De Gids. Jaargang 62

[p. 391]

Buitenlandsch overzicht.

28 Juli.

Vrede in 't zicht.

Ik ben blij om twee diugen: dat er vredesonderhandelingen tusschen Spanje en de Vereenigde Staten zijn begonnen, en dat Frankrijk de bemiddeling op zich genomen heeft.

Oorlog is een afschuwelijk-mooi ding; zoo mooi en zoo afschuwelijk dat men er aan twijfelen mag of Staten, door en door op den oorlog voorbereid, zich ooit de weelde van een werkelijken en gevaarlijken krijg zullen veroorloven. Het moet een opstand of een opwelling zijn die er toe leidt. Een met overleg bedoelde botsing tusschen twee mogendheden die tegen elkander opgewassen zijn is bijna uitgesloten. Zoo hebben we de Grieken tegen de Turken het gevecht zien beginnen, en het was een opbruising; zoo hebben we nu Amerika Spanje tot het duel zien noodzaken, en het was een uiting van toorn en een behoefte om te kastijden wie niet leeren wou.

De les is flink aangekomen, maar het strafuurtje is ook met waardigheid doorstaan. In zekeren zin waren Amerikanen en Spanjaards gelijken: geen van beiden was tot den grooten krijg uitgerust. Daarom is de oorlog op avontuur gevoerd. Hij is van den kant der Yankees, in den beginne, georganiseerd als een pretje, en van den kant der Spanjaarden vertoond als een tragedie. Maar de eenen hebben stoutweg hun leven ingezet, zoodra en zoo dikwijls het spel ernst werd, en de anderen hebben hun tooneelmoed te midden van het scherpste vuur en van de verbijsterendste omstandigheden doen uitblinken als een ingeboren karaktertrek.

Dat is wel het voornaamste wat aan den dag is gekomen. Van een kaijgsplan, van strategie, - geen spoor. Het object van den oorlog is voor de Amerikanen telkens veranderd. Eerst was het Havana, dan werd het Porto-Rico, toen is het Santiago geworden

[p. 392]

omdat admiraal Cervera met zijn vloot in de baai van Santiago de wijk had genomen. Telkens hebben zij gemeend iets grootsch te zullen verrichten, maar wat zij tot stand brachten hing toch iedermaal af, niet van hun eigen berekening maar van de bewegingen van de Spanjaarden. Was admiraal Cervera niet met zijn vloot de baai uitgekomen, waarschijnlijk zou Santiago nog niet door het Amerikaansche leger bezet zijn geworden. En wat richtte hun expeditie naar de Filippijnen uit, nadat de eerste vlootverdelgende slag bij Cavite geslagen was? Het lijkt wel dat de Yankees daar op hun lauweren zijn ingeslapen.

De Spanjaarden hebben 't niet beter gemaakt, want ze hebben nooit van de weinige kansen die zich opdeden kunnen profiteeren. Waarom hun admiraal na zijn kranigen tocht over den Atlantischen Oceaan zich vrijwillig is gaan opsluiten bij Santiago, en even vrijwillig zijn schejien is gaan blootstellen aan het brakende en raak treffende geschut der vijanden, is een raadsel waarvan de oplossing alleen gevonden kan worden in de ingeschapen domheid der wereldsche dingen; - terwijl voor den onnoozelen tocht van het Spaansche reserve-eskader, over de Middellandsche Zee naar het kanaal van Suez, en van het kanaal van Suez over de Middellandsche Zee naar Spanje terug, zelfs geen qualificatie te bedenken is.

Ze hebben gevochten: dat is al wat er van dezen oorlog tusschen Amerikanen en Spanjaarden te zeggen valt. En waar ze gevochten hebben, zoo dikwijls als 't er heusch om te doen was, ging 't mooi toe. De vernietiging van de Spaansche schepen hier, en daar, bij de Filippijnen en bij Cuba, is geheel en règle gegaan, -naar alle regels die men aan een klassieken zeeslag stelt: afloop binnen een kleine tijdruimte, en algeheele beslissing - (dat is voor de aesthetische voldoening) - brand der schepen, wapperen van de vlag tot het laatste toe, redding der eer - (dat is voor de emotie). Mooi, en het kan niet mooier! Evenals men niet anders zal zeggen dan: dapper en het kan niet dapperder, van Hobson's gedrag bij het laten zinken van de Merrimac, en van het élan der Yankees bij de belegering van Santiago.

Maar afschuwelijks is er ook genoeg gebeurd. Een schip in vlammen mag een indrukwekkend gezicht wezen, maar er zijn onderdeksche schepelingen die bij de gelegenheid levend gebraden worden; en bij iedere belegering is er niet alleen ellende van de

[p. 393]

noodlijdenden binnen de stad, maar ook de belegeraars hebben te kampen met ontbering, met afmatting, met ziekte. Onnoodig op de akeligheden dieper in te gaan.

Het is goed dat een oorlog als deze, die met horten en stooten gevoerd wordt, niet te lang duurt. Wanneer er een vast plan bestond, - in 's hemels naam dan zou de toeleg voltooid moeten worden, maar nu is 't beter dat er hoe eerder hoe liever een bevredigend eind komt; want anders is er geen eind aan de zaak te voorzien.

Dat Frankrijk de bemiddeling op zich neemt geeft goeden moed. Frankrijk kan pressie uitoefenen op Spanje door zijn nabuurschap, en het kan aan 't Spaansche gouvernement goede diensten bewijzen, zoo er sprake mocht wezen van bewegingen onder de Carlisten, omdat het bolwerk der Carlistenpartij in de nabijheid is van de Fransche grens. En zijn dan de Franschen niet bij uitstek geschikte onderhandelaars voor de détails van een vergelijk? Wanneer er gedongen moet worden geeft de Franschman niet gemakkelijk toe en krijgt gewoonlijk zijn zin. Spanje zal zijn gebied in de Amerikaansche wateren moeten opgeven; daarvoor heeft 't gevochten en in dat gevecht is 't de mindere geweest; maar de wijze waarop het zich uit Amerika terugtrekt, en allerlei bijbepalingen, daarom zal het te doen zijn. In die quaesties van vorm zijn de Franschen meester.

Met Keizer Wilhelm, als intermediair, zou men gevaar loopen dat hij de Amerikanen behandelde alsof ze regenten van het vorstendom Lippe waren, en dat hij hun eenvoudig zou telegrafeeren: Den Yankees was den Yankees gebührt, weiter nichts. Ook heeft een Duitscher geen poids tegenover een Angelsakser.

En Frankrijk heeft Rusland achter zich.

De Russische diplomatie heeft zich in dit tijdsgewricht weer doen kennen als een meesterlijk georganiseerde machine. Dadelijk bij het begin van den Spaansch-Amerikaanschen oorlog is baron Cassini als Russisch gezant naar Washington gestuurd om tegenwicht te maken tegen den Engelschen invloed. Yankees en Russen verstaan elkaar. Rusland kan aan de Vereenigde Staten ontzaggelijke voordeelen geven in Azië. Nu Siberië door de groote transcontinentale spoorlijn openkomt, ia daar voor Amerikaansch kapitaal op het gebied van mijnwezen en industrie een allerruimst

[p. 394]

veld, en een handelsverdrag met Rusland zou voor de Vereenigde Staten den prikkel wegnemen tot een verbond met Engeland.

Engelands belang daarentegen - n.l., wanneer Engeland een actieve politiek wou voeren - zou het wezen om de Vereenigde Staten tegen de Europeesche mogendheden op te zetten, en ik meen dat een man als Chamberlain het geen onwelkome gebeurtenis zou vinden, wanneer de Amerikaansche vloot in de Spaansche wateren verscheen, omdat Amerika dan zeker Engeland tot bondgenoot zou moeten nemen voor het dekken van zijn rug. Maar de kans voor de verschijning dier Amerikaansche schepen lijkt nu zeer verwijderd; terwijl het evenzeer is uitgemaakt dat Chamberlain in dit. Tory-kabinet van Lord Salisbury geen invloed op de buitenlandsche zaken zal uitoefenen.

Op deze wijze komt het mij voor dat de toestand op het oogenblik geschapen is:

Na een kleine poos van weifeling wie de leiding der diplomatie van de Europeesche mogendheden in de zaak van Spanje op zich zou nemen, heeft Rusland 't van Keizer Wilhelm gewonnen. Eerst heeft het toen door toe te geven aan de wenschen van Engeland in Oost-Azië de positie van Lord Salisbury versterkt, zoodat van Engeland uit er geen groote tegemoetkoming getoond is aan het Amerikaansche plan om de vloot naar Europa te sturen en den oorlog te bestendigen. Tegelijkertijd heeft Rusland zijn invloed doen gelden in de Vereenigde Staten en aan het gouvernement van Washington getoond dat een bezadigde handelwijs aan de Amerikanen veel goedkooper en veel voordeeliger zou uitkomen dan een politiek van avonturen waarbij ze door Engeland op sleeptouw zouden worden genomen. En die taal van een diplomatie, die een vast plan volgt en die een geboren strateeg is, heeft een regeering gepakt die geen andere strategie heeft dan het laten waaien van de vlag met de sterren en de strepen - iederen dag in een andere richting, als naarmate de wint blaast.

In deze omstandigheden ligt, naar me dunkt, wel een waarborg dat het ernst is met de vredesonderhandelingen.

Maar hoe gelukkig is dat Rusland, dat het altoos Frankrijk kan voorschuiven om zijn bewegingen tegelijk te dekken en uittevoeren!