Gezelliana. Jaargang 13

[p. 3]

In Memoriam
Pater Emiel Janssen
23.4.1897 - 27.3.1984

Op 27 maart jl. is pater Emiel Janssen overleden te Hoegaarden (Tienen), waar hij om gezondheidsredenen tijdelijk verbleef; tijdens een wandeling werd hij door een hartinfarkt getroffen.

Dat de dood hem als 't ware in volle activiteit kwam verrassen, zal niemand verwonderen van degenen die hem beter kenden, en dat dit - als was het te Ispahan - tijdens een korte namiddagwandeling gebeurde, lag in de lijn van de verwachtingen. In zijn afscheidsgroet aan het einde van de uitvaartdienst zei Prof. A. Keersmaekers dan ook dat ‘Pater Emiel Janssen écht van ons was weg-gewandeld, de eeuwigheid tegemoet’. Wij die hem eerst de laatste vijftien jaar persoonlijk leerden kennen, kunnen hem ons bijna niet anders voorstellen dan wandelend. Wandelend met mensen, en geïnteresseerd pratend over dingen van de geest. Waarbij hij dan voor het gezelschap rondom hem, telkens een bron was van rust en harmonie.

Zonder enige twijfel kunnen de lezers van Gezelliana met deze voorstelling instemmen, want zo komt hij ook uit zijn opstellen over. In ons tijdschrift waren er dat heel wat. Sedert zijn eerste bijdrage in de tweede jaargang in 1971 heeft pater Janssen vrij regelmatig artikelen afgestaan. Zijn laatste kwam uit een paar dagen voor zijn dood. In de loop van nauwelijks een dozijn jaargangen werden het er een achttal, samen ongeveer 200 bladzijden. Alle hebben ze betrekking op Gezelles Roeselaarse jaren. Ze zijn op het eerste gezicht hoofdzakelijk biografisch, maar dit is slechts schijn: de feiten zijn er vooral om de schets van de zeer geschakeerde inwendige belichting te situeren.

[p. 4]

Emiel Janssen werd geboren te Vlimmeren op 23.4.1897. In het kleinseminarie te Hoogstraten had hij de bekende Gezelliaan Aloïs Walgrave als leraar. Na zijn humaniora ging hij naar het noviciaat van de Jezuïeten te Drongen en van dan af tot aan zijn priesterwijding in 1928 wisselden jaren van studie af met taken in het onderwijs en begon hij te publiceren. Ook daarna volgden gevarieerde opdrachten en publikaties van velerlei aard elkaar op. Reeds in 1939 verscheen van hem een boek dat hoofdzakelijk op Gezelle betrekking had. Later, als overste van de residentie ‘Huize Leliëndaal’ te Mechelen en nadien, verbonden aan het studiehuis te Heverlee, heeft hij dan die Gezellestudie, die hij nooit had opgegeven, weer intenser hervat; uiteraard ging dit werk, zoals steeds samen met vele andere taken.

Wij genoten het voorrecht de resultaten van zijn bezigzijn met Gezelle toegestuurd te krijgen. Opvallend daarbij was de bescheidenheid waarmee hij die opstellen aanbood. Hij wilde enkel dienst bewijzen, zei hij. En dat was ook de volle waarheid. Die houding was trouwens een gevolg van zijn zeer persoonlijke levensstijl. Een levensstijl die tegelijk het belang van het gebeuren deed uitkomen en, op grond van zijn geloof, de eigen verdienste daarbij relativeerde. Kenmerkend voor hem was immers, zoals P. De Tollenaere in zijn homilie tijdens de uitvaartliturgie zei, dat hij zichzelf altijd kon vergeten. We horen het Pater Janssens zelf zeggen:

Mijn woorden komen van een Ander;
luisterend fluister ik ze na:
duister als ik dolende wandel,
helder bij dageraadsgenâ,... (Klein levensboek I, 5).

‘Hijzelf dankte daaraan de voor zijn leeftijd uitzonderlijke soepelheid van denken, waardoor hij op zijn serene wijze de storm van de jaren 60 en 70 kon meemaken, en velen hielp bij het onderscheiden tussen het essentiële dat niet mocht verloren gaan en het bijkomstige dat eventueel mocht wegvallen... Dat essentiële was zijn bewondering en zijn dankbaarheid voor het schone en de goede kanten van het leven, en zijn verlangen om mensen te helpen’. Ik citeerde uit de homilie zoals ze in het ts. Jezuïeten van april jl. op p. 60 vv. verscheen.

Een ander kenmerk van Emiel Janssen was zijn veelzijdigheid. Hij was scheppend kunstenaar als dichter en als criticus, schreef zowel voor godsdienst (o.m. een zeer groot aantal meditaties) als over kunst, oudere en moderne literatuur, had belangstelling voor het plaatselijke en voor het universele, publiceerde voor de jeugd, voor het onderwijs en voor de mensen van de wetenschap, en al zijn geschriften getuigen van ‘wijsgerige oriëntering en van ruime belezenheid’. Bij het speels overlopen van de titels van zijn meer dan 25 boeken wordt duidelijk hoe hij ‘kosmisch en

[p. 5]

gelovig’ langs de boeiende ‘slingerpaden’, zowel in de ‘stralende nacht’ als ‘overdag’ met een ‘ontstoken lamp’ heeft ‘gezworven’, en er in ‘de stilte gestalten heeft ontmoet’, er heeft ‘gedicht en gedaan’ en zo een boeiend heel groot ‘levensboek’ heeft geschreven.

Dat daarbij Gezelle voor hem ‘als een wonderbare roos’ uit een enig ‘wonderjaar’ is geweest, kan al wie van de dichter houdt, achteraf alleen maar dankbaar stemmen. Daartoe behoren de redactieleden en de lezers van Gezelliana, die mijmerend in zijn Klein levensboek lezen (V, 4):

Het allerschoonste is nooit geschonken
dan bij het sterven, gans, voorgoed;
het laatste woord heeft nooit geklonken
dan als de mens voort zwijgen moet.

Maar als de goéde dood wil komen,
dan, Heer, zijt Gij daar, - en daar staat
in 't duister (alles werd genomen)
uw licht bewogen blank gelaat.

(J.B.)