weiter von den Unternehmungen der alten Seefahrer erzählt wirt, das würde man vor einem Jahrzehnt, in einer Zeit, die noch völlig im Banne uns aufgezwungener artfremder Geschichtsauffassung stand, als Hirngespinst abgetan haben. Das letzte Jahrzehnt aber hat unseren Geist befreit von der Verblendung, dass alles Heil, alle Kultur aus dem Osten gekommen ist.... Zum ersten Male werden für uns die Beziehungen zwischen den nordischen Stämmen Griechenlands und Italiens und dem vorgeschichtlichen nordischen Mutterland, auf die Adolf Hitler in seinem Buche “Mein Kampf” ausdrücklich hinweist, auch in ihrer Rückwirkung klar erkennbar....

Im Jahre 1933 beginnt ein neues Zeitalter deutscher Vorgeschichtsforschung, in deren Mittelpunkt die Ura Linda-Chronik stehen wird....

....Das deutsche Volk erhält.... mit dieser Veröffentlichung sein geistiges Ahnenerbe wieder, das von nun an in

[p. 5]

unmittelbare Beziehungen zum Leben der Gegenwart tritt.

Die “Ura-Linda-Chronik” wird fortan zu den Heiligen Schriften unseres Volkes gehören. Sie darf in keinem Hause fehlen!’

Wij hoorden al de schampere opmerking van een overigens immer vriendelijk geleerde, dat Wirth's sterkste bewijs voorloopig het negatieve ten opzichte van het nationaal-socialisme lijkt. Maar ieder Nederlander heeft nu eenmaal iets van een Nurks. Waarom dat arisch kinderlijk-romantisch pleizier te bederven?

Meer licht uit Leipzig.

- Behalve Koehler & Amelung herbergt de stad, die anderhalve eeuw geleden den verdienden roep genoot, ‘seine Leute zu bilden’, een ‘Adolf Klein Verlag’, dat de wereld begenadigen wil met nieuwe grondvesten tot de studie van het rassenprobleem; - vraagstuk, zou men zeggen, in de opvatting van die het plegen op te werpen, niet slechts voor ééne europeesche natie, doch voor alle van belang. Zoo oordeelde althans de redactie van den Mercure de France, en vroeg het boek ter bespreking aan. Ziehier, blijkens den Mercure van 15 December j.l., het antwoord:

Messieurs
Bien que je reconnaisse que le peuple français pourrait avoir besoin de méditer ces Principes nouveaux pour servir à l'étude du problème des races humaines, qui le mettraient en garde contre l'invasion de nègres, Zoulous et zouaves dont il est menacé et dont est menacée en lui la race blanche, je préfère m'abstenir de faire cet envoi tant qu'il se trouvera un gouvernement démocratique en France pour vouloir asservir un peuple qui n'a jamais été vaincu, mais simplement affamé et trahi. Agréez, messieurs, etc.
Adolf Klein Verlag
Leipzig S 3. Kantstrasse 75.

Geeft men zóó den toon aan van het internationaal intellectueel verkeer der naaste toekomst? De anderen - Zoeloe's en zouaven(!) als zij zijn - zullen niet willen volgen, en dit Leipzig.... in isolement laten. Tot het zoo nuchter zal zijn geworden te beseffen, dat het Duitschland waarvoor het te spreken tracht bij eene ontwikkeling die den nationalistischen waanzin in Europa algemeen zou maken, en bij de actie van regeeringen die dan de ‘democratische’ zouden aflossen, geen baat zal vinden.

[p. 6]

De beloofde onderwijsregeling.

- Minister Marchant heeft omtrent den aard der onderwijsregeling die hij beoogt nog niet veel losgelaten, dan dat zij eene besparing moet opleveren van vijftien millioen.

Zoo iets zet men niet door zonder ontevredenen te maken. Iedereen begrijpt dit, en ook, dat men het zal moeten dragen. De stem van het onloochenbaar, onafwijsbaar algemeen belang zal particuliere klachten overstemmen. Wij gevoelen van te voren niet de geringste neiging tot versterking van het koor der stuurlui aan den wal.

Wel schijnt de opmerking geoorloofd, dat om als maatregel van algemeen belang in zuiverheid te worden erkend, de regeling twee kenmerken zal moeten vertoonen:

Geen zoeken naar de lijn van den geringsten (numerieken) weerstand, door het hooger onderwijs te besnoeien buiten evenredigheid der bezuinigingen die men op middelbaar en lager verkrijgt. Er zijn ervaringen geweest die voor zulk een misslag zouden kunnen doen vreezen. Naar verhouding van zijn noodzaak en beteekenis worden in Nederland aan het hooger onderwijs geen onredelijke sommen ten koste gelegd. Het drage mede, doch het ware slecht gezien, het een grooter aandeel in de bezuiniging op te leggen dan zijn percentage in de gezamenlijke uitgaven van het onderwijsdepartement aangeeft.

Andere eisch: een wèl verstaan en kloek verdedigen van wat, in de bestaande omstandigheden, de pacificatiegedachte meebrengt. Tot dusver is de (allernoodzakelijkste) campagne (voor zoover men zien kon, althans) alleen tegen openbare dwergschooltjes gevoerd. Het was te verklaren uit de positie die, onder de vigeerende wet, het openbaar gezag tegenover het bijzonder onderwijs inneemt. Zal aan het euvel ook bij het bijzonder onderwijs perk worden gesteld, dan behoeft die positie herziening. Hiervoor het oog te sluiten zou zich zwaar aan de regeering wreken. Zij heeft tot dusver zeker geen enkelen ernstigen misslag begaan; de stemming van erkentelijkheid voor haar optreden en aanvankelijke actie worde niet bedorven door ergernis over de bevoorrechting, die in het ontzien van bijzondere één- en tweemansschooltjes ongetwijfeld gelegen zou zijn.