De Gids. Jaargang 81

[p. 193]

Bibliographie.

Het vraagstuk van de geldruimte in Nederland en de goudpolitiek van de Nederlandsche Bank. Met bijlage: Nederlandsch Oost-Indië en de gold-exchange-standaard. Door mr. G. Vissering (Instituut voor Economische Geschriften, No. 1). Uitgegeven bij Nijgh & van Ditmar's Uitgevers-Mij. Rotterdam, 1917.

Men zal in later tijd vaak grijpen naar dit geschrift van den president, die aan de Nederlandsche Bank stuur had te geven in jaren van onvoorziene en moeilijk te overziene moeilijkheid.

Of hij gelijk heeft met zijn stellingen, dat wij in Nederland over ‘inflatie’, over een teveel aan ruilmiddel, ons nog niet bezorgd behoeven te maken, dat gouddepreciatie een droombeeld is dat, misschien, enkel leven kan krijgen als te velen overluid ervan gaan droomen, en dat de Nederlandsche Bank verstandig beleid toonde die talrijke malen dat zij in de laatste jaren gesteld werd voor het nemen van gewichtige beslissingen waarbij het gerief der antecedenten ontbrak - stellingen, waarvoor dit geschrift inderdaad sterke argumenten aanvoert -, daarover zal die lezer van later tijd bezonkener kunnen oordeelen dan de lezer van thans, ja, zal ook mr. Vissering over tien jaren zich kunnen uitlaten met nog beter gerechtvaardigd zelfvertrouwen.

Toch is deze bijgewerkte omwerking in het nederlandsch van wat een jaar vroeger in het engelsch verscheen in het hier te lande uitgegeven internationale jaarboek ‘Grotius’ noch voorbarig, noch onnut. Het is goed, dat onze, thans meer dan ooit centrale, credietinstelling bij monde van haar aangewezen woordvoerder uit haar jongste geschiedenis zelve in bevattelijken vorm het voornaamste verhaald, haar gedrag in de oorlogsjaren verdedigd heeft.

Met dit al, het boekje is een gelegenheidsgeschrift. En zonder de geringste bedoeling om te misprijzen, dat het Instituut voor

[p. 194]

Economische Geschriften, eind 1916 geboren, dit koos als eersteling zijner uitgaven - het is goed, zoo zulk een eersteling actueel is en in dit geval gaat actualiteit met belangrijkheid samen - mogen hier toch wel hoop en verwachting worden uitgesproken, dat het Instituut voortaan aan actualiteit niet te groote waarde hechte en nederlandsche bewerkingen van reeds in vreemde taal verschenen opstellen, al zijn de schrijvers ook Nederlanders van de bovenste plank, in beginsel in den ban doe.

Beter is het, zich een primeur te verzekeren op de wijze als hier geschiedde met de aan het slot opgenomen bijlage over de muntpolitiek onzer aziatische koloniën, die, hier in het nederlandsch opgenomen, later in een duitsch tijdschrift verschijnen zal. De vreemdeling zal daaruit inderdaad een en ander kunnen leeren, dat hem tot bescheidenheid stemmen en den nederlandschen naam verhoogen kan.

v.B.

Dr. M.G. de Boer. Van waagdragersveem tot modern grootbedrijf. P. Noordhoff, Groningen 1917.

De geschiedenis van het Blaauwhoedenveem.

Zij zal voor velen een openbaring zijn.

Van de middeneeuwsche gilden zijn wij betrekkelijk goed op de hoogte. De bronnen zijn menigvuldig en de onderzoekers dier bronnen talrijk. Wèl past nog niet een ‘wij zijn er’, wat dezen tak van ons weten betreft, maar onbevredigend zijn hier de stand en de voortgang der kennis niet.

Ook van het heden, althans van de economische geschiedenis tot vóór den oorlog, mag dit gelden. Het statistisch materiaal dreigt zelfs onoverzienbaar te worden voor hen, die niet in engeren zin mannen van het vak zijn.

En wie nu hecht aan gebruikelijke indeelingen als: oudheid, middeneeuwen, nieuwen tijd, kan meenen, dat sommige soort van kennis, althans van de laatste twee dier tijdperken, netjes geloketteerd, maar voor het grijpen ligt.

Hij zou zich vergissen. Het zijn brokken kennis, die klaar liggen om te worden verteerd. En dankbaarheid voegt jegens wie ze ons gereed legden. Maar waar blijft het verband?

Een voorbeeld, ontleend aan bovenstaand boekje: ‘Vragen wij, hoe het met de opheffing (der gilden) staat, welke gevolgen de vrijmaking van het ambacht voor de leden der gilden zelve en

[p. 195]

voor de rest van het volk heeft gehad, dan tasten wij in het duister rond en bevinden wij ons op een terrein dat nog geheel maagdelijk is. Wij staan hier voor een gaping in ons weten...’

Nu bestudeerde dr. de Boer de wordingsgeschiedenis der amsterdamsche haven en ontmoette hierbij de vraag, ‘hoe de zoo eigenaardige, zoo echt Amsterdamsche instellingen der Veemen zijn ontstaan.’

Die veemen zelven hadden wel beweerd, aftestammen van de oude waagdragerscorporaties, doch de heer De Boer was niet bereid dit voetstoots aantenemen. Komt het niet vaker voor, vroeg hij zich af, ‘dat een modern bedrijf zich zelve een zeker cachet verleent door het aannemen van een naam, die nu eenmaal op dit gebied een goeden klank bezit?’

Men kan betwijfelen of deze grond tot twijfel sterk was. Een modern grootbedrijf kan zijn eigen jonge brieven hebben, niet minder eerbiedwaardig dan overeeuwde en vergeelde papieren.

Intusschen, dr. de Boer heeft door zijn scepsis zich niet laten weerhouden van onderzoek ten aanzien van een dier pretendenten met zijns inziens twijfelachtige aanspraken. En - wat het belangrijkste is - hij werd bekeerd. Het huidig Blaauwhoedenveem bleek inderdaad ‘de regelmatige voortzetting van de organisatie der eenvoudige Blaauwhoeden.’

Terecht heeft hij openbaarmaking van deze belangwekkende vondst ‘bij wijze van vóórstudie’ laten voorafgaan aan zijn nog te schrijven grooter werk over de ontwikkeling van de stoomvaart en van het moderne havenbedrijf.

v.B.

Je maintiendrai. Een boek voor leger en volk, door Albert Vogel, Res. kapitein. Uitgave W. Somer, Brummen.

Dit ‘boek voor leger en volk’ behandelt eerst het volk en het leger daarna. In de eerste plaats toch was het voor het leger bestemd; dus diende aan het leger te worden verhaald wat het weten moest van het volk, alvorens dit, de tweede belanghebbende, van legerzaken ietwat op de hoogte werd gebracht.

Bestond behoefte aan zulk een boek? Ook een half desonkundige, die enkel tot het volk behoort en, helaas, van het leger nooit deel uitmaakte, hoeft niet te aarzelen met ja te zeggen.

Er zullen niet vele Nederlanders zijn, gelijkelijk tot dit werk

[p. 196]

bevoegd als Vogel, oud-beroepsofficier, artist die Nederland en zijn bewoners sprak in alle hoeken en gaten en met den vreemdeling hen ruimschoots vergelijken kon, en die thans weer als reserve-officier sinds Augustus '14 in dienst is.

Om te kunnen weten en zeggen wat er in het leger hapert aan kennis van land en volk, in het volk aan kennis van legertoestanden, dient men beide te kennen. Hoevele officieren nu kennen hun land en hun landslieden goed? Hoevele burgers ons leger?

Men kan een uitnemend kenner zijn van vaderlandsche geschiedenis, aardrijkskunde en volkskunde en tòch niet deugen voor het werk, dat Vogel ondernam. Zijn kunstenaars-intuïtie heeft hem machtig geholpen. Zonder deze ware het eerste deel van zijn boek, waarin het algemeene volkskarakter eerst en daarna stuk voor stuk de provinciën behandeld worden, wel niet waardeloos geworden, maar toch niet meer dan een handboek met historische, geografische en ethnografische gegevens, die men beter kon naslaan bij Blok, Beekman, Schuiling, Schrijnen. Doch Vogel zette er, met zijn karakteristieken van het volkskarakter in de onderscheiden landsdeelen, zijn eigen persoonlijken stempel op. Een algemeene waarde is hiermee aan het boek verleend en voor onze militaire volksopvoeders een belangrijke bizondere gebruikswaarde tevens.

Het is een boek om wegwijs te worden, om zich erop te inspireeren, niet om van buiten te worden geleerd, niet om - II bl. 55 brengt het nog even in opzettelijke herinnering - ‘wetende, dat deze of gene een Fries is,... na te slaan wat op bl. zooveel van “de Friezen” wordt gezegd’.

Een boek, dat volk en leger nader tot elkaar wil brengen, dat (bl. 111) het dus ‘zeer wenschelijk (acht)... ons leger te ontdoen van het ons volk onwelkome en ook onnoodig irriteerende parade-achtige cachet en dit zooveel mogelijk te vervangen door een overwegenden geest van specifiek algemeen nederlandsch nationalisme’.

De opmerking is niet nieuw. Maar in dit verband treft zij. Treffe zij tevens haar doel.

v.B.