De Gids. Jaargang 76

[p. 565]

Buitenlandsch overzicht.

De reis van Lord Haldane. - Duitsche Rijksdag.
24 Febr. 1912.

Terwijl Lord Haldane te Berlijn was, noemde Winston Churchill te Glasgow de Duitsche vloot een luxe-artikel, en kondigde aan dat hij haar zou blijven doodbouwen.

Opzet of toeval?

Het is niet mogelijk aan toeval te gelooven.

Engeland heeft te kennen willen geven, op het oogenblik zelf dat het de mogelijkheid van beter verhouding tot Duitschland onderzocht, dat het zijne suprematie ter zee buiten alle discussie stellen bleef.

Wat dan de reden was, dat de gansche reis van Lord Haldane werd ondernomen? Waarom thans? Speculatie op den uitslag der Rijksdagsverkiezingen?

Men weet dat de Rijksregeering wetsvoorstellen tot nieuwe uitbreiding der strijdmiddelen te land en ter zee voorbereidt; zij zijn in de troonrede aangekondigd.

Wat de landmacht betreft, schijnt vooral eene hervorming van het militaire vliegwezen te worden in het oog gevat, een tak van dienst waarin Duitschland bij Frankrijk ten achter is geraakt. Maar voor de zeemacht? Wordt de jongste vlootwet ter voorziening in Duitschlands behoefte onvoldoende geoordeeld? Zal men boven de bij die wet bepaalde formatie uitgaan, en zoo ja, hoever en naar welken maatstaf?

De regeering sprak nog niet. Wil zij eerst den nieuwen Rijksdag beter leeren kennen, zekerder zijn hoe de meerderheid voor eene nieuwe vlootwet zal zijn samen te stellen?

[p. 566]

Maar wat zal een nieuwe vlootwet baten? Engeland is vast besloten Duitschland te blijven overtroeven, en het heeft dit in de ondubbelzinnigste woorden aangekondigd. De bestaande machtsverhouding zal dus niet in Duitschlands voordeel worden gewijzigd; alleen zullen beide staten nòg meer geld moeten uitgeven.

Het zou Engeland zeer aangenaam zijn, hiertoe niet te worden gedwongen. Wanneer de opvatting te niet kan worden gedaan, als zou Engeland steeds en overal Duitschlands vijand zijn; wanneer bereidwilligheid wordt getoond, Duitsche belangen te bevorderen die niet onvereenigbaar met die van Engeland worden geacht, zal dan wellicht de nieuwe uitbreiding der Duitsche vloot achterwege blijven?

Wat kunnen wij voor u doen? is Engeland komen vragen. En Duitschland heeft althans getoond daarover wel eens te willen praten. Er is over gepraat en er zal over worden gepraat: ‘de bespreking’, zeide de Rijkskanselier, ‘wordt voortgezet’.

Dit alles kan buitengemeen verblijdend zijn, en ook buitengemeen gevaarlijk.

Wat onrust wekt, is dit, dat Engeland nog maar steeds in gebreke blijft, de hand te leenen tot de invoering van het nieuwe zeerecht, te Londen zelf geredigeerd, en dat in het Haagsche prijzenhof zijn orgaan zou krijgen. Het Hoogerhuis heeft de invoeringswet verworpen. Naar den zin der Engelsche regeering, of tegen haar zin? Zij geeft op dit aangelegen punt geen helder geluid; zij rechtvaardigt wantrouwen in hare bedoelingen. Meent de Engelsche regeering inderdaad dat het oude Britsche prijzenrecht een nationaal palladium is, dan noodzaakt zij de andere mogendheden met groote koopvaardijbelangen daarmede rekening te houden bij de bepaling der mate van bescherming welke aan die belangen moet kunnen worden verzekerd. Wil daarentegen de Engelsche regeering werkelijk afstand doen van gebruiken die door de heerschende rechtsovertuiging der beschaafde volken, uitgedrukt in de declaratie van Londen, worden gewraakt, dan geeft de jongste wijziging in de Britsche constitutie haar het middel in de hand, het verzet van het Hoogerhuis te breken. Eene eerlijke toenaderingspoging tot Duitschland moest met wederindiening der verworpen wet beginnen. Tot nog toe verluidt daarvan niets.

[p. 567]

Zal dan beproefd worden, Duitschland voordeel te bezorgen ten koste van derden?

De Europeesche opinie mag wèl toezien wat er gebeurt. De mogelijkheid bestaat dat de grooten hun belang zullen zien in de schending van rechten van een kleine. Dit zou in den tegenwoordigen toestand van ontwikkeling der internationale rechtsgemeenschap een geweldigen stap achteruit beteekenen, en moet door alle vrienden dier ontwikkeling ten krachtigste worden te keer gegaan. Die vrienden zijn immers talrijk en machtig, ook in Engeland en Duitschland zelf?

Het is een veeg teeken, dat onmiddellijk na Haldane's reis het lot der Afrikaansche bezittingen van Portugal het onderwerp is geworden van dagelijksche persbeschouwing. Wèl worden de onrustbarende berichten gedesavoueerd, maar het aanhouden er van, en de velerlei gedaanten zelf waarin zij zich voordoen, wijzen op de nabijheid van eenig gevaar.

Het zal natuurlijk niet aanstonds gebeuren in dezen bruten vorm, dat Engeland tegen Duitschland zegt: deze koloniën van Portugal moogt gij nemen of koopen, en die behoud ik mij voor. Het zal, als er van komt, wel met den aanleg van Engelsche en Duitsche kapitalen, in een overeengekomen verhouding, in bepaalde koloniën beginnen. Zal Portugal zich deze vriendelijke belangstelling van het lijf kunnen houden? Dit is eigenlijk al geen vraag meer. In Portugeesch Oost-Afrika wemelt het al van Engelsche concessies, en Angola moet reeds thans Duitsch Zuidwest-Afrika aan een goed deel zijner arbeidskrachten helpen, en staat op allerhande wijze aan Duitsche penetratie bloot.

Portugal zal tot het laatste toe zich tegen den aandrang tot verkoop zijner koloniën te weer stellen; geene regeering zou er het voorstel toe durven doen. Zoo blijft dus slechts over òf geweld (vooralsnog geheel onwaarschijnlijk), òf langzame ondermijning. Kan Portugal die nog wel ontgaan? Welke kapitaalkracht kan het zelf ontwikkelen?

Reeds is, in een der aanstonds tegengesproken geruchten, ook Portugeesch Timor genoemd als tot stilling van Duitschen honger bestemd. Naar men weet, hebben Nederland en Portugal elkander het voorkoopsrecht op de wederhelft van het eiland bij tractaat verzekerd.

Moet Portugeesch Timor ooit van heer veranderen, dan

[p. 568]

is er, niet enkel uit een oogpunt van Nederlandsch maar tegelijk uit een van algemeen belang, geen andere oplossing wenschelijk dan dat het politisch trede binnen het verband waartoe het natuurkundig behoort. Het moge dan het politieke lot van den Archipel deelen, welk dit zij. Het belang der Timoreesche bevolking zou zeker bij zulk eene vereeniging zijn gebaat. Maar alles hangt af van Portugal's vrijen wil, en het is zeker niet onze zaak, te wenschen dat aan dien wil, 't zij daar of elders, in eenig opzicht geweld zal geschieden, en allerminst van de hand van groote mogendheden.

In den Duitschen Rijksdag blijkt eene linker-meerderheid te bestaan, die numeriek sterk genoeg is geweest een linkerpresidium te benoemen, maar te verdeeld blijkt om er een te kunnen handhaven.

Het wantrouwen tusschen Bebel en de nationaal-liberalen heeft eene bindende afspraak te rechter tijd verhinderd, en het linker-presidium is er dus gekomen - bij ongeluk, en niet in den vorm waarin het levensvatbaar zou zijn geweest. Het zittende presidium wordt slechts als een provisorium beschouwd, niet alleen naar rechte (zooals vanzelf spreekt), maar ook bij feite.

Het is niet onmogelijk, en zou een gebeurtenis van groote beteekenis zijn, dat naar aanleiding van het gebeurde eene splitsing plaats heeft in de nationaal-liberale partij, die een talrijk vooruitwillend bestanddeel heeft, dat toenemen zal in invloed en beslistheid naarmate de ‘jong-liberalen’ een dagje ouder worden. Op het oogenblik verlammen de Rijnsch-Westfaalsche industrie-magnaten nog alle consequent-liberale politiek. Zij verlangen in hun hart naar de dagen van het Bülow-blok terug, en zijn sterk genoeg in de partij om te maken dat bij de keus van het definitieve presidium, in Maart, de herkiezing van een sociaal-democraat wordt verhinderd.

De toekomst heeft meer aan eene standvastige linkerminderheid dan aan eene wankelmoedige linker-meerderheid. De democraten zullen de zwenking der heeren Schiffer c.s. dan ook niet betreuren, al is het eerste gevolg daarvan dat Scheidemann valt.

C.