Geuzenliedboek

162.
Liedeken met een Refereyn daer op accorderende, voor desen gemaect by de Fonteynisten binnen Dordrecht. ⁺

Ontwaeckt ghy Batavieren,

Al die u Vaderlant bemindt,

Treckt onder Leeuws Banieren,

Want den Standaert is nu ontwint, ^4.

Ghy sijt dit wel versint

Op sWerelts int,, alsoomen vint,

Door Cesarus beschreven,

Dat ghy certeyn,, boven Romeyn

Altijt waert hooch verheven.

Om dat in hondert Eylanden so Plinius beschrijft
Geen kloecker in wapenen en waren als Batavieren
Na Julius Cesar self in sijn redenen drijft,
Dat sij de Romeynen passeerden door haer bestieren,

+ No. 162. Naar O. Verder in P. Dus alleen in de Dordtse drukken van Andries Reyers en zijn weduwe, niet in de latere van Isaac Reyers T en X. Bij V.L. CLII.
De Fonteynisten zijn de leden der rederijkerskamer de Fontein te Dordrecht (spreuk: ,,Reyn geneucht), 'waaronder de fontein des levens verstaan werd met drie stralen,, sproeyende in teekene der helegher Triniteit'; vgl Te Winkel, Ontwikkelingsgang I, 177, 2e dr. II, 359. Het lied is van omstreeks 1598, zie vs. 80.

4. Het vaandel is ontplooid, d. w. z. het leger trekt op.

[p. 72]

 

In Pompeius tijden quamen sy te Romen plaeysieren

15

En vraegden int Senaet, of onder de menschen sterflic

 

Haer kloecheyt yemant te boven ginc, of in manieren,

 

Want de Romeynen konden haer niet zijn bederflijc,

 

De stadt Damiaten was Keyser Frederic verwerflic,

 

Door der Batavieren hulp; sy de ^19. ketenen braecken,

20

Met een schip daer onder gemaect was een sage kerflic,

 

Waer vanmen ter memorije tot Haerlem kan smaken

 

Cayus Caligula had Batavieren voor alle saken,

 

Tot sijn lijfknechten sonder verkleynen,

 

Alsulcke Batavieren overtreffen de oude Romeynen.

 

 

25

Tis noch wel in memorije,

 

Wat feyten dat ghy hebt ghedaen,

 

Oost West kreeght ghy victorije,

 

Soo de Kronijcken doen vermaen,

 

Wat Keyser plaen,, ghy mocht bystaen,

30

Hebben ontfaen,, door u seer saen,

 

Den prijs tot allen stonden,

 

Pompeius vroet,, tselve goet doet,

 

Na Tacitus oorkonden.

 

 

 

Keyser Vitelus, Claudius, Otto en Galba,

35

Hebben wel ondersocht der Batavieren Kouragie,

 

Oock doen sy de Romeynen sloegen uyt Batavia,

 

Met veel vrome feyten, thaerder aventagie,

 

Twelck te verwonderen is, voor elck personagie,

 

Dat sy konden wederstaen soo veel Potentaten,

40

Gelijck ons nu veel Princen doen oultragie,

 

Maer God komt den sijnen altijt te bate,

 

Exempel aen Leyden doen sy in benoutheyt ^42. saten,

 

En van Baldeus rontom waren beleyt

 

Dat sy honden katten en ander ghedierten aten

45

Noch toonden sy haer slincker armen, en hebben geseyt

 

Die willen wy eten, tegen u dander bereyt

 

Om vechten eer wy vallen onder u vileynen

 

Alsulcke Batavieren overtreffen de oude Romeynen.

 

 

 

Hierom moet ick lauderen

50

De Bataviersche helden koen

 

Wantmen sagh haer floreren

 

Met den Prins van Oraenjen doen ^52.

 

Haerlem deed bloen,, menich Spaensoen,

 

Na Leyden doen,, saghmense spoen

55

Maer 'twater quam op handen

 

Sy moesten klaer ^56.,, oock van Alcmaer,

 

En al met groote schanden.

19. de ontbreekt in O.

42. benoutheyt. O benout, welke drukfout wij verbeterd hebben. P verbetert dit vers aldus: Exempel aen die van Leyden doen sy benaut zaten.

52. In O is doen achter het vorige vers gekomen.

56. klaer: duidelik, zonder twijfel.

[p. 73]

 

God hoorden tot Leyden het kermen en zuchten,

 

En baden als die van Ninive nacht en dagh

60

Door den watervloet deede hy Baldeus vluchten,

 

Die van Haerlem deden oock soo menighen slagh,

 

Met stormen en uytvallen sonder verdragh ^62.,

 

Soo dat sy wel veerthien ^63. duysent haerder vyanden

 

Door Gods kracht vernielden soomen sagh,

65

Daer sy op betrouden maer niet op menschen handen

 

Gelijck de Romeynen deen waer door sy tot schande,

 

Met de Heydenen quamen ick seght voorwaer,

 

Ontrent seventigh mannen kloeck als den vailliande

 

Saghmen de stercke stadt Breda innemen klaer,

70

Met weynigh bloetstorting, is dit gheschiet eenpaer,

 

Door ghetrouwe helden en vromen Kapiteynen,

 

Alsulcke Batavieren overtreffen de oude Romeynen.

 

 

 

Wy hebben alst mach blijcken,

 

Maurits tot een kloeck vorst vailliant,

75

Helden die niet beswijcken,

 

Soo wel te water als te landt,

 

En sijn konstant,, seer Triumphant,

 

Waer door playsant,, sy ^78, abondant,

 

Sullen de Kroon ontfanghen,

80

Soo blijft den hof,, tot Godes lof, ^{80, 81.}

 

Met 't Slot altijt behanghen.

 

 

 

Prince

.

 

Soude onsen Prins Mauritz niet overtreffen,

 

D'oude Romeynen, door syn daden? ick segh ouy,

 

Als Koninck David moghen wy hem wel verheffen,

85

Met sijne vrome Kapiteynen en Batavieren blij,

 

Het heeft gebleken aan Zutphen, en Deventer vrij,

 

Geertruydenbergh, Nimmegen, neemt op Groeninghen merck,

 

Den slach te Turnhout, stelt aen d'een zy, ^88.

 

Daer hy in stelden acht steden Sloten sterck, ^{89, 90:}

90

Terstont kreegh Nassouwen ook een kloecke Berck ^90.

 

Maer hy badt dat hem wilde helpen stueren,

 

Den oppersten Stuerman die ^92. in sHemels perck,

 

En op de aerde macht heeft om te volvueren,

 

Den welcken aenroepen tot elcker uren,

95

Op dat onbevleckt blijven vanden onreynen,

 

Alsulcke Batavieren overtreffen d'oude Romeynen.

62. zonder verdragh: zonder ophouden.

63. veerthien. O veertigh, drukfout, in P verbeterd.

78, sy. O seer, drukfout, in P verbeterd.

80, 81. De Hollandse tuin blijft gesloten.

88. Dit vers is een tussenzin: (laat op het ogenblik de slag bij Turnhout maar rusten.)

89, 90: Toen hij acht steden en sterke kastelen veroverde, kreeg Nassau ook Rijnberck. Vreemd is hier zeker het gebruik van instellen. Het kan haast niet anders betekenen dan ‘op de lijst der veroverde plaatsen opnemen’ Of is het ‘binnen de grenzen van ons gebied brengen’?

90. Met Berck wordt een woordspeling op Rijnberck gemaakt, berk wordt dan genomen als bark; vandaar het volgende stueren en Stuerman.

92. die ontbreekt in O, drukfout, in P verbeterd.

[p. 74]

 

Prince

.

 

Looft God voor sijn weldaden

 

Die hy dagelijcx gheeft met vlijt,

 

Ons Schepen wel gheladen,

100

Die brenghen van Oost en Westen proffijt,

 

Den lantman blijt,, sijn koren snijt,

 

Oock tVee subijt,, groeyt nu ter tijt,

 

Om ons Lichaem te spijsen,

 

Eert God met vreught (In Reyn geneugt)

105

Wilt hem danckbaerlijck prijsen.

 

Laet den Aert goet zijn. ⁺

+ Laet den Aert goet zijn. Welke Dordse rederijker deze spreuk voerde, is ons niet bekend. Waarschijnlik was zijn voornaam Aert.