Gezellekroniek. Jaargang 17

Een keerpunt in Gezelles Roeselaarse tijd: het heengaan van Superior Faict: 24 oktober 1856

Op woensdag 15 oktober 1856 werd Jan Faict, superior van het Klein Seminarie sinds juli 1849, naar het bisdom te Brugge ontboden en door Mgr. Malou benoemd tot grootvikaris, plaats vakant gekomen door het afsterven, op zaterdag 28 juni 1856, van de grootvikaris Broutyn¹. In de zaterdageditie van zaterdag 18 oktober 1856 maakte de Brugse uitgever Amand Neut, in zijn bekende krant met dichte lezerskring ‘La Patrie’, deze benoeming bekend. In de schriftelijke nalatenschap van ekonoom Félix Béthune duiken de eerste toespelingen op deze promotie van de Roeselaarse superior op vanaf begin juli 1856 dus in elk geval nog voor 31 juli 1856, de dag dat superior Faict zijn laatste leraarsverslag neerschreef². Het ontroerend afscheid van het Roeselaars priesterlerarenkorps greep plaats donderdagavond 23 oktober 1856. In de vroege morgen van vrijdag 24 oktober 1856 schreef ekonoom Félix Béthune aan zijn vader te Kortrijk o.m. het volgende: ‘C'est aujourd'hui même que Monsieur le Grand-Vicaire nous quitte; hier au soir, en corps, nous avons été lui faire nos adieux et lui adresser nos remerciments. C'étaient, comme vous pouvez le supposer, des remerciments réciproques mais aussi des encouragements et

1 Op zondag 19 oktober 1856 schreef ekonoom Félix Béthune aan zijn vader o.m.: ‘Effectivement c'est le 15 que l'affaire de Monsieur le Supérieur fut définitivement convenu et arrangé. Son départ fut décidé; il fut mandé à Bruges’.

2 Wat, mogelijks, de inhoud van dit in het frans gesteld leraarsverslag in een ander daglicht stelt. In elk geval, op zijn naaste medewerker de ekonoom gaf superior Faict, vanaf begin juli 1856, de indruk op de hoogte zijn van een naderende verandering.

[p. 87]

il me semble que maintenant j'aurai plus de forces pour le moment de la séparation’³. Met ‘en corps’ bedoelt de ekonoom het inwonend priesterlerarenkorps dat, op dat ogenblik, bestond uit: Félix Béthune, Edward Huys, Louis Van Heule, Bruno Van Hove, Henri Castel, Louis Messiaen, Désiré Bierre, Bruno Roose, August Lefèvre, Jan De Leu, Jan Minne, Jan Schipman, Viktor Huys en Guido Gezelle plus de inwonende engelse lekenleraar zonder wedde Jozef Algar, Het was met grote pijn dat Faict Roeselare verliet⁴.

De jonge Gezelle had met de vaderlijke⁵ Faict, die een begrijpende vader was, enkele gelukkige jaren beleefd. Gezelle trof in Faict een beleidsmens die de jonge begaafde dichter zichzelf liet zijn en waarmede hij zich kon uitleven. Méér dan tot nogtoe werd onderlijnd dient de aandacht gevestigd op het feit dat superior Faict de klemtoon legde op een gezond gezelschapsleven onder de leraars met regelmatige korpsfeestjes want Faict was een gul reftersuperior⁶. Gezelle had enkele gelukkige jaren achter de rug. Het heengaan van de superior betekende dan ook - en dit kan niet geloochend worden, een psychische ommekeer. De dichter zou de begrijpende superior-vader missen zoals hij zelf, 8 jaren later, zal bekennen: ‘Ever since your Lordship left Roulers, I have been lettle accustomed to meet with encouraging approbation from any one but yourself and His Eminence Cardinal Wisman (sic), not only in my poëtical, but also in other attempts...⁷. Nog bij andere leraars zou dit heengaan psychische

3 Huisarchief Béthune: brieven van Félix Béthune.

4 Ibidem, grootvikaris Faict aan baron Félix-Antoine Béthune, zaterdag 18 oktober 1856: ‘La reconnaissance et l'amitié me font un devoir de venir vous annoncer ma nomination comme vicaire Général de Mgr. l'Evêque de Bruges. Je suis très sensible à la confiance dont Sa Grandeur daigne bien m'honorer; mais je le suis beaucoup aussi à la peine que j'aurai de quitter Roulers’. Ibidem, bouwmeester Béthune aan zijn vader te Kortrijk, donderdag 23 oktober 1856: ‘M. Faict que j'ai vu hier m'a dit qu'il comptait quitter Roulers vendredi soir (= 24 oktober 1856) pour de bon. Cette pensée l'affectait très profondément’. Faict verliet dus niet Roeselare ‘in januari 1857’ zoals zolang (bv. Baur) beweerd werd.

5 Amand Neut had het over ‘Papa Faict’, zie ‘Gezellekroniek’ nr. 13, 1978, blz. 61.

6 Er zou een hele bijdrage kunnen geschreven worden over het ontspanningsleven der leraars ten tijde van superior Faict voor wie zijn medewerkers, alvorens leraar, allereerst mensen waren. Bij zijn heengaan in oktober 1856 bevatte zijn wijnkelder niet minder dan 75 flessen wijn, voor die tijd een aanzienlijke hoeveelheid. Ekonoom Béthune werd belast met de indrukwekkende verhuis. Vader Béthune leverde zeer regelmatig aan zijn zoon ekonoom een soort franse zeer gewaardeerde likeur ‘pour ces messieurs’ (= de priesterleraars). Vergeten wij niet dat Faict zich graag muzikaal uitleefde samen met de leraars Bruno Roose en Jan Schipman.

7 Gezelle aan Mgr. Faict, 7 september 1864. Zie: J. de Mûelenaere: ‘De verhouding Gezelle-Faict aan de vooravond der stichting van Rond den Heerd’ in ‘Biekorf’, november 1965, blz. 45-49.

[p. 88]

wonden nalaten. Zo bv. voor Jozef Algar⁸ wat Mgr. Malou wist⁹. Reeds midden 1857 duikt bij Félix Béthune het verlangen op uit Roeselare weg te geraken¹⁰. Ook surveillant Jan De Leu begon te verlangen naar een benoeming¹¹ evenals de verbitterde wiskunde-leraar Louis Vanheule, een bijzonder moeilijk geval in kommunauteit¹². Poësisleraar Castel reikhalsde sinds geruime tijd¹³ naar zijn pastorij. Met het einde van dit superioraat Faict was voor het Klein Seminarie een mooie tijd voorbij.

Zaterdag 25 oktober 1856 arriveerde reeds te Roeselare de nieuwe superior Augustin Frutsaert¹⁴. Deze werd plechtig bij de leraars, waaronder Gezelle, geïnstalleerd op zondag 26 oktober 1856¹⁵. ‘On dit le plus grand bien du nouveau Supérieur: fin, habile et fort bon soeur’ aldus Félix Béthune¹⁶.

8 ‘It is true that the departure of the Very Rev. M. Faict was sensibly felt by me...’ aldus Jozef Algar aan Mgr. Malou op 3 februari 1859 (3 jaar later!). (Archief bisdom Brugge).

9 Acta Malou 1859 31 januari, fol. 37, Malou aan Algar: ‘Je ne puis me dissimuler que le départ de M. Faict, avec qui vous étiez intimement lié, a dû vous causer quelque peine’.

10 Huisarchief Béthune, brieven van Félix Béthune.

11 Archief bisdom Brugge, brieven uit 1857 en 1859.

12 Louis Vanheule ‘un peu vif et soupçonneux de caractère’ (volgens rapport Faict 31 juli 1856) werd pas in 1859 principaal te Oostende waar hij gulle gastvrijheid zal verlenen aan Gezelle en zijn ‘boys’ van het engels college (brieven in Gezelle-archief Stadsbibliotheek Brugge).

13 Over Henri-Edmond Castel zie mijn uitvoerige bijdragen ‘Merkwaardige priesterfiguur in een gesloten plattelandsgemeente: Henri-Edmond Castel, pastoor van Pittem van 1865 tot 1886’ in ‘De Roede van Tielt’, jg. 10, nr. 4, december 1979, blz. 196-226, en jg. 11, nr. 1, maart 1980, blz. 2-37. Castel's Roeselaarse tijd, de leraar, wordt behandeld in jg. 10, nr. 4, december 1979, blz. 199-203.

14 Huisarchief Béthune, Félix Béthune aan zijn vader, vrijdag 24 oktober: ‘Demain arrive notre nouveau Chef. Ses meubles l'ont déjà précédés’.

15 Ibidem: ‘Dimanche la réception solennelle, l'intronisation chez les professeurs, chez les élèves’. Ibidem, bouwmeester Béthune aan zijn vader te Kortrijk, donderdag 23 oktober 1856: ‘J'ai écrit à Félix pour l'inviter également le 26 mais je crains bien qu'il lui sera difficile d'accepter puisque c'est ce jour-là que le nouveau Supérieur sera reçu à Roulers’.

16 Ibidem. Over deze superior Frutsaert zie de ingrijpende nieuwe kijk in: J. de Mûelenaere ‘Verloren gewaande en verkeerd begrepen brief. Frutsaerts brief van 1857’ in ‘Gezellekroniek’, nr. 13, 1978, blz. 43-73.