De Gids. Jaargang 57

[p. 363]

Bibliographie.

Aanteekeningen betreffende den Boekhandel van Noord-Nederland in de 17de en 18de eeuw, door A.C. Kruseman. Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon. 1893.

Een boek als dit is zeker niet bestemd om onder de bruine beuk of in de badstoel aan het strand gelezen te worden, en voor wie in een boek bij voorkeur emoties zoekt, is het niet geschreven. Maar dit ontneemt aan het werk van den heer Kruseman niets van zijn waarde, die niet gering is.

Het lief en leed van den boekhandel in Nederland twee eeuwen lang, zijn plaats in den wereldboekhandel, het drukken van boeken in oude talen en de handel in die boeken, de Fransche boeken in ons land gedrukt en verkocht, en eindelijk alles wat den eigenlijken Hollandschen boekhandel betreft: de voornaamste boeken in alle vakken van wetenschap en letteren, in de 17e en 18e eeuw verschenen, de octrooien en privilegieën, de verboden boeken, de gilden, de voornaamste boekhandelaren, - het wordt alles breedvoerig gememoreerd, duidelijk en, voor zoover het er zich toe leent, levendig uiteengezet. De schrijver bepaalt zich niet tot hetgeen met den boekhandel in rechtstreeksch verband staat, hij laat ook over het maatschappelijk leven van de dagen, waarover zijn boek handelt, het oog gaan, teekent ons het karakter van de 17e en van de 18e eeuw, geeft een overzicht van de volksgeschiedenis, spreekt over de taal en de taalkunst, over de instellingen van onderwijs, enz. Al verontschuldigt hij zich telkens met te groote bescheidenheid over zijn gebrekkige kennis, wat hij ons meedeelt over hetgeen niet rechtstreeks tot zijn vak behoort, is uit de beste bronnen geput.

En zoo blijkt het dat de bekwame oud-uitgever, wien niemand een otium cum dignitate zou misgunnen, het otium aan anderen overlatende, door het schrijven van dit ‘kijkje op de boekenwereld van het lang verleden’ zijn dignitas uitnemend heeft weten te handhaven.

Marianne, door E. Knuttel-Fabius. Amsterdam, Loman & Funke. 1893.

Indien dit de eerste groote novelle is van de schrijfster, ons tot heden enkel nog maar door een bundel verzen en enkele kleine stukjes in den Spectator bekend, dan willen wij de opmerking niet achterwege houden, dat het onderwerp van Marianne, om een indruk achter te laten, oorspronkelijker en dieper opgevat had moeten worden. Dat de oppervlakkige en opgewondene Marianne, die met den even oppervlakkigen en opgewondenen Herman een samenleven in vrije liefde begonnen is,

[p. 364]

van de dwaling haars weegsovertuigd wordt, wanneer Herman door een spoorwegongeluk aan hare zijde gedood is en haar met een pand van zijn liefde heeft achtergelaten, is wel wat heel goedkoop van vinding. Marianne's terugkeer tot de niet geëmancipeerde maatschappij wordt haar zeker niet moeielijk gemaakt; en wanneer later de zeeofficier Frits Walen ook na hetgeen met haar is voorgevallen, haar tot zijn vrouw begeert, dan begrijpt men haar tweestrijd. Van het oogenblik echter dat Frits Walen zich weinig tot haar kind voelt aangetrokken en ook de kleine Ferdi zich instinctmatig van oom Frits afkeert, is het duidelijk wat haar te doen staat. En is het ten slotte wel een al te zware boete voor haar schuld, dat zij zich, vrij van financiëele beslommeringen, aan de opvoeding van een lief kind mag wijden?

Uit een gegeven als dit is geen ‘lieve’ novelle samen te stellen. En toch lijkt het wel of Marianne op iets dergelijks aanspraak maakt. Er is iets flauws en slaps in de wijze van voorstellen, in den stijl en in den toon waarop de personen uit dezen roman tot elkander spreken. Zoodra er aanleiding is tot krachtiger teekening worden voorstelling en wijze van uitdrukken onnatuurlijk en conventioneel. Of in Mevr. Knuttel een novelliste steekt en niet enkel een schrijfster van novellen, zal nog moeten blijken.