De Gids. Jaargang 75

[p. 548]

Bibliographie.

Levensleed (Psychologische roman). Een boek voor ouders, door M.J.J. Exler. 's-Gravenhage, C. Harms Tiepen.

Wanneer men voor afwijkingen, voor eene geslachts-variëteit als die, welke het onderwerp van dit, met den weidschen naam van ‘psychologischen roman’ betiteld, verhaal uitmaakt, medelijden wil wekken, aansporen wil tot een meer humane beoordeeling en behandeling van de door de groote maatschappij uitgestooten ongewone menschen, dan kan men dat doen in een ernstig betoog, gelijk in ons land geschied is door de doctoren Von Römer en Aletrino, of wel daarvoor den vorm kiezen van een vertelling, zooals Jacob Israël de Haan deed in zijn Pathologieën, waarvan de goede en minder goede eigenschappen door Scharten in De Gids van Januari 1909 werden vermeld. Maar wie voor zulk werk den romantischen vorm kiest, mag zich niet, gelijk de schrijver van Levensleed, tevreden stellen met een, lukraak, in elkaar geflanst verhaal in onbeholpen Nederlandsch.

Van het uiterlijk van dit boek is veel werk gemaakt; ook de betiteling als ‘Psychologische roman’ en ‘Een boek voor ouders’, de inleiding en aanbeveling van een specialiteit op dit gebied, Dr. Magnus Hirschfeld, - het is alles erop aangelegd om aandacht te trekken. Jammer maar dat de ‘ramage’ zooveel minder is dan de ‘plumage’. Als verhaal toch is het al heel stumperachtig van toon en stijl. De heer Exler durft schrijven: ‘de quaestie (is) interessant genoeg om tot een conclusie te willen komen.’ In de beschrijving van een muzieksoireetje leest men: ‘Onder het musiceeren kwam de vriendelijk glimlachende Dina [de meid] binnen, een blad dragende beladen met kopjes dampende chocolade. Toen elk een kopje voor zich had, deed ook de koekjestrommel de rondte.’ Van een slapenden jongen van tien jaar wordt gezegd, dat zijn rustig ademhalen was ‘als het

[p. 549]

suizen van de lentewind door de bladeren der boomen.’ De wederzijdsche ouders hebben toestemming gegeven tot het engagement tusschen Adolf en Marie, en nu heet het: ‘Onder applaus van Mijnheer ter Aar en Adolf, vroeg mevrouw Van Zanten aan het dienstmeisje, dat zij intusschen had gebeld, om champagne en glazen te brengen. Het duurde niet lang of ieder had een glas met de goudgeel parelende wijn in de hand’....

En in dien weeïgen trant is het grootste deel van dit verhaal gesteld.

Uitgevers, die het publiek willen ingelicht zien omtrent een ‘levensleed’, als dat waaraan Harry ter Aar te gronde gaat, zullen goed doen, dit ernstig werk aan bekwamer handen toe te vertrouwen.

v.H.

Arnold van Gennep. Religions moeurs et légendes. Essais d'ethnographie et de linguistique. Troisième série. - Paris, Mercure de France 1911.

De heer A. van Gennep, de ijverige redacteur van de Revue d'ethnographie en de Revue des idées, wiens Formation de Légendes indertijd in de Gids werd besproken, vereenigt onder den titel Religions, moeurs et légendes artikelen, door hem in verschillende tijdschriften geplaatst. In dit derde en laatst verschenen deeltje volgt men den schrijver steeds met aandacht en genoegen als hij voor zijn lievelingstudie pleit: de ethnografie; als hij met veel zaakkennis de eischen bespreekt die men, uit het oogpunt van het publiek zoowel als dat van den vakgeleerde, kan stellen aan een ethografisch museum; als hij overgaande op een ander gebied, den stand van de godsdienstwetenschap in katholieke landen behandelt. Ook leest men hem met belangstelling als hij, gebruik makend van Russische gegevens (de heer Van Gennep heeft het groote voordeel vertrouwd te zijn met Slavische talen), de geschiedenis nagaat van den naam ‘Ostiak’, een geschiedenis bijna even fantastisch als die van den naam ‘Celebes’, eenige jaren geleden in dit tijdschrift verhaald.

Als zelfstandig verzamelaar verschijnt de heer Van Gennep in zijn studie over de legenden, liederen van volksgebruiken van Savoye. Aardig is het te zien hoe stukken die aanvankelijk volstrekt niet populair zijn - liederen uit cafés-chantants, liederen door kinderen op school geleerd - door het volk worden aanvaard en kunnen blijven voortleven, naast eigenlijk populaire producten, of producten die eeuwen geleden door het volk werden

[p. 550]

geadopteerd, op dezelfde wijze, als thans ‘le Père la Victoire’ en dergelijke café-concert-liederen.

Het is altijd interessant getuige te zijn van zulk een overgang van het eene ‘milieu’ naar het andere.

G.B.H.

Coenraad Busken Huet, door J.B. Meerkerk. - Haarlem, H.D. Tjeenk Willink & Zoon.

Moet ik waarlijk dezen heer Meerkerk, uit Sappemeer (provincie Groningen), gelooven, dan is hij een droevig laag staand mensch. Immers deelt hij in vollen ernst mede, op te zien, hoog op te zien, zelfs zet hij het woordje ‘zoo’ voor hoog: ‘zoo hóóg’ op te zien tegen Huet. Zelfkennis heeft hem die houding geleerd. Hij verzekert het zonder een zweem van scherts. Aan het eind van een vrij dik boek: 219 paginaas druks. En daar nu de Huet, in dat boek geteekend, allerminst een groote figuur is, leest men vóór het slot tusschen de regels, dat de auteur Meerkerk (J.B.), uit Sappemeer, die tegenover dézen mensch nog de kin moet lichten, niet veel hooger reikt dan een kabouter.

Aardmannetjes slaan somtijds gretig aan 't praten. Wij moeten dit waarschijnlijk verklaren uit hun afgezonderd leven. Hun kout kan heel vermakelijk zijn: goedhartig of schelmsch, maar amusant. Deze kabouter is erger dan schelmsch. Hij doet niet anders dan klappeien. Doch daar hij na veertien vel boos gebabbel onverwacht zijn kleine lijfje doet buigen en erkent: nu moet ik mezelf ‘controliren’, kan geen sterveling boos op hem zijn. Hoog ziet zijn kleinheid op naar Huet, hoe hard zijn handjes ook hebben gegrist, om die hooge figuur naar beneden te halen. Trouwens, met zijn kinnetje aldoor naar boven, krijgt hij last van duizeligheid; en hoe hij dan den kijk op het hooge verliest, blijkt bij zijn citaat uit het Gebed bij de Stembus, waar hij in Huet's ‘God en Vader’, diens gedoctoreerden ‘natuurkeus-hoofdman’ meent... N.G. Pierson te herkennen. In dergelijke spitsvondigheid gipfelt váák zaterdagavond-gebabbel, als de heer Meerkerk, waarschijnlijk na een ‘doorslaand’ succes aan de biertafel te Sappemeer, thans in wijderen kring is begonnen.

J.d.M.

P.S. Kan het lichte bevreemding wekken, dit boek óver Busken Huet te zien aangeboden door de uitgevers vàn Huet, de verwondering wordt verbazing, daar het welbekende portret door Arendzen en het facsimilee des Gestorvenen tegenover den titel zijn geplaatst.