De Gids. Jaargang 59

[p. 572]

Buitenlandsch overzicht.

25 Februari.

Wat zullen zij er mee doen?

Er is een vlaagje van ongerustheid over de wereld gekomen.

Wie gevoelig is voor de teekens van den tijd heeft die kleine rilling bespeurd.

Van Egypte zijn alarmberichten gekomen; - dat is altoos een bewijs dat iets ergens niet in orde is, en dat Engeland, voor alle voorkomende gevallen, een aanleiding wil hebben om zijn troepenmacht of zijn vloot aan de kust der Middelandsche zee te versterken. De Tories en Unionisten hebben plotseling afgezien van hun listig beraamd plan om het ministerie-Rosebery ten val te brengen; - het is duidelijk dat hun leiders er voor 't oogenblik niet op belust zijn den boedel van dit kabinet te aanvaarden. In Rusland heeft de czar zich schrap gezet tegen het streven naar hervorming; - hij wil zich de handen niet laten binden door zulk een omvattende en verreikende taak. Het Europeesche kapitaal, of liever een groep van Europeesche grootkapitalisten heeft de schatkist der Vereenigde Staten van het goud voorzien waaraan zij behoefte had: uit vrees voor een geldcrisis die Amerika van Europa verwijderen zou, en uit behoefte om samen te gaan....

Van welken kant dreigt er dan gevaar?

Uit het oosten.

Daar ginds is er een man in wiens hand het lot der komende jaren ligt.

Graaf Ito, de president van het Japansche ministerie.

Een patriot, een groot staatsman, een vertrouweling van zijn

[p. 573]

keizer, maar die al zijn talenten, al zijn energie, al zijn diplomatische smijdigheid, en nog iets meer dan talenten, geestkracht en takt, - die al zijn geluk noodig zal hebben, om zijn positie te handhaven, om zijn land veilig door de gevaren van zijn schitterenden triomf heen te loodsen, en om de wereld voor een catastrophe te bewaren.

Kent ge iets fantastischer, dan het succes van Japan?

Bij Japan denken we altoos aan een miniatuurland.

Op de nijverheidstentoonstelling van 1890 te Tokio was het opvallend hoe de Japanneezen alleen hun kunstzin toonden in kleine dingen; zoodra ze met groote meubelen of voorwerpen van omvang voor den dag kwamen, bleek het dat zij het oog voor proportie en netheid verloren hadden. Hun blik is gewend aan kleine ruimten en aan kleine huizen, zij zien de werkelijkheid niet groot, zij leven in de werkelijkheid niet groot.

Hoe microscopisch is het grondbezit in Japan verdeeld! Van een stuk land dat in Europa nauwlijks éen man zou kunnen onderhouden, bestaan daar drie, vier, vijf menschen. En 60 percent der bevolking leeft van den landbouw. Maar ook de kapitalen die in de industrie of in den handel gestoken worden, zijn, naar onze begrippen, bespottelijk nietig, als ze zelfs niet geheel afwezig zijn.

Even onbeteekenend echter als de realiteit hunner omgeving is, even eerzuchtig zijn hun fantasiën. Hoe kleiner hutje, hoe trotscher droom. De schitterendste festijnen zijn door bibberende dichters op tochtige zolderkamers beschreven geworden; en wie ooit rechtaf honger heeft gevoeld, weet, dat er direct verband is tusschen gebrek en een Tantalusverbeelding.

Zoo'n verbeelding vleide, wiegde, plaagde de Japanners te midden van hun miniatuurachtigheid.

En eensklaps stolt hun droom tot werkelijkheid. Na Yalu, na Port-Arthur, na Wei-hai-wei, kunnen zij het opeens met de handen tasten, en met hun voeten kunnen zij er in loopen, dat zij het handigste, grootste, dapperste volk van Azië zijn, de natie, waaraan de toekomst behoort...

Graaf Ito nu, heeft tot taak te bemiddelen tusschen de grootheid van heden, die misschien niet zoo belangrijk is als ze wel schijnt, en de kleinheid van gisteren, die gebleken is een teruggedrongen groei te wezen.

Op allerlei gebied, in allerlei verhoudingen bestaan er contrasten in Japan, die het genie van den staatsman uitdagen om er iets van te scheppen, dat voor gezond leven vatbaar is. Overnacht is de bonenstaak van hun wenschen tot aan den hemel

[p. 574]

toe gegroeid en thans denken de Japanneezen, dat zij niets anders te doen hebben dan te klimmen. Doch hoe hooger zij willen reiken, hoe meer gevaar.

Ziet eens, in welke moeilijkheden graaf Ito te voorzien heeft.

Het Japansche leger moèt van succes tot succes gaan; een enkele nederlaag zou het demoraliseeren; maar ieder succes spant de verwachtingen van het volk hooger, doet hen omvattender eischen stellen, schuift het denkbeeld van oude op den achtergrond.

Oorlog beteekent geld, en Japan is ver van een rijk land. Bij vreemden wil het niet leenen. Hier komt de inbeelding weer in 't spel, waarmede niet te redeneeren valt. Japan farà da se, zooals Italië in der tijd doen zou, en - niet gedaan heeft. Maar met Japan is het een ander geval dan met Italië. Japan is zegevierend, Japan heeft geen broeders in de Europeanen, ten hoogste slechts verre neven, die men niet licht in zijn familiezaken inhaalt, en Japan wil toonen dat het van de Europeesche voogdij geëmancipeerd is. Al dit schoons verhindert echter niet dat er een tijd zal komen, zoo de oorlog duurt, waarop er geld zal moeten wezen, en in het land geen geld meer zijn zal.

Zoo de oorlog duurt! - Het belang van graaf Ito vordert - dat wil zeggen, een gematigde regeering in Japan heeft er belang bij dat men niet te ver op avonturen uitgaat, en dat er spoedig een eervolle vrede met China tot stand komt.

Graaf Ito is een middenman, hij behoort noch tot de feodale militaire partij, noch tot de vooruitstrevende volkspartij. Een meerderheid op zijn hand, in het Parlement, bezit hij niet; maar hij is de noodzakelijke man in een woeligen tijd van overgang, die, omringd door tegenstanders, met de belangen van allen rekening kan houden, en geroepen is om het evenwicht van den staat te bewaren.

Een al te schitterende triomf der Japansche wapenen, die de nationale verbeelding geheel op hol zou brengen, ware in staat graaf Ito uit het zadel te werpen; een leider van een der beide uiterste partijen zou dan aan 't hoofd der zaken komen, en de poppen zouden aan 't dansen gaan. Niemand kan de gevolgen voorzien van zoo'n verwisseling van staatkundige personages. Oost-Azië zou voor lange jaren aan een vernielenden oorlog overgeleverd worden, de Europeesche mogendheden zouden tusschenbeide komen, het oneens worden en de verwarring vergrooten. Het einde zou wezen - nu, ik heb gezegd dat de gevolgen onberekenbaar zijn.

Daarom kijken de leiders van Europa op 't oogenblik nog toe. Zij zijn bevreesd een pressie uit te oefenen op graaf Ito, omdat de positie van dien staatsman in het prikkelbare Japan er onmogelijk door zou worden; maar zij houden zich gereed, en zij houden

[p. 575]

elkander in 't oog. Nu en dan schijnt er een crisis te naderen, hetzij dat er een opstand in het Chineesche rijk dreigt, hetzij dat graaf Ito's stelling gevaar loopt. Dan vaart er een kleine rilling door Europa, een terugslag op de geweldige branding in de Oost-Aziatische wateren.

Welk gebruik zullen de Japanneezen van hun geluk maken? Zal hun gezond verstand de overhand behouden op hun bluf, en zal deze oorlog de inleiding zijn voor een nieuw en voor een grooter leven van het volk? In graaf Ito bezitten zij een waarborg voor hun toekomst. Zij zullen dien niet licht gaan verspelen. Maar wie weet? Het is niet genoeg dat men de goede kansen op zijn zijde heeft; men moet ook nog weten, wat er meê te doen?

Wat zullen de Japanneezen er meê doen?

B*

[p. 576]

Bibliographie.

Maarten Maartens. De liefde van een Oude Jongejuffrouw, uit het Engelsch vertaald door A.H.-J. 2 dln. Amsterdam, Jacs. G. Robbers 1895.

Een ongeluk met een rijtuig, waardoor een bijzonder mooie Française met een verstuikten voet op een Hollandsch dorp in een eenvoudig, ouderwetsch Hollandsch gezin wordt opgenomen en daar, zich voor weduwe uitgevend, het hoofd van een student in de theologie op hol maakt; een poging tot vergiftiging door een brave, godvruchtige ‘oude jongejuffrouw’ op de genoemde Française gedaan met het doel om den student, haar pleegkind, te redden; eene nachtelijke ontvluchting van den theologant met de Française, die later blijkt nog in het bezit van een wettigen echtgenoot, den vicomte de Mongelas, te zijn; het optreden van een vreemdeling, een veramerikaanschten Nederlander, die op een warmen zomerdag aan het Lago maggiore in den verliefden theoloog zijn zoon herkent, maar vruchtelooze pogingen doet om dezen aan zich en aan zijn fortuin te verbinden, - op deze en dergelijke verrassende voorvallen en merkwaardige gebeurtenissen kan de lezer van ‘An old maiden's love’ zich voorbereiden en vergasten.

Maarten Maartens heeft zich door een reeks romans, waarvan de eerste-‘The sin of Joost Avelingh’, in dertijd met weinig geestdrift in deze rubriek werd aangekondigd, in Engeland een naam gemaakt. Het portret van den verengelschten Nederlander stond eenige weken geleden in The Graphic en bij die gelegenheid kon men lezen dat de gevierde schrijver een redacteur van het Engelsch weekblad op de merkwaardige mededeeling had onthaald, dat in geen land van de beschaafde wereld de literatuur zoo weinig in tel is als in Holland. Wij herinneren ons niet, of er bij stond, dat Maarten Maartens dáárom zijn moedertaal den rug toegekeerd heeft en aan het Engelsch het voorrecht gunt om tot voertuig van zijn gedachten te dienen.

‘Van zijn gedachten’? Nu, aan oorspronkelijke, verrassende gedachten (of het moesten die over de waardeering van literetuur in Holland zijn) gaat de schrijver van ‘An old maiden's love’ zich niet te buiten. Dit verhaal, waarin een enkel aardig type meer geschetst dan geteekend wordt - wat ware er van Suzanna Varelkamp niet nog veel meer te maken geweest! - en waarvan de meeste personages eer karikaturen dan karakters heeten mogen, wordt wel nu en dan door wijze opmerkingen onderbroken, de schrijver doet wel af en toe pogingen om zijn helden of heldinnen zielkundige overdenkingen en beschouwingen in den mond of in het hoofd te leggen, maar tot veel anders dan tot het nog langdradiger maken van het reeds zeer gerekt verhaal, dient dit alles niet.

Voor den Engelschen lezer moge het Hollandsch milieu, waarin de schrijver grootendeels zijn romans laat spelen, er een bijzondere aantrekkelijkheid aan geven, waar voor Hollandsche lezers het bijzondere van die aantrekkelijkheid vervalt, blijft er, naar dezen en den vorigen roman te oordeelen - de overige kunnen meesterstukken zijn - weinig anders over dan heel gewone leesgezelschappen-en geillustreerdetijdschriften-romans, waarvan er twaalf in het dozijn gaan.