De Gids. Jaargang 9

[p. 1]

Nog een woord over den slag bij Doggersbank.

Gereed liggende, om ieder oogenblik te vertrekken met eene bestemming naar buiten'slands, neem ik in handen de Gids voor Februarij, en vind in het album van dit tijdschrift op bladzijde 142 een antwoord op mijne denkbeelden omtrent den zeeslag op Doggersbank, medegedeeld in hetzelfde maandwerk voor November, 1843.

Ik voel mij gedrongen dank te betuigen voor de vleijende zinsneden, die daarin voorkomen, en tevens openlijk te erkennen den regt bescheiden' en fachionablen toon, waarin dit verschillend gevoelen wordt verdedigd.

Die toon moedigt mij aan, om tegenover den naamloozen schrijver, door eenige vlugtige regelen, nadere denkbeelden te ontwikkelen, strekkende om mijne vroeger geuite stellingen te ondersteunen.

Uit dien hoofde voer ik het volgende aan:

I.

Ik heb getracht aan te toonen, dat het latere vuur geven van onze zijde voordeelig heeft gewerkt op het moreel van ons volk, en indruk gemaakt heeft op den vijand.

Zoo laat de kommandant van een carré infanterie de kavalerie nabijkomen, voordat hij vuur geeft. Dit bewijst voor zijn krachtvol karakter en voor de discipline zijner troepen.

Zoo laat de kommandant eener batterij de op hem aanstormende infanterie naderen, gaat met ijzeren wil het vuren tegen, maar wacht tot de vijand goed nabij is, en zegt: ‘vuurt thans, kanonniers!’ en hij slaat den storm af.

De uitwerking van dusdanige krachtvolle handelingen laat zich niet verklaren. Dit ligt alleenlijk in het militaire gevoel, en is afgescheiden van alle mogelijke theoretische voorstellingen.

II.

In antwoord op het door den recensent aangevoerde, vermeen ik te moeten stellen, dat de manoeuvre, om door den contramarsch tegen de Engelschen in te wenden, op dat oogenblik, mijns bedunkens, niet alleen niet à la nelson, maar zelfs onraadzaam zoude geweest zijn. De Nederlandsche vloot had de Engelsche toch niet kunnen beleggen, want deze was regt in den wind, en de tijd was te kort, om te verwachten, dat

[p. 2]

met de langwijlige manoeuvre van den contramarsch onze schepen over den anderen boeg goed aangesloten zouden zijn, voor en aleer de Engelschen zoo nabij waren, dat zij er misschien dwars doorheen hadden kunnen breken.

III.

Het après vous komt gewis in den oorlog niet te pas; doch de maritieme geschiedenissen leveren meermalen voorbeelden op van dusdanige echt ridderlijke handelingen, bijzonder aan zeegevechten eigen. - Admiraal speelman liet bij Makassar zijn eskader buiten Ly-ly liggen, en liep met twee schepen naar binnen, om de driemaal sterkere Portugesche magt te bevechten. En in latere oorlogen zijn meerdere voorvallen, te veel om hier op te noemen. Het après vous komt gewis in den oorlog niet te pas; maar in den oorlog zijn ook de uitwerkselen der kanonschoten niet altijd, zoo als een beschouwend beoordeelaar zich dezelve voorstelt, door lijnen op het papier getrokken, en het zoude waarlijk veel van de kans van treffen op zee gevorderd wezen, zoo men wilde, dat eenige weinige schoten van onze schepen juist de stengen der Engelschen zouden hebben vernield.

IV.

De vice-admiraal charles ekins veroordeelt de beide vlootvoogden op Doggersbank, én zoutman én parker! Ik betuig alle ontzag voor deze opiniën; maar de volmaaktheid is immers ver van ons verwijderd.

Ik zoude bijna durven beweren, dat er nimmer een gevecht heeft plaats gehad, noch te land, noch ter zee, waarop niet na den afloop de aanmerking had kunnen gemaakt worden: zoo dit of dat was geschied, dan ware het beter geweest. Vandaar de spreekwijze: la critique est aisée, mais l'art est difficile.

V.

Recensent vermeent de meerderheid der Fransche of zoogenoemde lij-taktiek te kunnen staven door het doodvonnis tegen admiraal byng. Ik wenschte dit te wederspreken. In het gevecht van de Fransche vloot met byng kwam deze taktiek voor het eerst in werking. Het vreemde daarvan verraste wel de Engelschen, doch imposeerde hun niet. Zij dachten, dat de Franschen voor hen vlugtten, en joelden van vreugde, wanneer zij de boegen dier bodems zagen afwenden. - De Franschen zijn in dit gevecht zeer gelukkig geweest; maar ik betwijfel, of het doodvonnis over byng is uitgesproken, omdat hij daarbij eenig rondhout heeft verloren. De minder zorgvuldige

[p. 3]

bewaking van Mahon heeft men hem te laste gelegd, en daarvoor heeft hij moeten boeten.

En was het doodvonnis over byng in Engeland populair?

En is byng voor den zandhoop geknield als een slecht admiraal, of wel als een slagtoffer van de zelfzuchtige onmeêdoogende Britsche staatkunde?

Dat men deze vragen beslisse!

Sir john barrow, die in alles, wat de zeezaken betreft, zoo zeer doorkundig is, tracht althans in zijne levensbeschrijving van Lord anson dien admiraal vrij te pleiten van de betigting, alsof hij zoo sterk op dit vonnis had aangedrongen, en schijnt het als eene stilzwijgende waarheid te beschouwen, dat het doodvonnis, over admiraal byng uitgesproken en ter executie gelegd, niet in alle deelen even loyaal is geweest.

Maar er moest op dat oogenblik een exempel zijn, en het is droevig te erkennen, dat dit ontzettend exempel in latere oorlogen wonderen heeft voortgebragt.

VI.

Ten hoogste wordt het door mij gewaardeerd, dat de recensent instemt nopens het sein voor de ruitswijze wending. In dien tijd bestonden er inderdaad geene andere seinen. Ik heb hetzelfde seinboek, dat op de vloot werd gebruikt, in handen gehad. Het eene sein, om te wenden, is eenvoudig: met de voorste en loefwaartsche schepen het eerst; het andere: met de achterste en lijwaartsche schepen het eerst. Het sein voor het formeren der linie van bataille moest daarna gedaan worden. En door deze uiteenzetting is eene groote misvatting in de geschiedenis uit den weg geruimd.

VII.

Hoofdzakelijk keurt men of mijn gezegde: uit een krijgskundig oogpunt beschouwd, waren de Nederlanders overwinnaars, want de Engelschen hadden het gevecht opgegeven.

In antwoord hierop, dat de pertinente journalen, welke zulks staven, niet betwijfeld mogen worden:

De Engelschen hadden aangevallen. Het gevecht is geleverd, nagenoeg halverwind wegdrijvende. Na het gevecht zijn de Engelschen bij den wind opgestoken, en hebben doorgelegen. Zij hebben zich van de Nederlanders verwijderd. Zij hebben van hunnen aanval afgezien. Zij hebben het verdere gevecht ontweken. - Nederlandsche schepen hebben daarentegen hunne standplaats beneden'swinds vier uren lang bewaard, zonder af te houden, want ik vooronderstel, dat eene linie van bataille uit

[p. 4]

den aard zelve zal naar lij geraken, omdat het eene schip op het andere moet werken, hetwelk eerder geschiedt door voller te sturen, dan door op te knijpen, zoodat dit wel de reden kan zijn, waarom de Batavier te loefwaart van de vloot lag.

De Nederlandsche schepen hebben alzoo hunne standplaats vier uren lang bewaard, zonder af te houden, ten ware de journalen verdichtselen bevatten, hetwelk niemand kan beweren, die weet wat een journaal is.

Gedurende dien tijd hebben de Engelschen geene beweging gemaakt, om den aanval te hernieuwen.

Gedurende dien tijd hebben de Nederlanders geene beweging gemaakt het gevecht te ontwijken, en zoeken konden zij het niet, want zij waren immers met gehavende schepen beneden's winds.

Na dien tijd zijn de onzen afgehouden, en na dien tijd is ook de wimpel van het zinkende schip Holland veroverd. Deze buit zij hun gegund, doch het nadeel voor ons bestond daarin, dat de koopvaardijvloot moest binnenvallen, zoodat het doel der zending van het Nederlandsche eskader niet was bereikt. - Uit dat oogpunt beschouwd, waren wij geene overwinnaars, maar dat de roem van het gevecht groot was, wordt hierdoor bewezen, dat juist in Amsterdam, alwaar men, ten gevolge dezer winstderving het meest leed, de hoogste geestdrift over de bataille werd betoond.

Ik had alzoo, in stede van krijgskundig oogpunt, moeten of kunnen zeggen: moreel oogpunt, want ik erken het: Het doel der Engelschen is bereikt, dat der Nederlanders gemist. Want waarom is het doel der Engelschen bereikt? omdat hun konvooi te huisvarend was; en waarom is het doel der onzen gemist? omdat ons konvooi uitgaande was. Want neem de tegenovergestelde zaak eens, dat ons konvooi retournerend, en dat der Engelschen uitgaande geweest was, dan zoude ons doel bereikt, dat der Engelschen zijn gemist; maar ik herhaal tevens: Het gevecht is voor de Nederlanders roemvoller geweest dan voor de Engelschen!

Dat wij daarom onze herinneringen ongeschonden trachten te bewaren, en niet zelve er de hand aan leggen, om deze herinneringen in den algemeenen dunk te minderen!

Laat ons veeleer hartgrondig den wensch koesteren, dat zoo nog eenmaal de eer en de belangen van Nederland op zee moeten worden gehandhaafd en verdedigd, alsdan de vloot mag worden bestuurd door een' even onverschrokken' admiraal, en de schepen gekommandeerd door kapiteinen, even edel als zij, die op Doggersbank hebben gestreden! Dat zij zoo!

P. BRUINING.