De Gids. Jaargang 75

[p. 612]

Buitenlandsch overzicht.

Marokko. - De Lords. - Nederland en Portugal.
26 Aug. 1911.

Nadat in het begin van de maand van Duitsch-officieuse zijde was verbreid, dat Frankrijk en Duitschland het eens waren geworden over de grondslagen van hun vergelijk, verwachtte men spoedig nadere bijzonderheden over dat vergelijk te zullen vernemen. Eene hoop die teleurgesteld is. Aanstonds volgde van Franschen kant de waarschuwing, dat er nog een groote afstand bleef tusschen het maximum der schadeloosstelling, welke Frankrijk aan zou willen bieden, en het minimum waarmede Duitschland verklaard had genoegen te willen nemen. Deze voorstelling scheen bewaarheid te worden door het vervolg. De geruchten van zoo goed als bereikte toenadering verstomden. Aanhoudend werden de besprekingen tusschen Cambon en Kiderlen voortgezet zonder dat geruststellende verzekeringen omtrent haar aanstaanden afloop konden worden herhaald. De toon der persorganen werd onvast. Men scheen minder overtuigd van de waarschijnlijkheid van een bevredigende uitkomst, dan een veertien dagen geleden. Tot nu op het allerlaatst Cambon met het resultaat naar Parijs is gereisd, en van daar iets geruststellender berichten komen. Men breekt niets af; de onderhandeling zal worden voortgezet, in de verwachting dat Duitschland zijn eischen nog wat zal weten te matigen.

De ‘grondslagen’, die gevonden waren, kunnen geen andere zijn geweest dan die zich lieten voorzien: Duitschland, dat weet dat het in Marokko zelf toch geen gebied kan verkrijgen, zal Frankrijk daar ruim baan laten, in ruil

[p. 613]

voor een flinke uitbreiding der grenzen van Kameroen. Het maximum en minimum waarover zooveel is gesproken, zal in hoofdzaak op deze uitbreiding betrekking hebben.

Duitschland's oorspronkelijke eisch in deze richting: de afstand van het kustgebied van den Franschen Congo, en van het Fransche recht van voorkoop, op den Belgischen Congo gevestigd, is mordicus afgewezen, in de zekerheid, dat men tegen dezen eisch Engeland kan mobiliseeren. In plaats van over het gebied op den rechteroever van de Sanga, is men daarna over dat op den linkeroever derzelfde rivier aan het loven en bieden gegaan. Maar heel veel kan Frankrijk daar niet afstaan, of zijn kustgebied wordt van Oebanghi afgesneden en de streek om het Tchad-meer verliest een zijner toegangswegen, hetgeen uit een militair oogpunt zeer bedenkelijk is. Wat Frankrijk daar aangeboden heeft is door Duitschland naar het schijnt onaannemelijk verklaard, en Cambon is thans naar Parijs om te overleggen wat er bij kan. In de laatste dagen duiken geruchten op dat men Spaansch gebied zal aanspreken om Duitschland de maat vol te meten: het voor Kameroen gelegen eiland Fernando Po, en het Spaansche gebied aan de kust benoorden Libreville. Spanje zal dan weer door Frankrijk moeten worden schadeloos gesteld in Marokko, door de grenzen van het daar aan den Spaanschen invloed over te laten gebied ruimer te trekken dan bij de bestaande geheime Fransch-Spaansche overeenkomst, indertijd door Delcassé gesloten, is geschied.

Komt een verdrag op dezen of dergelijken grondslag tot stand, dan wil Frankrijk echter zeker zijn dat het in zijn Marokkaansche avonturen voortaan nimmer meer door Duitschland zal worden gestoord. Doch Frankrijk behoeft feitelijk meer dan Duitschlands goedkeuring tot regularisatie zijner positie in Marokko: het heeft de goedkeuring der onderteekenaren van de acte van Algesiras noodig. Wanneer Duitschland en Frankrijk gezamenlijk de zaak bij Europa inleiden behoeft aan de bewilliging der mogendheden zeker niet te worden gewanhoopt.

Vóór Duitschland zich voor goed de kans afsnijdt, zich in zake de belangen die het in Marokko overhoudt op Europa te beroepen, zal het evenwel een stevigen waarborg verlangen

[p. 614]

dat de Duitsche mededinging op economisch gebied in het sultansrijk niet onmogelijk wordt gemaakt. Al ziet Duitschland, om geen oorlog met Engeland te doen ontbranden, van het verkrijgen van souverein gezag aan een gedeelte der Marokkaansche kust voor goed af, het zal toch zeker de aanspraak op economischen invloed die het aan de overeenkomst van 1909 ontleent, trachten te behouden. Deel te zullen hebben aan de ontginning van den ertsrijkdom van Marokko beteekent voor de Duitsche volkswelvaart heel wat meer, dan eenige grensverwijding in het achterland van Kameroen. Doch zullen zich de industrieele en commercieele belangen van Duitschland kunnen handhaven bij de vestiging van een Fransch protectoraat? Met het oog op den ganschen geest van uitsluiting waarvan de Fransche koloniale staatkunde doortrokken is en waaraan men niet op eenmaal ontgroeien kan, zelfs als men het wilde, is twijfel daaraan zeker ten volle gerechtvaardigd. De groote moeilijkheid zal dus zeker niet alleen in de grensbepaling naar de zijde van den Congo gelegen zijn, maar in het vinden van waarborgen voor de gebroeders Mannesmann en wie verder gereed staan kapitaal in Marokko te wagen. De conclusie kan dus geen andere zijn dan die van de vorige maand. Tot oorlog zal het thans niet komen, maar de vrede die men tegemoet gaat kan kwalijk anders zijn dan une paix plâtrée. De vragen die geopend zijn vinden geen oplossing in eigenlijken zin, en kunnen die niet vinden zonder dat òf Duitschland zijn natuurlijkste aspiratiën van vooruitgaande industrieele mogendheid opoffert, òf Frankrijk zich voor de oogen der geheele wereld eene vernedering en vermindering laat welgevallen. De Nemesis voor zijn koloniale entente met Engeland alleen, die van de aanmatigende gedachte uitging, dat de West-Europeesche mogendheden, als zij het maar eens waren, over Afrika konden beschikken wat zij wilden. Dáár is de oorsprong van het kwaad, en het uit de wereld te helpen wil zeggen, een Duitsch-Engelsche entente in te leiden. Zonder die blijft alle verdrag tusschen Duitschland en Frankrijk half werk. Men heeft het gezien aan de overeenkomst van 1909.

Engeland zal zich, zoo niet nu dan eerlang, ernstig moeten afvragen welke speelruimte het aan Duitschland's mededinging in Afrika en andere werelddeelen kan laten. Het

[p. 615]

zal verstandig doen die niet te eng te nemen. De politiek van anderen vooruit te schuiven om Duitschland den weg te versperren, is er eene die de moeilijkheden, uit den aanwas der Duitsche industrieele kracht ontstaande, enkel van aard doet veranderen. Zij heft ze niet op. Zij zal, nog langer doorgevoerd, de brandstof hoog opstapelen en ten slotte ieders veiligheid bedreigen.

De Lords hebben zich in het onvermijdelijke geschikt, en daarmede opnieuw bewezen dat het in hun midden aan politiek inzicht nimmer ontbreekt. Eene afstemming had hun een liberale meerderheid in hun eigen huis bezorgd; nu kunnen zij althans van het hun gelaten suspensief veto gebruik maken en zien hoelang Asquith het uithoudt.

Hij mag, voor de leiding van den politieken veldtocht waarin hij nu de overwinning heeft behaald, op een eereplaats in de rij van Engeland's groote staatslieden aanspraak maken. In zeer moeilijke omstandigheden, vol verlokkingen om zich op zijpaden te begeven, heeft hij altijd het doel voor oogen gehouden en juist datgene gedaan wat het hem kon doen naderen. Eén woord te veel zou meer dan eens hartstochten hebben kunnen ontketenen, waartegen de zoo zonderling samengestelde meerderheid waarover hij beschikt, niet bestand zou zijn geweest. Hij heeft dat woord te veel nimmer gesproken; nòch het monarchaal gevoel der massa, nòch haar piëteit voor het overgeleverde, nòch haar ietwat bekrompen maar zeer levendig locaal-Engelsch patriotisme, ooit gekwetst. Het is, na een strijd zoo lang en bitter als zelden is voorgekomen, een strijd van zijn zijde gevoerd met onrustbarende bondgenooten, evenwel mogelijk gebleven, dat een Rosebery en het meerendeel der geestelijke heeren in het beslissend oogenblik hem zijn bijgevallen; mogelijk gebleven, dat de koning stand hield in een houding die hem zonder twijfel in hooge kringen aan veel critiek heeft blootgesteld en hemzelf moet zijn voorgekomen als minstens onbehagelijk, zoo niet vol gevaar. Dit alles heeft Asquith bereikt, en het is nauwelijks denkbaar dat hij het zou hebben bereikt zonder het hooge zedelijk gezag dat zijn ernst, vastheid en matiging hem ook bij politieke tegenstanders hebben verworven. Als Asquith spreekt is er niet maar een

[p. 616]

partijleider aan het woord; ieder voelt dat een der klaarste verstanden, een der fijnste gewetens, een sieraad en kracht van zijn land zich daar verhief, vol gevoel van de verantwoordelijkheid die hij draagt tegenover het gemeene best.

Of hij nu ook den uitweg vinden zal uit de thans geopende nieuwe moeilijkheden? Want de Veto-bill is geen einde, maar een begin. Thans komt de quaestie van de werkelijke hervorming van het Hoogerhuis; en thans komt Home Rule. En de Ieren zullen eischen en weten te verkrijgen: Home Rule het eerst.

Maar om Home Rule voor het volksgeweten te kunnen blijven verdedigen, dient noodzakelijk de vermindering van het aantal Iersche zetels in het parlement te Westminster daaraan verbonden te worden. De Ieren oefenen daar thans een invloed uit vèr boven hun werkelijke getalsterkte en vèr boven hun waarde voor het nationale leven.

De liberalen behoeven eene herverdeeling der zetels naar de mate der thans bestaande bevolkingsdichtheid niet te duchten. Zij zal hun een aantal Iersche stemmen doen derven, maar na de verleening van Home Rule verliezen zij de Ieren als vaste bondgenooten tòch. Daarentegen zullen in Engeland zelf een aantal zetels voor de Unionisten verloren gaan.

En dan de quaestie van het Hoogerhuis. Zij is niet gemakkelijk. In het erfelijkheidsbeginsel schuilt eene wezenlijke kracht, die het Engelsche volk niet kan laten verloren gaan zonder zich te verarmen. Het komt er nu op aan, het beginsel zóó te temperen dat het Hoogerhuis voor den invloed der volksovertuiging meer open komt te liggen, en toch zijn karakter van erfelijk huis niet geheel verliest. De Lords begrijpen zelf wel dat het dien kant uit moet. Uitgebreide rechten kunnen op den duur alleen blijven toegekend aan een beter samengestelde vergadering, waarin niet, krachtens geboorte alleen, personen kunnen zitting nemen die zelfs door hun gelijken in rang daartoe nimmer bij keuze zouden zijn aangewezen.

In de behandeling der Timor-zaak is Nederland niet gelukkig geweest. Men ziet niet in, wat er aan misdaan zou zijn, als de Nederlandsche regeering, op het oogenblik dat zij eindelijk het besluit nam aan de ongerechtigheden op de

[p. 617]

Portugeesch-Nederlandsche grens paal en perk te stellen, hiervan den volke had kond gedaan, en ware voortgegaan het publiek in binnen- en buitenland van den loop der zaak in te lichten. Thans heeft men toegelaten dat de heer Machado het woord nam op het oogenblik dat het hem paste. Èn het recht èn de macht op zijn hand te hebben, en dan nog zulk een dwaas figuur te moeten slaan, is weinigen opgelegd.

Thans zal een oranjeboek de mosterd brengen - na den maaltijd.

Zijn of worden wij begeerig naar vrede zonder recht? Dan zijn onze dagen in Indië geteld, want dan vervullen wij tegenover de millioenen onderdanen onzer Koningin in die gewesten niet langer de plichten die aan iederen Staat zijn opgedragen, die van handhaver te zijn eener rechtsgemeenschap. Ook de vreemdeling kan die aanranden, en hij zou de verwerende hand niet voelen die op den binnenlandschen overtreder onmeedoogend neerkomt?

Door minder schroomvallig te zijn, door bekend te maken dàt men Portugal een ultimatum ging stellen en waarom, zou Nederland zijn eer hebben verpand zeker, maar die tevens onder de afdoende bescherming hebben gesteld van ons aller plichtsgevoel en volharding. Thans heeft men ze, onbeschermd, prijsgegeven aan de slimmigheid van een in het open veld niet tegen ons opgewassen tegenstander. Door deze bloôheid en kortzichtigheid heeft men onzen naam schade berokkend in Europa, en, wat in dit geval nog veel erger is, in Indië.

C.