De Gids. Jaargang 94

[p. 325]

Moeder

III Een morgen

De geboortekamer van een eerstgeborene. De jonge moeder ligt te bed, den slapenden zoon heeft zij naast zich liggen. In een leunstoel vóór de gebruikte helft van het lit jumeau zit hare zestigjarige ongehuwde tante.

De tante: Al alleen om je zoon moet je rustig blijven. Je opwinding zou zijn voedsel bederven. Nu ja, je man was een oogenblik driftig, maar ik zag onder zijn geraas, dat hij zelf er van ontstelde. En hoe erkende hij daarna schuld! Natuurlijk hebben ook zijn zenuwen een paar moeilijke weken doorleefd. In mijn veeljarige tante-praktijk, tante niet alleen naar den bloede, heb ik in kamers waar een wieg was bijgezet, meer malen vreemde dingen aanschouwd. Weet je wel, dat je Willem moet dankbaar zijn? Niet, natuurlijk, voor die driftbui, maar voor iets van het tegendeel; ik bedoel een zelfbeheersching, waar ik bij Willem zeker van ben. Want met mijn vijf zintuigen houd ik in weken van verpleging er nog een zesde aan het werk en meer dan eens heb ik waargenomen, dat mannen op wie in de rest van hun leven zelden iets viel aan te merken, ten tijde dat het kindje kwam, komen moest of was gekomen, plotseling rare streken uithaalden. Ik zat er bij, dat een vader van achter in de dertig, terwijl zijn twee oudste kinderen in de kamer waren, onder het eten zich niet geneerde de meid die schoone borden zette aan te kijken en na te oogen. Anderen, ik weet van drie, hadden 's avonds telkens vergadering of moesten onverwachts naar een vriend. Soms leek het of zij plezier er in vonden, juist op een oogenblik van hun huwelijks-

[p. 326]

leven waar ze hun vrouwen meer dan gewoonlijk dankbaar moesten wezen, zichzelven het bewijs te geven kloek en doortastend genoeg te zijn om met de huwelijkstrouw een loopje te nemen. De man, van huis uit bigamist, herkrijgt of herneemt zijn oude natuur, terwijl zijn vrouw het leven waagt om de hoogste, meest verwonderlijke daad van de natuur te verrichten.. Och nee, wind je nu niet wéér op! Jou man doet niet zoo, hij is trouw, daar ben ik vast van overtuigd. 't Zou immers dom en wreed geweest zijn, anders ook maar te zinspelen op zulke onbetamelijkheid. Maar nu ik met jou ervan spreken kan, doe ik het, kind, om erop te wijzen, dat de mannen, hoezeer hun beter-ik gelukkig mag zijn met het vaderschap, hun geduld, hunne zenuwen evengoed als de kraamvrouw zien op de proef gesteld. De monogamie is een van de grootste weldaden van het christendom, een weldaad stellig ook voor de man; maar het is niet de eenige weldaad die al te dikwijls kwaadschiks aanvaard wordt.

Het gezin is er, dank zij de moeder. Dat mij een weldaad wordt bewezen, wanneer ik bij een van mijn vele nichtjes en pseudo-nichtjes geroepen word en na ontvangst van de invitatie beginnen moet met een beroep te doen op het goed humeur van Mientje, die weer drie weken gaat met kostgeld, in welk seizoen haar vacantie ook valt; is een bewijs van de eeuwige waarheid, dat wij vrouwen er voor het gezinsleven zijn. De mannen hebben de zegen van hun werk buitenshuis; het lawaai van een kinderkamer moeten zij leeren waardeeren, zooals wij oude menschen het burengerucht van radio en gramofoon.

De jonge moeder: Willem schreide, toen ik hem zei....

De tante: Ja, hij houdt innig veel van je en.... elke bevalling brengt gevaar mee....

De jonge moeder: Het waren tranen van blijdschap, Tante.

De tante: Zoo? Dat vind ik allerliefst. En 't is een bewijs te meer, dat het scènetje van straks niemendal had te beteekenen. Je zoon denkt daar ook zoo over, anders had hij zich er wel mee bemoeid! (Terwijl de moeder met een glimlach vol teederheid het hoofd omwendt.) Nummer een!.... Hoeveel wil je er hebben?

De jonge moeder: O, ten minste een half dozijn.

[p. 327]

De tante: Zoo? heb jij de aard van je grootmoeder?

De jonge moeder: Moeders heerlijk-gezellige kindsheid heb ik haar altijd benijd. Met z'n tweeën is niets gedaan. U met uw achten....

De tante: Negenen. (Daar de kraamvrouw haar vragend aanziet.) Je vergeet oom Kees.

De jonge moeder: Oom Kees? Da's waar, de Afrikaan!

De tante: Om hem heeft grootma wat getreurd! Dat zij nooit meer iets van hem hoorde....

De jonge moeder: Was oom met ruzie weggegaan?

De tante: Och nee, niet eens! Wel was hij ontmoedigd. Hij had notaris willen worden en was bij het kadaster terecht gekomen. Toen wou hij opeens een zaak beginnen, met een zoogenaamde vriend, die later is failliet gegaan. Het geld voor zijn aanbreng kon oom niet vinden, grootma mocht het hem niet geven van het weinige dat zij bezat en je oudoom Van Beuringen, die zijn petekind oom Jacques in het zadel had geholpen, zag in dat plan van oom Kees een gril, wat het eigenlijk ook was. Toen eischte oom zijns vaders versterf op, erg onaardig tegen grootma en met dat geld stak hij over naar Zuid-Afrika.

De jonge moeder: Wat ging hij er doen?

De tante. Het schijnt, dat hij er van alles beproefd heeft, maar niemand van ons heeft het ooit geweten. We hebben nooit meer wat van 'em gehoord. Grootma schreef overal, overal heen; aan consuls, vreemden, elk adres, dat zij had weten machtig te worden. Zij kreeg bericht, dat hij er was; maar brieven aan hem kwamen niet terecht of - hij liet ze onbeantwoord. Veel later hoorden we, dat hij getrouwd was; het stelde grootma wat gerust, maar gaf haar tevens nieuwe hoop. Zij schreef, oom Jacques schreef, anderen schreven die de famielje van de vrouw kenden.... maar tijding is er pas gekomen eenige maanden na grootma's dood, toen aan oom Jacques uit naam van de weduwe en de kinderen van oom Kees de eisch werd gesteld, hun het deel in de erfenis van grootma uit te keeren. Dat is toen natuurlijk gebeurd.

De jonge moeder: Arme grootma.... Wel haar geld....

De tante: Gelukkig heeft ze dat niet geweten. Wel heeft ze zich vaak het verwijt gedaan, nog toen die zaak al jaren

[p. 328]

failliet was, dat zij oom ten koste van haar kleine effectentrommel niet hier had gehouden door hem te helpen. Altijd, altijd treurde zij; wij onder elkander noemden het malen en vooral oom Guus, die de tweelingbroer van oom Kees was, trok het zich aan, maakte zich boos, dat het vele goeds aan hem en al de andere kinderen te beurt gevallen, grootma nooit heenhielp over de rouw om die eene, die plomp was weggeloopen en daarna de wreede botterik uithing door z'n moèder nóóit éénig bericht te geven.

De jonge moeder: Was grootma zóó terneergedrukt? Zij bleef toch altijd in de weer....

De tante: Grootma's geestkracht wist van geen ouderdom. Zorgen bleef ze voor elk in alles. Maar het mooie gezicht was voor altijd verstrakt, want de rouw om oom Kees verminderde nooit, verliet haar niet - men kon zeggen, geen dag. En ongelukkig nog minder één nacht. Uren lag ze in donker te tobben. Ze is de beste, de hartelijkste, de zorgzaamste van alle moeders geweest en al die zuchten in de nacht waren uitingen van droefheid, maar ook van zelfverwijt, ‘dat zij hem had laten gaan’. Na grootma's lange ziekte, die winter, ben ik, zooals je misschien je herinnert, bij haar in de kamer blijven slapen. Midden in de nacht maakte zij me soms wakker, wou ze weer schrijven, nu hier-, dan daarheen; tobde dat hij van armoe kon zijn gestorven.... En eens op een nacht deed zij, zelve angstig, me wakker schrikken: er was, naar zij dacht, op de benedenluiken getikt: dat kòn oom Kees zijn.

De jonge moeder: Die arme schat!

De tante: Het droevigste was 't op grootma's zeventigste verjaardag. Oom Jacques had toen oom Kees' adres, althans meende het te hebben. Weken tevoren had hij een aangeteekende brief gestuurd met het verzoek, zoo zacht en hartelijk mogelijk gesteld, om bij deze verjaardag iets te doen, éénig teeken van leven te geven. Ongelukkig was grootma dat toen van oom Jacques te weten gekomen en heel de dag, de gróóte dag, waar we met ons allen wat van hadden gemaakt, onder anderen door die foto waar de gansche famielje op stond, is een lànge dag geworden, want, met de dagen ervoor en erna, is hij vervuld geweest van haar angstig verwachten, haar ongeduld eerst, toen haar altijd nog hopen op tijding.

[p. 329]

De jonge moeder: Wat een wreedaard, die oom Kees!

De tante: Niemand weet, wat het eigenlijk was. Blijkbaar heeft hij daarginds over zijn famielje geklaagd, om meelij te wekken of de bescheidenheid van zijn positie te verklaren en werd hij daarna opgestookt, kòn hij niet anders meer dan ons negeeren.... Een andere uitlegging is er niet. Maar de rotsvaste liefde van grootma! Op de verjaardag kwam het tot een kleine uitbarsting. Oom Guus vond zich te kort gedaan, als tweelingbroer! Grootma had niet het recht zoo bedroefd te zijn over het gemis van oom Kees, nu hij er toch was!.... Eerst mokte hij min of meer in het verborgen tegen ons. Toen wist hij zich niet te bedwingen en kreeg grootma de volle laag van zijn misselijk zelfbeklag en juist daarin herkenden wij andere kinderen Kees; de tweelingbroeder leek op hem, meer dan één van de anderen. Maar grootma bleef er koninklijk bij. Het was, als hielp oom Guus haar over de smart heen, ten minste voor een oogenblik. - ‘Kom eens hier,’ zei ze tegen hem. ‘Neen, òp de leuning van mijn stoel.’ Hij hurkte er, of hij een jongen was. Grootma had haar bril afgenomen. De oude, weinig meer ziende, maar nog altijd prachtige oogen keken naar de stoute zoon op. - ‘Is dat nu voor mijn verjaardag,’ vroeg zij met zachte lieve lach, waarin iets was van ernst of weemoed, ‘dat een van mijn kinderen twijfelt aan mijn moederliefde? Ben je uit het nieuwe testament de beeldspraak vergeten van het verlaten schaap, dat alleen telt, omdat het verloren is; en de gelijkenis van de verloren zoon? Een moeder kan geen van haar kinderen afstaan, zoolang God het niet eischt voor de hemel.’ En toen trok ze dit kind tot zich en wat ze zei verstonden we niet, oom Guus wilden we er niet naar vragen, maar tante Lies, die naast grootma zat, meende verstaan te hebben: - ‘Jij, juist jij, die ik in mijn schoot droeg met hem, dus toen ik dubbel mocht geven....’

Het laatste zal wel juist verstaan zijn, want met dat ‘mocht geven’ is grootma gekenschetst.

J. de Meester