De Gids. Jaargang 81

[p. 180]

Buitenlandsch overzicht.

28 Maart 1917.

Welken invloed kan de Russische omwenteling hebben op den loop des oorlogs?

Ziedaar wat millioenen zich thans afvragen, in verschillende werelddeelen; en natuurlijk blijkt men van weerszijden geneigd, het antwoord te doen overeenstemmen met eigen wenschen.

De Entente jubileert; - maar niet zóó, of men hoort de bezorgdheid. Engeland had eigenlijk niet bedoeld dat het zóóver zou komen. Het had willen bewerken dat de Tsaar zijn ministerie uit de meerderheid der Doema koos. De Tsaar is voor alle waarschuwingen doof gebleven, en eensklaps is, naar aanleiding van den levensmiddelennood, een opstand uitgebroken die omwenteling worden moest zoodra gebleken was dat de gehate regeering niet meer op haar troepen kon vertrouwen.

De kadetten, die nog kort geleden aan Engeland hadden verteld tevreden te zijn met de invoering van een constitutioneel regime, weten blijkbaar zelf nog niet waar zij halt zullen kunnen houden. Tot de vervallenverklaring van het huis Romanof en de democratische republiek schijnen zij zich reeds te hebben verbonden. Zullen zij er de sociale revolutie mee tegenhouden?

Klaarblijkelijk zijn er elementen die op zoodanige revolutie aansturen. Welke macht kunnen zij ontwikkelen? Te Sint-Petersburg vermoedelijk een vrij aanzienlijke; maar Sint-Petersburg is Rusland niet, en de massa der landbevolking voor de leuzen der internationale sociaal-democratie niet zeer

[p. 181]

toegankelijk. De boeren, en die beslissen in Rusland ten langen leste, hebben hun eigen programma, dat revolutionnair genoeg, maar een program van agrarische revolutie is. Zij willen, voor zoover zij dien nog niet hebben, den grond. Zij willen hem in individueel bezit. Zij zullen met Rodzianko en Miljoekof meegaan tegen iedereen, mits Rodzianko en Miljoekof toonen hun dat individueel bezit te willen en te kunnen bezorgen.

Tegen iedereen, dat wil zeggen, tegen den vijand van binnen en tegen dien van buiten. Van een zegepraal der Duitsche wapenen zullen zij het herstel vreezen der machten die zij hun gansche leven in het eigen land tegenover zich hebben gezien. Door fabrieksarbeiders of hun afgezanten zullen zij zich niet licht op sleeptouw laten nemen.

Intusschen - die fabrieksarbeiders zijn er óók; - en het bezinksel der groote steden, de twijfelachtige elementen die gewoon zijn zich tot handlangers te laten gebruiken, niet minder. Te voren bevischten de dienaren der autocratie die duistere kolken, en altijd hadden ze vangst....

Er nijpen een aantal vragen, waarvan vier bovenal de aandacht trekken:

Indien de revolutie het geestelijk grondbezit zal moeten aantasten, over welke weerstandskracht zullen de monniken nog beschikken? De duizenden uit de heffe des volks, die men, vol onderworpenheid naar het scheen, geknield kon zien liggen op de trappen der Lawra, zullen zij zich niet laten opzweepen tegen Joden en ongeloovigen?

Tweede vraag: is het geloof in Vadertje zóó geknakt, dat het zich nimmer weer op kan oprichten?

Derde: hoe ver gaat de desorganisatie aan het front, die onvermijdelijk ontstaan moest bij de vraag, welke officieren men al, welke niet kon vertrouwen?

Vierde: de parlementaire oppositie is eensklaps oppermachtig geworden, doordat Sint-Petersburg honger leed. Hoe, indien zij zelve, regeering geworden, er niet in slaagt de stad te voeden?

Aan nuchtere waarheidlievendheid ontbreekt het in de berichten, die over dit alles tot ons komen, natuurlijk ten eenen male. Zij zijn van oorlogvoerenden afkomstig en zijn zelve oorlogsdaden. Dat de revolutie er beter voor staat dan

[p. 182]

Wolff verklaarde, heeft de tijd al bewezen. Eene tragicomedie zóó burlesk als de Duitsche berichten ons vertoonden, duurt zelfs geen weken. Dat de eendracht zóó weinig bedreigd is als Reuter uitkraamt, gelooft evenmin iemand van gezonde gezinnen.

Wie er, militair gesproken, bij de gebeurtenis profijt heeft, gaan de Duitschers wellicht spoedig beproeven. Dat het politieke voordeel aan de zijde der Entente is schijnt onloochenbaar. Lloyd George en Ribot kunnen met Rodzianko en Miljoekof verkeeren als lieden van dezelfde wereld, en de Amerikanen kunnen het ook. Nooit was Rusland voor de Entente geheel te vertrouwen, zoolang de Duitsche invloed er spel had, en die Duitsche invloed is vernietigd.

Curieus is de inwerking op de binnenlandsche politiek van Duitschland. Juist vóór de Russische revolutie had Bethmann eene rede gehouden die verkondigde dat hij zich na den vrede van de voogdij der Pruisische conservatieven voor goed ontslaan wil, door het Pruisische kiesrecht aan te tasten. De conservatieve pers opende haar fiolen; - maar kurkte ze na den val van het Russische absolutisme onmiddellijk toe.

China, dat tegenover Japan een zeer nauwe vriendschap met Amerika wenscht te bewaren, heeft zooals Amerika de betrekkingen met Duitschland verbroken.

Intusschen heeft Duitschland Amerikaansche schepen getorpedeerd en is Wilson gul geworden met verzekeringen dat er iets staat te gebeuren. Wàt, zal het Congres nog hebben uit te maken. Het ontbreken eener guillotine-bepaling in het reglement van orde van den Senaat heeft het een handjevol leden mogelijk gemaakt dit lichaam te doen uiteengaan zonder dat de aanvankelijke voorstellen van den President in stemming konden komen. De politieke instellingen blijken in het land van broeder Jonathan nog niet op de nieuwe omstandigheden te zijn aangepast; - en zoo moet de oorlog tegen Duitschland vooralsnog gevoerd worden met woorden. Of de ware animus bellicandi bij de meerderheid van het Amerikaansche volk inderdaad reeds bestaat? Is er

[p. 183]

eigenlijk oorlog? Men kan alleen zeggen dat maatregelen zijn aangekondigd waaraan, zoo zij inderdaad worden toegepast, gevolgen verbonden zijn die van oorlog kwalijk zijn te onderscheiden. Maar ook Portugal is met Duitschland in oorlog.... Van den vermoedelijken invloed op den afloop in Europa zal het verstandiger zijn te spreken, wanneer het millioen vrijwilligers uit Amerika, waarvan Roosevelt bralt, in Frankrijk zullen zijn aangeland. Een millioen - over den Oceaan! Wie ziet ze komen? Amerika heeft er zeker de transportmiddelen niet voor. De Entente?

De terugtocht der Duitschers op een deel van het Westelijke front (tusschen Atrecht en Soissons) was een gevaarlijke onderneming, die met groote bekwaamheid is uitgevoerd. Welke beteekenis heeft men er aan toe te kennen?

Het heeft niet ontbroken aan strategen, die meenden te mogen voorspellen: ‘nu volgt een Tannenberg’. Geen terugtocht benoorden Atrecht, evenmin beoosten Reims; het centrum daarentegen in snel tempo achteruitgebracht. Dat moest geschieden om ruimte te winnen voor een omvatting van den argeloos op de klem inloopenden vijand. Die dan toch in deze voorstelling wel wat al te zeer als van alle verstand beroofd werd gedacht De Engelsch-Fransche legers staan sinds lang in veel hechter samenhang opgesteld dan de Russische die zich in 1914 gewaagd hadden in Oost-Pruisen. Hun vasthechting aan de zee ter eenre, aan de Maas-stelling ter andere zijde is wel zóó solide dat het toeknijpen geen kinderspel zou wezen, en zelfs geen Hindenburg-spel. Om gevaar van doorbraak en daarop volgende omvatting te loopen zouden de Engelschen en Franschen eerst de strijdkrachten moeten verzwakken die tot dusver die der Duitschers op de draaipunten der jongste strategische beweging in evenwicht hebben gehouden, en dit hebben zij natuurlijk niet gedaan. Zij hebben volks genoeg om èn die draaipunten in het oog te houden èn het door de Duitschers ontruimde terrein te bezetten met afdeelingen die het stevige verband met de beide flanken geen oogenblik verliezen.

Dat zij den terugtocht eerst merkwaardig laat ontdekt hebben, is zeker; dat zij sedert de ontdekking met voorzichtigheid gemanoeuvreerd hebben, is even duidelijk.

[p. 184]

Wat hebben de Duitschers dan voorgehad? Den vijand het initiatief te ontnemen en hem te noodzaken de gansche voorbereiding tot het vernielen van eenige stukken Duitsche stelling over te doen, en ze over te doen op een door de Duitschers uitgekozen en vooraf zorgvuldig van dekking ontbloot terrein.

Het wint licht een zes weken uit; vermoedelijk meer; kostbare weken voor wie vreezen moet dat hij den tijd niet in zijn voordeel heeft.

Het is een meesterlijk uitgevoerde defensieve zet; - maar Duitschland kan alleen winnen door offensief te blijven naar alle kanten tegelijk. Wat het niet vermag.

Offensief blijft het vooralsnog op zee. Zijn duikbootenoorlog brengt Entente en neutralen gevoelige schade toe. Doch van eene uithongering der Entente is geen sprake. Evenmin als van die van Duitschland zelf. Het lijden neemt daar ongetwijfeld toe; het zal, vóór de oogst-1917 binnen is, weer een hoogtepunt bereiken. In meer dan één Entente-land is het lijden ook geen onbekende meer. Maar noch in Duitschland, noch elders is het, over het algemeen, zóó ondragelijk als het, door wanbeheer, een oogenblik in de Russische hoofdstad werd. Zal ooit de tijd aanbreken dat Berlijn, Londen, Parijs, in den letterlijken zin niet meer hebben om te eten? Berlijn schijnt er tegen gevrijwaard door de onmetelijkheid der akkers waartoe de Duitschers toegang hebben; Parijs door de productie van het eigen land en de door geen duikbooten geheel op te heffen mogelijkheid van verkeer met Engeland; Engeland zelf doordat er gevaren wordt ondanks al, en ook gebouwd om de geleden verliezen aan te vullen. Al blijft die aanvulling bij de verliezen achter, en moet dus, bij voortduring van den oorlog zonder dat Engeland middel vindt de duikbooten de baas te worden, de tonnenmaat gestadig afnemen, het terugbrengen der Engelsche handelsvloot tot eene capaciteit onvoldoende om Engeland eene bescheiden mate van voedseltoevoer te verzekeren, zou een werk van jaren en jaren wezen.

De getallen die men van weerszijden publiceert, zijn onbetrouwbaar. Wij kunnen in ons eigen land waarnemen dat er veel getorpedeerd, maar niettemin gevaren wordt; tamelijk druk zelfs dwars over de Noordzee, en in weer zoetjes aan toenemende mate.

[p. 185]

Wat het groote terrein betreft waaruit Duitschland producten zamelt, aan welke zijde vermag de Entente het belangrijk in te korten? Voorloopig zal het mooi zijn als het front in Rusland ondanks de revolutie blijft waar het is; dat wil zeggen, van Duitschland uit gezien, aan gene zijde van de Poolsche graanschuur. Walachije heeft men ook nog niet terug. Wel heeft men een stuk Mesopotamië, maar de inneming van Bagdad is toch van vrijwat meer gewicht uit een politiek dan uit een economisch oogpunt.

De zeven schepen onvergoed. Wat Duitschland aanbood, kon alleen zijn aangenomen door wie van gemoed een bedelaar was en tegelijk van verstand een ezel.

De Princess Melita? Wij zitten met de bepaling van 1914. Wij zouden het volste recht hebben, te zeggen: wij hebben toen aan hulpkruisers en patroeljeschepen gedacht. Wanneer thans een koopvaarder ten onzen genoege kan bewijzen dat hij noch het een is noch het ander, zullen wij hem toelaten al heeft hij een kanon aan boord tot afweer van onverhoedsche aanvallen van eene soort die, door ons protest en dat der geheele neutrale wereld, tot een piratenbedrijf is gestempeld. In hoeverre een staat gebruik kan maken van zijn volste recht is echter vooralsnog eene vraag van politiek. Duitschland zou antwoorden wat het aan Amerika geantwoord heeft: reeds vóór mijn duikbootenoorlog begon, hebt gij u, onder protest, van Engeland handelingen laten welgevallen die het gecodificeerde volkenrecht verscheurden. Welnu, gij hebt immers het protesteeren niet verleerd. Gaat gij verder, ik ben tot alles in staat waartoe gij mijn vijand in staat hebt geacht, toen gij het tegenover hem bij een protest hebt gelaten.

Amerika heeft zich aan die taal niet gestoord; maar wij zijn Amerika niet. Blijft Engeland bij zijn verstand, het zal ons niet noodzaken de lijn der strikte neutraliteit te verlaten. De zeer reëele belangen welke die neutraliteit vertegenwoordigt zijn, als vele belangen in dit ondermaansche, niet te handhaven dan door eenige fictiën te ontzien. Waaronder deze, dat wij niet behoeven te begrijpen waarom de gewapende koopvaarder van 1917 een ander wezen is, een andere ziel heeft dan de hulpkruiser van 1914, maar ons

[p. 186]

mogen vastklampen aan het criterium der al of niet aanwezigheid van schietgevaarte.

Dit alles is niet fraai voor ons; - België, Servië, Roemenië zijn niet fraai voor de Entente. Er blijft voor ons, boven het primum vivere, één hooger gebod, dat in werking zal treden bij den eersten onmiddellijken aanval op ons grondgebied. Vooralsnog geldt echter het lagere gebod, en wij hebben het niet ondergeschikt gemaakt aan ware of vermeende belangen der Entente.

C.