De Gids. Jaargang 25

[p. *1]

Aan de Redactie van ‘de Gids.’

Hetgeen ik in het September-nommer van dit Tijdschrift over de redevoering van den Heer Chantepie de la Saussaye op den Kerkedag te Barmen geschreven heb, heeft van de zijde diens sprekers tot eene réclame aanleiding gegeven, wier billijkheid mij, bij ernstige overweging, gebleken is, en waarvoor ik dus met vriendelijken aandrang verzoek, dat eene plaats door u worde ingeruimd.

De Heer de la Saussaye heeft in het laatst verschenen Nr. zijner Bijbelstudiën, Bijblad, blz. 12, enz., eene toelichting gegeven van hetgeen te Barmen door hem gesproken werd, waardoor ik de aangename overtuiging heb verkregen, dat de indruk, door de korte mededeeling daarvan in het officiële Verslag, S. 26, op mij gemaakt, niet volkomen juist geweest is. Wel heeft hij bij die gelegenheid onze (d.i., ik herhaal het ook hier duidelijkheidshalve: de Nederduitsch-gereformeerde) kerk ‘eene lijdende en strijdende kerk’ genoemd, en, zonder van het goede en verblijdende te gewagen, dat, mijns inziens, naast veel zondigs en verkeerds, in onzen kerkelijken toestand valt waar te nemen, slechts de verwachting uitgesproken, dat wij, om mij van zijne eigen woorden te bedienen, ‘door Gods genade en in Zijne kracht onzen hevigen kamp wel tot Zijne eer zullen doorkampen.’ Doch hij heeft, volgens zijne uitdrukkelijke verklaring, van onzen strijd en ons lijden niet gewaagd om te klagen, maar alleen om te bewijzen dat wij leefden, en op grond dat, waar leven is, ook eene gave gevonden wordt, die men niet moet minachten, onze duitsche broeders op te wekken om toch meer belangstellende aandacht

[p. 2]

te wijden aan hetgeen hier te lande op theologisch en kerkelijk gebied omgaat. Ik vind mij te meer geregtigd, dit als de ware voorstelling der zaak aan te nemen, daar ook de Heer van Rhijn, wiens getuigenis in dezen als competent is aan te merken, mij in een hiertoe betrekkelijk schrijven de verzekering geeft, ‘dat de woorden van den Hr. de la Saussaye bij zeer velen in het geheel niet dien indruk hebben verwekt,’ dien ik daaraan heb toegeschreven, ‘al volgde er’ - om redenen, die met den inhoud en de strekking dier woorden niets te maken hebben - ‘geen luid bravo op,’ zooals het geval mogt zijn met zijne eigene voordragt, naar het schijnt ‘vooral om de eigenaardige zegenbede, waarmede hij haar besloot, en die, eene improvisatie zijnde, in de gedrukte acten niet kon of behoefde te worden opgenomen.’

Het strekt mij natuurlijk tot groot genoegen, hier opentlijk te mogen verklaren, dat ik gedwaald heb in de opvatting van den zin en de bedoeling der woorden, die door den Hr. de la Saussaye te Barmen gesproken zijn, en dat ik, door op sommige uitdrukkingen een nadruk te leggen, dien zij mij in zijnen mond thans blijken niet gehad te hebben, mij onwillekeurig aan misverstand daarvan heb schuldig gemaakt. Na de ontvangen toelichting mag ik 't er voor houden, dat mijn Leidsche ambtsbroeder, wien ik, in weerwil van ons verschil van standpunt, te veel achting toedraag om hem niet liever te prijzen dan te kwetsen, het in de hoofdzaak met mij eens is, wat namelijk betreft het indienen van klagten op buitenlandsche kerkvergaderingen over hetgeen in onze kerkelijke en godgeleerde wereld gebeurt. Zoo op dit punt nog eenige dissensie tusschen ons bestaat, het kan dit alleen zijn, dat ik voor mij, indien ik in de plaats van den Hr. Chantepie de la Saussaye ware, nog altoos bezwaar zou maken, om ‘onze kerk’ als ‘eine leidende und streitende.’ voor vreemdelingen te beschrijven, zonder tevens iets van de groote en wezentlijke voorregten te doen uitkomen, die wij, vooral waar die vreemdelingen meest Duitschers zijn, boven ben vooruit hebben. Doch ik ben in dat opzigt in zijn oog misschien al te zeer optimist.

[p. 3]

Ten slotte nog ééne opmerking. De Hr. de la Saussaye is in zijn regt, wanneer hij mij zoekt aan te toonen, dat mijne opvatting van zijne woorden verkeerd is geweest. Quisque suorum verborum optimus interpres. Doch hij is niet in zijn regt, wanneer hij, gelijk t.a. pl. door hem gedaan wordt, mijne voorstelling uit andere beweegredenen zoekt te verklaren, dan door mij zelven daarvoor worden opgegeven. Ik zou er mij dan ook toe kunnen bepalen, tegen zijne inderdaad zonderlinge vermoedens eenvoudig te protesteren. Ten overvloede echter sta hier de verzekering, dat hij den bal zoover mogelijk heeft misgeslagen, door mij bedoelingen en gezindheden toe te dichten, waarvan ik mij geen oogenblik bewust ben geweest. Hij wete 't eens vooral, dat ik niet solidair aansprakelijk wensch gesteld te worden voor hetgeen, hetzij door mannen tot mijn kerkgenootschap behoorende, of door anderen, geschreven wordt, allerminst voor hetgeen in zekere bekroonde Prijsverhandeling omtrent hem en zijn standpunt in het midden wordt gebragt. En wat de mij toegeschreven antipathie voor het calvinisme betreft, ik hoop dat de verdenking van deze mij onbewuste verkeerdheid bij den Hr. de la Saussaye niet uit antipathie tegen het door hem gewantrouwde Teleiobaptisme is voortgevloeid. Wat mij aangaat, ik verklaar gaarne, waar van antipathie sprake is, deze slechts te kennen ten aanzien van ‘ongeloof, bijgeloof en schijngeloof,’ en in dit opzigt alzoo uit de volheid mijns harten te sympathiseren met hetgeen de Hr. van Rhijn op den kerkedag te Barmen gesproken heeft.

Enkhuizen, 28 October 1861.

D. Harting.