Logo DBNL
Gezelliana. Jaargang 2 (1971)

Gezelliana. Jaargang 2

(1971)– [tijdschrift] Gezelliana (1970-1986)–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

J.-P. Couttenier (aspirant N.F.W.O.)
‘Gezelleherinneringen’
Het archief mevr. M. Vandewiele-Lampe te Kortrijk

Onlangs ontdekte ik een verzameling Gezelledokumenten, die zich momenteel bevindt bij Mevr. M. Vandewiele-Lampe(1). De collectie is zeer verscheiden: benevens bekende foto's, naamkaartjes, doodprentjes en plano's, zijn er ook enkele ongepubliceerde brieven, kaartjes en snippers met spreuken en korte versjes, twee handschriften van een gedicht en nog enkele andere kleinere stukken. Alle dokumenten zijn afkomstig van Rafaël De Bo, neef van Cordelia Vande Wiele(2). Mevr. Vandewiele was zeer goed bevriend met R. De Bo. Ze vergezelde hem, samen met Cordelia Vande Wiele, op tal van pianoconcerten. Uit dankbaarheid schonk hij haar vóór zijn overlijden papieren i.v.m. Gezelle, die hij en Cordelia hadden bewaard. Dit verklaart meteen de aanwezigheid van fiches en adreskaartjes; deze waren natuurlijk afkomstig uit de nalatenschap van de secretaresse van Gezelle.

Alle papieren zijn samengebracht in een lijvig album(3); ze zijn niet systematisch geordend. In de beschrijving die hier volgt, komen de stukken in de gevonden volgorde voor. De cijfers vooraan duiden de bladzijden van het album aan.

Slechts de kortere teksten worden voluit afgedrukt. Van de (twee) brieven wordt hier slechts de inhoud gegeven. Ook voor het reeds gepubliceerde gedicht beperk ik me (voorlopig) tot een beschrijving van de handschriften.

 

1.Gezelleherinneringen
3.Foto van Gezelle (met de twee decoraties. Zie hiervoor: Bij een portret van G. Gezelle. Iconografische bijdrage door J. de Mûelenaere, in: Gezellekroniek 3, Kapellen 1965, blz. 105-108; foto tegenover blz. 97).
Onderaan komt de naam van een fotograaf voor: MACAIRE, Courtrai, Rue de la Lys, 12.
5.
a)Spotprentje, eens voor de grap naar Gezelle gestuurd. Stelt de biechtstoel van Gezelle voor. Achter het open te maken luikje zit Gezelle met een zakdoek half voor het gezicht. De keerzijde is een faktuur op het adres van C. Van de Wiele. De betekenis van het prentje is uit de tekening zelf niet duidelijk. Er komt geen tekst voor.
b)Naamkaartje van Gezelle. Hard karton, 98 × 56 mm. De volledige naam is schuin gedrukt. Onbeschreven.
7.Drie losse blaadjes van een scheuralmanak (97 × 64 mm). Op de keerzijde staan spreuken door Gezelle geschreven:
a)(blaadje van maandag 10 februari)
De mossels doen den visch lichten, en 't kalf de koe.
b)(blaadje van woensdag 22 januari)
Van verre en over lange liegt men snel.
c)(blaadje van zaterdag 1 februari)
Als ge met den duivel geland zijt, ge moet weten waar ze land ligt
9.Twee gele losse blaadjes. Op de voorzijde: een inschrijvingsbriefje voor boeken (Franse tekst, gedrukt). Op de keerzijde van de blaadjes (114 × 84 mm) staan twee vierregelige teksten. Gezellehand.
a)Uw doen is 't dat
Uw schoone kerke een beeld bevat en steenvast een gedenkennis [sic] van Hem die u een (voorzaat) weergade is.
b)De Meyer dien
Vergaten Vlaamsche en vreemde liên
Herleven zal en gij voortaan
Zult naast Hem onvergeten staan(1).
11.
a)Gelijksoortig geel blaadje als op 9.
Op de keerzijde staat door Gezelle geschreven:
Al te vele deert den buik.
b)Los wit blaadje. Op de voorzijde (waarschijnlijk) een aankondiging van de Vlaamse Academie. (114 × 66 mm).
Op de keerzijde schreef Gezelle:
Ze zullen als honden / worden verdreven, / die hen vosselijk verheffen / en leeuwelijk leven.
Hieronder werd (niet door Gezelle) in potlood geschreven: 21 juli.
13.
a)Los wit blaadje, 110 × 94 mm, ongelijnd
Reclametekst voor een boek van de Algemene Katholieke Boekhandel.
Op de voorzijde schreef Gezelle een vierregelig vers:
Een Vlaming was 't
nadien van woorde en willen vast
om bate aan land en volk en vorst
te doen als een die durven dorst
b)Idem los blaadje. Op de keerzijde schreef Gezelle:
Bruggestad
zijn graf heeft u vereerd tot dat
men woest en wild in (scherven) stukken sloeg
den steen die zijne[n] name droeg
(In dit versje is de ij niet gestipt in zyn (2) en zyne (4)).
15.
a)Idem los blaadje als op 13. Op de keerzijde staat een adres in versvorm. Gezellehand.
Herder van
't geboortedorpken daar de man
van Vleteren zijn naam ontving
u groete ik vol bewondering
(De ij is in zyn (3) niet gestipt).
b)Idem los blaadje als op 13. (Op de voorzijde lezen we de titel van het boek waarvan we een deel van de aankondiging vonden op de vorige blaadjes: Handboekje van het verbond tot bestrijding der vrijmetselarij.)
Op de keerzijde schreef Gezelle:
Hij ging zijn gang
aan God getrouw zijn leven lang
als Priester burger, leeraar vriend
van al dat eere en lof verdient.
17.
a)Idem blaadje als hierboven. Keerzijde: vierregelig vers. Gezellehandschrift.
zijn wiegelied
was VI.[aamsch] gelijk de moeder die [']t
hem zong en (naast) voor hem (beiden) zorge droeg
die wakker lag en schreide en loech
hem zingende in heur vlaamsch gemoed
(De ij is in zyn (1) en gelyk (2) niet gestipt).
b)Idem blaadje. Keerzijde: vers (vier regels). Gezellehand.
In stukken slaan
en mocht men 't geen van hem gedaan
onsterflijk door alle eeuwen [?] pal
't geschiedenis(boek)woord (bewaren) verhalen zal
(De ij is in onsterflyk niet gestipt).
19.
a)Idem briefje als hierboven. Keerzijde: vierregelig vers. Gezellehand.
Tot Vleteren
'k en kan het niet gebeteren
dient ook een woord in 't VI.[aamsch] gezeid
bij deze onvlaamsche (omslachtig) plechtigheid
b)Lichtblauw los fijn blaadje. 105 × 126 mm. Een zijde beschreven.
Een reeks Vlaamse bloemnamen met Latijns ekwivalent.
Sent Antheunis blomme, Galanthus nivalis.
Sent Antheunis lelie, Epilobium spicatum.
Sent Jacobs kruid, senecio Jacobea.
Sent Jacobs lelie, Amaryllis formosissima.
Sent Jans eerappels (24 Junij)
Sent Jans keerzen
Sent Marcoens kruid, scrophularia aquatica.
Sente Pieters pluime, spiraea Arucus.
Sente Servaes blomme, Syringa Vulgaris.
(Achter iedere Latijnse naam staat een rood kruisje).
23.
a)Vormselkaartje. (De pastoor van St.-Elooisparochie, R.F. De Tollenaere, geeft toestemming tot vormsel). Het kaartje dateert van 8 juni 1897. Gedrukte Latijnse tekst. De naam is met inkt ingeschreven.
Op de keerzijde schreef Gezelle een adres: Eerw. Heer M. Vandeweghe.
b)Afgesneden stukje papier. Vertikaal gelijnd. 115 × 112 mm. Adres (Coopman, Brussel). Gezellehand.
25.
a)Vormselkaartje (zelfde type als op 23). Keerzijde: adres (Avocaat Devijscheren, Brugge). Gezellehand.
b)Idem kaartje. Keerzijde: adres (Kan. Cardoen, Brugge). Gezellehand.
27.
a)Ongelijnd stuk papier. 134 × 105 mm.
Ene zijde afgebroken Franse brief (Renaix, le 18 mai 1896).
Gericht aan ‘Mon cher Raymond’. Er is sprake van Gezelle. Schrijver moet Gezelle bedanken, heeft echter nog geen tijd gevonden. De geadresseerde moet aan schrijver een stuk opzenden dat door Gezelle zal vertaald worden.
Keerzijde: adres (Th. Coopman, Brussel). Gezellehand.
b)Geruit papiertje. 75 × 134 mm.
Adres (E.Z. Marina, Sint Josephs Gasthuis, Waregem).
Gezellehand.
29.
a)Geel blaadje. 114 × 59 mm.
Voorzijde: afgesneden faktuur (?), verzonden naar het Engels
Klooster te Brugge (vanwege Demeester, Roeselare).
Keerzijde: adres (Rembry, Brugge). Gezellehand.
b)Kaartje zoals op 23. Keerzijde: adres (Het Vlaaamsche Volk,
Brussel). Gezellehand.
31.
a)Idem kaartje zoals op 23.
Keerzijde: adres (M. Coune, caplaan, Gasthuis Borgloon, Limburg). Gezellehand.
b)Idem kaartje. Keerzijde: adres (Goethals, St.-Lodewijks, Brugge). Gezellehand.
c)Ongelijnd blaadje. 27 × 115 mm. Gezellehand.
Drukveerdig, mits als vooren, 25 Julij 85
Guido Gezelle
d)Los blaadje. 29 × 99 mm.
Drukveerdig als voore / 14 oest 1885 / Guido Gezelle
33.Plano. Dubbel gedrukt blaadje. 112 × 80 mm.
Gezangen ter eere van den H. Antonius van Padua
I.Sint Antonius, ons voorbeeld (Antonius van Padua,) Zie: Dundr. III, blz. 681 e.v.
II.Sint Antonius, onze hulpe (Wie weet Antonius wondere werken). Zie: Dundr. III, blz. 684 e.v.

Boven de hoofdtitel staat op de plano een opschrift dat niet voorkomt bij Baur:
Kerk der E.E.P.P. Recoletten te Thielt
A.M.V.G.
Onderaan de twee gedichten is vermeld: ‘woorden van Guido
Gezelle’. De drukker is J.-D. Minnaert, Thielt.
35.Plano. Enkel bad. 210 × 274 mm. Bruine inkt. Twee zijden bedrukt.
a)(Voorzijde) SINT JANS VIER (Nu zit de zonne). Dundr. II, 618-620. Op de plano komt ook het opschrift voor. Achter strofe 1 staat: ‘tweemaal’. De datering bij Baur (Febr. '94) komt hier niet voor.
b)(Keerzijde). MIJN MOEDERSPRAAK (Wat klingt gij schoon, o Moedertaal,). Dit gedicht vertoont veel gelijkenissen met MIJN MOEDERTAAL, een ‘vrije vertaling’ naar Klaus Groth. in Dundr. III, blz. 305 e.v.
Misschien gaat het hier om een andere bewerking door Gezelle van hetzelfde Min Modersprak. (Zie bijlage I).
Op de plano is geen ondertekenaar en geen datering vermeld.
(Drukkerij: Jules Vermaut, Kortrijk).
37.Gezellehandschrift. Enkel vel, 107 × 173 mm. Halfdik wit papier Een maal in de lengte en de breedte gevouwen. Kladhandschrift van het gedicht voor Rafaël De Bo. (Dundr. III, blz. 606 e.v.).
Niet getekend, geen datering.
Het handschrift vertoont varianten met de Baur-editie. Het bevat nog niet het opschrift.
Het handschrift is duidelijk de eerste vorm van het gedicht. Talrijke woorden zijn doorstreept en opnieuw geschreven.
39.Nethandschrift van hetzelfde gedicht. Het is het exemplaar dat R. De Bo op de feestviering zelf zou hebben ontvangen. Twee dubbele bladen. 212 × 274 mm. Blz. 1, 3 en 5 zijn beschreven. Verzorgd en zwierig handschrift. Niet van Gezelle.
Het opschrift komt hier wel voor. Dit verschilt echter licht van het opschrift bij Baur. Voor de rest sluit de versie van de tekst bij die van Baur aan. Er zijn wel veel verschillen met het eerste handschrift.
41. en 43.Handschrift van een ‘drama’, dat werd opgevoerd tijdens het ‘Jubilé R. De Bo, als orgelist, in 1907’. (Twee personen spreken: Pierrot en Pierlala).
45.Plano. 130 × 196 mm. Twee dubbele bladen in elkaar geschoven. Blz. 7 en 8 zijn blanco.
DAGKRANS (In den naam des Vaders, zegen).
Zie: Dundr. II, blz. 11-16. Op de plano komt geen datering voor.
(Drukkerij: E. Beyaert, Kortrijk).
47.Een exemplaar van Biekorf XI, 1 (Nieuwjaar 1900).
Dit exemplaar bevat het akrostikon van Cordelia Vande Wiele, (de nieuwjaarswens Aan Guido Gezelle), in 1888 gemaakt. Zie hiervoor: J. BOETS. Cordelia Vande Wiele, secretaresse van Gezelle, in: Gezelliana, I, 3-4, blz. 90. Cordelia Vande Wiele zelf heeft met potlood in de rand enkele verbeteringen aangebracht. In v. 9 (met de tweede E van GEZELLE als beginletter) verbeterde zij schanderheid tot schranderheid, en in het laatste vers noch niemand tot noch voor niemand. Zij ondertekent met potlood: Ca V.
49.Plano. (Ingebonden boekje). 163 × 214 mm. Van de tien bladzijden is alleen de laatste blanco.
DE GULDEN WOENSDAG OF HET GODLIJK BLIJSPEL
(In dien lijden, in die stonden). Zie: Dundr. II. blz. 275-280.
(Gedagtekend: Gulden Woensdag 1884).
(Drukkerij E. Beyaert, Kortrijk).
51.Handschrift van Rafaël De Bo. Enkel vel, 180 × 270 mm, één zijde beschreven. Eenmaal in de breedte gevouwen.
Tekst en muziek van De Gulden Woensdag van Guido Gezelle. In de Jub. wordt dit handschrift niet vermeld. R. De Bo zou wel hebben meegedeeld dat Gezelle de muziek heeft gemaakt, maar ‘hij [De Bo] heeft er geen exemplaren van bewaard’ (Jub., T II, blz. 248).
53.Plano. 133 × 210 mm. Dubbel blad.
Alleen binnenkant bedrukt.
MIJMERINGE (Geleefd! roepen ze). Zie: Dundr. II, blz. 614 v.; opschrift, strofenverdeling en dagtekening zijn identiek; getekend en gedagtekend door Gezelle.
55.Los groen blaadje. 135 × 201 mm. Op het album gekleefd. Bedrukte keerzijde onleesbaar.
Voorzijde: TAEYAERTS TELGEN VAN GROENINGHE. Strijdlied. (Moeders kind is man aan 't worden). (Zie: Dundr. III, blz. 607 e.v.).
Afgescheurd blaadje van een vouwblad of programmaboekje. Het gedicht is afgebroken na de vijfde strofe. Onderaan is er een aankondiging van ‘Onze laatste Winterfeeste, Den Zondag van Halfvasten, 20n van St Josephsmaand. Drama Liederic van Harelbeke’.
Gedrukt bij ‘Julien Gadeyne, Broelplaats, te Kortrijk’.
57.Plano. 111 × 175 mm. Dubbel blad, bladzijde 4 is blanco.
VREUGDELIED TER EERE VAN Z.H. PAUS LEO XIII.
1843-'93. STEMME: De Vlaamsche Leeuw. (Vandage is 't dat te Roomen). (Zie: Dundr. III, blz. 294 v.).
Getekend: Guido Gezelle; geen dagtekening.
(Drukkerij: E. Beyaert, Kortrijk).
59.Plano. 135 × 204 mm. Dubbel blad. Bladzijde 4 is blanco.
VREUGDELIED TER EERE VAN Z.H. PAUS LEO XIII.
1843-'93. Zang: o Moederkerk van Roomen. (Vandage is 't dat te
Roomen). Andere strofenverdeling dan in Dundr. (ibid.): 12 maal 4 regels. (Drukkerij: Verbeke-Loys, Brugge).
61.Plano. 136 × 220 mm. Dubbel blad. Alleen de binnenkant is bedrukt.
Tekst: OP DE INHALINGE VAN DEN Eerweerden heer H. DECONINCK (...) IN DE VERGADERINGE VAN STE KATHRINE IN BERSACQUES-POORTE TE KORTRIJK.
(Eilaas, noch hooggeleerd). Zie: Dundr. III, blz. 192-194 (Onder I). (Drukk. E. Beyaert).
63.Plano. 134 × 201. Twee dubbele bladen.
SINT-JANS-PUT (Wilt gij een vertelsel weten). Zie: Dundr. II, blz. 166-172.
getekend: GUIDO GEZELLE. Datering: 15-10-'92.
(Drukkerij E. Beyaert).
65.Plano. 121 × 187. Twee dubbele blaadjes, ingebonden.
De bladzijden 1, 3, 5 en 7 zijn bedrukt)
(Die Waereghem veracht als kleen, ik zal 't u toogen)
Dundr. III, blz. 532-535
getekend: Guido Gezelle. Datering: 31n in Nieuwjaarmaand 1899.
De eigennamen zijn in het gedicht met hoofdletters gedrukt.
67.Franse brief van Gezelle.
Dubbel blad, 136 × 211 mm, ongelijnd papier, tweemaal gevouwen.
Drie zijden beschreven. Ommezijde niet beschreven.
Geen datering. Getekend door Gezelle. Geen omslag bewaard. In een sierlijstje staat bovenaan: ‘Geloofd zij Jesus Christus’.
De geadresseerde is niet gekend.
Inhoud: (Aanspreking: ‘Ma chere enfant’). Gezelle spreekt een zieke moed in, door haar voor te houden dat het lijden een ‘idée chretienne’ is. Hij wijst op voorbeelden van heiligen. Hij vraagt haar te bidden en ook wat te lijden voor hemzelf. Gezelle ondertekent.
(R. De Bo zou veel belang aan die brief hebben gehecht.)
69.Franse brief van Gezelle.
Vierkant geruit dubbel vel, 106 × 134 mm, eenmaal in de breedte gevouwen. Blz. 1, 2 en 3 beschreven, 4 blanco. Geen datum, geen geadresseerde, geen omslag.
Inhoud: (Aanspreking: ‘Ma chere enfant’). Gezelle geeft toestemming voor iets. Hij verontschuldigt zich voor dit laat schrijven met te zeggen dat hij zorgen heeft (‘même le coeur plein de besogne’).
Hij raadt haar aan in gemeenschap met de kloosterlingen te leven.
De geadresseerde is ook ‘chanteuse’, wat Gezelle doet zeggen dat Johannes de Doper haar patroon is. Hij besluit met haar te verzekeren zich geen zorgen om hem te maken. Gezelle ondertekent.
71.Doodsbrief van Gezelle (Drukk. A. Ancot, Brugge).
73.Doodsbrief van Gezelle (zelfde drukker).
75.Kleine foto van Gezelle. Detail uit foto bij de familie Beck.
77.Twee doodprentjes van Gezelle: op de keerzijde drie teksten: Eccl. XXXIX, 1-14 / PS. CXVIII 1 / Tekst uit de Kleengedichtjes. (Brugge - A. Fockenier-Saelens).
79.Twee doodprentjes van Gezelle; op de voorzijde foto en op de keerzijde het gedicht Sterven (Ik moet allichte entwat gaan doen).
81.Foto van Gezelle: buste, zijdelingse blik. Op karton met naam van fotograaf: Gustave Vantieghem, Wandelingstraat 23 Kortrijk.
83. en 85.Twee vellen (hard papier). De keerzijde is bedrukt, maar de tekst is onleesbaar omdat de bladen op het album zijn gekleefd. Taalkundige notities van Gezelle. Zeer moeilijk leesbaar. Alle woorden hebben betrekking op ‘gereedschap’ en allaam’. Met vlugge en slordige hand geschreven.
87.
a)Enkel blaadje. 111 × 97 mm. De keerzijde is bedrukt, maar op het album vastgekleefd.
Op de voorzijde, in Gezelles handschrift:
Neen Vlanderen
Geen wet en kan 't veranderen
het oordeel der geschiedenis
dat Jacob Meyer Vlaming is
b)Postkaart vanuit Brugge verzonden. 89 × 142 mm.
De zegel is bewaard (1903?).
Karel De Flou zendt aan Cordelia Vande Wiele een kaart op met de foto van Gezelle (met de twee decoraties), en vraagt of zij die al bezit:
Mejuffer / Ik dank U zeer voor Uwe kaart. Misschien / bezit gij deze nog niet? / Vriendelijk gegroet / K. de Flou.
89.Grote foto van Gezelle (182 × 265 mm), rechtstaande in de tuin van de familie Beck te Kortrijk.

Bijlage
Mijn moederspraak

Wat klingt gij schoon, o Moedertaal,
Hoe lief is uw geluid!
Al was mijn hert van steen of staal,
Gij dreeft den trots er uit.
Gij boogt mijn fiere hoofd zoo licht,
Als moeder met haar hand;
Gij vleit het wee van kant.
Gij maakt mij weer een teeder kind,
Vergetend rouw en smert;
Gij streelt mij als de lentewind
Geneest mijn lijdend hert.
Mijn vader vouwt mijn handen saam
Ter vrome morgenbëe:
‘Geheiligd zijt uw groote naam!’
Zoo bid ik vurig mêe.
Die bede kan mijn hert verstaan,
Op eigen vlaamschen toon;
Des hemels vrede waait mij aan,
En alles schijnt mij schoon.
Wat klingt gij schoon, o Moedertaal,
Hoe lief is uw geluid!
Al was mijn hert van steen of staal,
Gij dreeft den trots er uit,
Zoo heerlijk ken ik geen akkoord
Geen lied, geen vogelzang;
O Moedertaal, uw klank, uw woord
Lokt tranen op mijn wang.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

auteurs


Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs