De Gids. Jaargang 64

[p. 373]

Bibliographie.

Verzen van Jeanne Reyneke van Stuwe. 's-Gravenhage, N. Veenstra.
Verzen van Jeannette Nijhuis, Utrecht, H. Honig. 1899.

Jeanne, Jeannette ..... straks komt misschien Jeanneton aan het woord - maar wanneer men ons vraagt, wàt van deze poëzie te zeggen en wie te kiezen, dan staan wij even verlegen als de jonge man tusschen het bekende drietal. Elk van beide dichteressen toch heeft hare eigenaardige bekoorlijkheden, met en benevens eigenaardigheden die minder bekoorlijk zijn.

Mejuffrouw Reyneke van Stuwe heeft ook in hare gedichten de natuurlijke exuberantie die haar proza kenmerkt; eene hartstochtelijke teederheid doorstroomt haar ‘Liefde-zangen’. Bij hare eerste gedichten vergeleken is er zeker vooruitgang: grootere beheersching van de taal, zuiverder expressie. Men bespeurt dat zij onder deugdelijke leiding is gekomen. Maar, daargelaten dat de trant van Willem Kloos in al die amoureuse gedichten te kennelijk is nagevolgd - een bleeke kopie dikwijls van de kokende en bruisende verzen van hartstocht uit den lateren tijd van den Nieuwe-Gidsredacteur - er is in de vijftig liefdeverzen, die den hoofdinhoud van dezen bundel uitmaken, een breedsprakigheid die niet door oorspronkelijkheid van gedachten of door scherpe omlijning van het dichterlijk beeld wordt goedgemaakt; waarvan het gevolg is dat men, voortlezende, telkens den indruk ontvangt dit of dat sonnet reeds op een vroegere bladzijde gelezen te hebben. Dieper, krachtiger vertoont zich het talent van Mejuffrouw Reyneke, waar zij, ontslagen van den dwang van het rijm en van den strengen sonnetvorm, in rijmlooze jamben fragmenten geeft, getiteld ‘Uit het boek van mijn leven’; het vijfde fragment verdient vooral de aandacht.

Mejuffrouw Nijhuis die onder het patronaat van haren quasi-homoniem Van Nouhuijs met een klein bundeltje verzen optreedt, heeft niets van hare kunstzuster Reyneke, of het moest zijn dat ook zij onder den invloed van den dichter Kloos, en van nog enkele anderen, staat. Van exuberantie bij haar geen spoor. Mejuffrouw Nijhuis heeft dieper gezocht, ernstiger gewerkt. Men treft hier weinig spontane ingeving: het is meest alles ‘kunst door arbeid verkregen’. Wij zouden daar niets op hebben aan te merken, wanneer niet vaak de sporen van dien arbeid in het voltooide vers te duidelijk zichtbaar waren gebleven, ten blijke dat de moeilijkheden die de dichteres op haar weg ontmoette niet ten volle overwonnen zijn. Jeannette Nijhuis heeft blijkbaar veel van de beste nieuwere Hollandsche dichters gelezen en zij heeft zich erop toegelegd, bewust of onbewust, om, waar zij zelf wat op het hart had, in klank en beeld en wijze van zeggen het dien dich-

[p. 374]

ters - Kloos, Hélène Lapidoth-Swarth - in hunne verzen van Wanhoop en van Trots na te doen. Meer dan eens is het haar op die wijze gelukt, voor een dichterlijke gedachte, voor een dichterlijk beeld een gelukkigen vorm te vinden, maar telkens ook weer blijkt het dat zij niet als haar gevierde modellen de taal onder de knie heeft, dat het haar aan een geoefend gehoor voor zuiverheid van beeld en uitdrukking ontbreekt. Reeds op de eerste bladzijde verspreekt zij zich, wanneer zij haren vriend den predikant verzekert, dat zij meer dan door de tempelbogen, de lichten en de vrome schaar getroffen werd door ‘'t flikkren (zijner) woorden.’ Een bladzijde verder maakt zij zich aan begripsverwarring schuldig door den predikant te roemen wiens woord sterk was ‘om 't Hoogste Woord te duiden’,

Dat uit U sprak in zuivre zielsgeluiden,
Dat vóór U lag, van kopergloed omsloten.

Elders spreekt zij van het ‘schragen van een wrak dat hulploos wegdrijft,’ Dergelijke staaltjes van niet volkomen zuiver denken en van een niet genoeg ontwikkeld taalgevoel treft men telkens aan. Jeannette Nijhuis moge een ijverige werkster zijn, zij heeft nog veel te leeren.

In 1844 schreef Potgieter in dit tijdschrift bij het bespreken van een verzenbundel: ‘Göthe heeft gezegd, dat in zijnen ouderdom het publiek koel bleef bij een bundel verzen, die in zijn jeugd vermaardheid zou hebben gewaarborgd, zoo algemeen was de slag geworden goed te rijmen; zoozeer werd ééne wijze van voorstelling, die de dichterlijke heette, Jan en Alleman eigen ...’ Al zouden wij deze Jeanne en deze Jeannette niet onder Jan en Alleman durven rekenen, wat Göthe van zijn land en zijn tijd zegt, geldt, mutatis mutandis, ook voor ons land en voor onze dagen. Wie maakt er al niet sonnetten! De verzen, die, van Hélène Lapidoth-Swarth en van Willem Kloos afgeluisterd, er een flauwe nagalm van zijn, treft men in dichtbundels en in tijdschriften bij menigte aan. De vormen, waarin de werkelijke of ingebeelde liefde, de werkelijke of ingebeelde levensmoeheid zich uiten, zijn maar zelden geheel oorspronkelijk: telkens ontmoet men bekende motieven, hoort men bekende harmonieën. Wie er toe kan medewerken om den stroom van dergelijke poëzie te stuiten, of althans te verminderen, mag het niet nalaten.