Den gheheelen Bybel, Inhoudende het oude ende nieuwe Testament (Leuvense bijbel 1548)

[p. *12]

Een goet onderwijs van die weerdicheyt, nutticheyt, ende diepheyt der heyligher scriftueren, ende hoe men die behoort te lesen, ende te verstaen, ende te ghebruycken om salich te worden.

Hoe dat die heyleghe scriftuere is een warachtich groot licht.

Dat ierste Capittel.

ONder alle goede ende goddelijcke gauen die Godt ons hemelsche vader ons sijnen kinderen ghegheuen heeft (Beminde Leser) is een vanden meesten, weerdichsten, ende profitelijcsten, den scadt der heylegher scriftueren, ons verleent door sijnen heyleghen gheest, door den welcken hy verlicht ende verwect heeft die heylighe Propheten, Apostelen, ende Euangelisten, om claerlijck te verstaen, ende bequamelijck wt te spreken, ende te bescrijuen sulcke dinghen die den menschen nootelijck ende profitelijck sijn te weten, te doen, ende te laten om ter eewigher salicheyt te comen. Welcke scriftuere is als een claer lampe, lanteerne oft lichtvat gheuende seer groot ende puer licht der waerheyt in dese doncker werelt, ende in ons blent verstant. Want door die heyleghe scriftuere wort het verstant des menschen verlicht door groote kennisse van goddelijcke ende salighe dinghen die een mensch weten ende gheloouen moet om totter waerheyt te comen, ende oock van tghene dat hij doen ende laten moet om rechtuerdich te worden. Door welcke twee gauen der waerheyt, ende der rechtuerdicheyt een mensch wordt volmaect ende salich, hier in dit leuen, ende hier naemaels oock inder eewicheijt. Dus soo is die heijleghe scriftuere een lanteerne oft lampe, seer puer, ende groot licht gheuende, bouen veel andere lichters, want sy is heel seker ende warachtich, niet ghemenghet met eenighe duijsternissen der valscheyt oft der twijfelaticheijt, welck in andere scriftueren oft boecken buyten dese alsoo niet te vinden en is. Voorts ooc soo gheeft die scriftuere seer groot licht, seer verre ende claerlijc lichtende. Want sy groote kennisse gheeft van voorleden ende toecomende dinghen, die verre van ons sijn, die men oock door gheen puer menschelijc verstant en soude connen gheuinden oft gheweten, Als van het beghinsel der werelt, dwelck voor alle menschelijck verstant gaet, ende oock van dat eijnde der werelt, ende oock van dat eewich leuen, welck nae dit vergankelijck leuen wesen sal. Sij leert ons ooc kennen ons seluen, ende oock godt onsen scepper daer ons hoochste salicheyt in gheleghen is, welcke dinghen sonder oft buyten haer, wt gheen andere boecken, oft scriftueren te leeren en sijn, Want dese dinghen gaen te bouen alle natuerlijck verstant der menschen in dit leuen wandelende, hoe scerp dat oock wesen mach, welck natuerlijck verstant is oock een sonderlinghe groot licht, van Godt den menschen bouen alle andere ghedierte ghegheuen voor een seer sonderlinghe gaue. Maer dit licht is door die erffsonde onser ierster ouders seer duyster gheworden, ende daer om soo dolet lichtelijck, alst door het goddelijck ende ouernatuerlijck licht niet gheholpen en wort. Door welck natuerlijck licht in voortijden veel goede ende profitelijcke leeringhen ghevonden ende bescreuen sijn, van sommighe gheleerde natuerlijcke meesters ende groote constenaers, die welcke niet heel te versmaden en zijn. Als gheweest hebben sommighe die hen seluen noemden philosophen, dat is minnaers der wijsheyt, oft lieffhebbers der consten. Als waren Plato, Aristoteles, Seneca, ende meer andere, die welcke veel boecken achterghelaten hebben, sprekende van veel profitelijcke dinghen, desen leuen aengaende. Hoe die menschen behoiren rechtuerdelijck ende vredelijck met malcanderen te leuen. Item hoemen behoirt te regeren oft te bescicken een rijck, een stadt, ende oock een huysghesin, ende hoe een mensch hem seluen mach oock doer een duechdelijck leuen in ruste sijns herten bewaren. Ende hier af hebben si versceyden boecken bescreuen. Welck si noemden Politica, Oeconomica, Ethica, dat is van regiment der steden, des huysghesins ende van goet regiment zijns selfs om te leuen in duechden. Ende dat noch wonderlijcker is, die sommighe van hen sijn oock door groot natuerlijck licht haers verstants comen tot eenigherande kennisse van Godt, Ende hebben ondervonden ende oock met redenen ghetoont, datter een godt was, ende oock maer een, die alle dese werelt regeerde, door sijn macht ende wijsheyt. Maer oft hy dese gheheel werelt van ierst, ende van niet ghemaect hadde. Item oft dese werelt oock een beghinsel hadde, ende een eynde hebben soude, daer twijfelde de sommighe van hen aen. Want si zom meynden dat die werelt eewich was, sonder eynde oft beghinsel, Die andere meijnden, dat Godt die werelt ghescapen hadde van een materie die te voren eewelijck onghedaen hadde gheweest, want si niet begrijpen en conden, dat Godt iet soude hebben moghen maken van niet. Desghelijcks doelden die selue oock seer van dat toecomende leuen, want die sommighe meynden datter gheen ander leuen nae dit, oft buyten dese werelt wesen en soude, ende dat die zielen der menschen storuen metten lichamen. Die andere meynden dat die zielen eewelijck leefden, maer dat si nae des menschen doot weder ander lichamen aennamen van menschen, oft oock van beesten, ende dat alsoo een ziele soude metter tijt comen in veel verscheyden lichamen van menschen ende beesten. Aldus soo was hen licht al met groote duysternissen der valscheyt ende der onwetenheijt ghemenghet. Maer nochtans hebben si in veel dinghen warachtighe kennisse ghehadt, ende oock bescreuen van Gods wesen, macht, ende wijsheyt, welcke kennisse van Gods wesen (Als ons sinte Pauwels leert totten Romeynen int ierste Capittel) hen Godt gheopenbaert heeft ende verleent, niet door den heyleghen gheest, den welcken sij niet en hadden, want si niet gheloouich oft heylich en waren, oft oock niet door die heyleghe scriftuere, die hen niet ghegheuen en was, maer door het licht van het natuerlijck verstant, welck is oock een sonderlinghe gaue Godts, ende een groot behelp, om te comen tot die kennisse der saligher ende goddelijcker waerheyt. Sonderlinghe nochtans hebben sulcke natuerlijcke meesters, oft constenaers ghevonden ende bescreuen, meestdeel sulcke dinghen, die ons noo-

[p. *13]

telijck ende profitelijck zijn tot dit leuen op eertrijck. Welcke leeringhen daer sij goet, ende warachtich zijn niet contrarie der heyligher scriftueren, oft den rechten ghelooue, wij van sulcken leeraers nemen moeten, als van onrechtuerdighe besitters der gauen, oft der waerheyt Godts, Want alsoo worden van sinte Pauwels ghenoemt sulcke philosophen, die comen waren tot groote kennisse der waerheyt, ⁺maer nochtans Godt daer door niet en dienden, oft en eerden door die rechtuerdicheyt. Waer om datse Godt oock heeft laten vallen in groote blentheyt ende ombekentheyt, ende in groote onnatuerlijcke ende leelijcke sonden, ende in veel dwalinghen, om dat sy die goede gaue des natuerlijcken lichts niet wel ghebesicht en hadden ter eeren Gods, daer toe dat hem ghegheuen was. Maer hen leeringhen zijn met veel dolinghen ghemenghet, ende want int verkiesen van goede leeringhen wten quaden groot perikel gheleghen is, daerom soo vermaent sinte Pauwels die van Colossen segghende. ⁺Siet voor v, oft wacht v, dat v niemant en bedrieghe door philosophie oft idele bedriechlijcheyt, nae die leeringhen der menschen, nae die elementen deser werelt, ende niet nae Christum. In welcke woorden die Apostel niet en ghebiet dat men alle die leeringhen der philosophen oft natuerlijcker meesters gheheelijck versmaden, ende verworpen sal, als sommighe verdoelde menschen hedensdaechs segghen des apostels meyninghe qualijck verstaende. Maer hy leert ons hier door dat wij op gheen sulcke leeraers oft leeringhen heel vast staen en souden, meynende dat sij heel warachtich ende seker waren, ende alsoo ons laten verleyden van Christus leeringhe die alleen heel warachtich is, ende sulcker meesters leeringhen in veele contrarie. Dus soo en zijn sulcke leeraers oft haer scriftueren, by die heylighe scriftuere niet meer te ghelijcken dan het cleyn licht van eender kerssen tseghen dat licht der sonnen, welck seer puer, groot, ende claer is lichtende seer verre ende breedt. Waer om alle gheloouighe kersten menschen behooren Gode dicmael ende grootelijck te dancken van dese groote gaue des pueren, grooten, ende claren lichts der heyligher scriftueren, welck ons sonderlinghe ghegheuen is bouen alle andere natien segghende met Dauid inden Psalm. ⁺Dat Godt alsoo niet ghedaen en heeft alle natien, ende zijn ordeelen en heeft hy hen alsoo niet gheopenbaert.

+ Roman .1.

+ Coloss ij.

+ Psal .cxlvij