Geuzenliedboek

[p. 53]

158.
Een Nieu liedeken vande seven Hoofden oft Gouverneurs, ⁺

op de wyse: Op u betrou ick Heere, etc.

Den Pays die was voor handen ^l
Riep veel volcks onwijs bedacht,
Hier in dees Nederlanden
Van Albartus mede ghebracht,
Sulcks niet en wacht,
Uut Spanien ofte van Roomen:
En ghelooft dat ymmers niet,
Want van daer coemt ons t'verdriet,
Ten zijn voorwaer maer ydel droomen.

Pluto end Mammon listich
Schicken ons uut t'Helsche Hof
Subtyle gheesten twistich
Die hier comen tot kleynen loff,
Door daden groff,
Daer sy de Christenen mee quellen,
Hier ghesonden in dit Landt,
Door den Paus off Spaens Tyrant,
Niet goets en comt ons uuter hellen.

Can hem yemant verblyden,
In dees nieuwe Gouverneurs
Die ons tot allen tyden
Niet en doen dan veel ghetreurs
Spaensche Seigneurs
Die moet ick haer natuer vermanen ^24.
Om dat sy sulcken moort,
Des ghelijcken noyt ghehoort,
Bedreven aende Indianen.

+ No. 158. Naar I. Verder in J. L. M. O. P. Bij V.L. CLIV; Van Vloten II, 343.
Het lied valt evenals het vorige in de twede helft van 1597, omdat er melding wordt gemaakt van de dood van Anneken van den Hove.
De wijs wordt in de Souterliedekens gebruikt voor Ps. LXXXV. Zie Mincoff bl. 136. Vgl. Wieder n^o 746, 747; Van Duyse I, 594.
In O. P is het opschrift: Een nieu Liedeken, van de seven Hoofden of Gouverneurs, die dese Landen gheregiert hebben, van wegen den Coninc van Spaengien, ende hare na gelaten vruchten, tegen de gene die haer lieten duncken, datter eenen goeden Peys soude connen spruyten van de Spaensche guyten. Door Adriaen vanden Bisdom. Op de wyse: Op u betrou ick Heere, &c.

l vlg. Albertus was in Januarie 1596 te Brussel als landvoogd aangekomen met plannen van verzoening.

24. Iemand, die zich over deze goeverneurs verblijdt, moet ik herinneren aan hun aard, nl. dat zij enz.

[p. 54]

 

Dus hoort die na Pays trachten

 

Van dat boose Caims Zaet,

30

Off van Neroos gheslachte

 

Twelck sy thoonen inderdaet,

 

Bedenckt wel tquaet:

 

Dat uyten valschen peys kan spruyten

 

Want van haer wort niet ghedacht,

35

Dan roof, moort, brant, vrouwen cracht

 

Meer boosheyt dan ick can ontsluyten.

 

 

 

T'gheboeft is veelderhande

 

Die hier t'Lant bederven gantz,

 

Volck sonder vrees of schande

40

Boggers ^40., Spaens, Wals, Yers en Frans,

 

Bourgons, Almans,

 

Dit zijnse die het Landt benouwen,

 

Al dit goddeloos ghediert,

 

Heeft ontschaeckt en gheschoffiert

45

Maechdekens ende Eerbaer vrouwen.

 

 

 

Madam is eerst ghecomen

 

Int Neerlant als een Regent:

 

Wy hebben haest vernomen

 

Wat een deucht haer was ontrent,

50

Zy heeft gheschent

 

t'Verbont, Lant en Adel verraden,

 

Hadde Godt ons niet bewaert,

 

Hier waer langh gheopenbaert,

 

Een moort van des Parijs weergaden.

 

 

55

Doe quam Ducdalf moordadich

 

Als een Leeu wreet en seer fel,

 

Hy was dit Lant seer schadich,

 

Want hy achten al tvolck rebel,

 

In zijn voortstel,

60

Proefden wy oock terstont zijn vruchten,

 

Den Adeldom ghedoyt ^61.,

 

En de Christenen verstroyt

 

Met duysenden doen suchten en vluchten.

 

 

 

Grouwelick was zijn leven

65

Als een Duyvel in menschen schijn,

 

Tgheen dat hy heeft bedreven

 

Salt Neerlandt ghedachtich zijn

 

Met valschen Wijn

40. Boggers: Bulgaren. Misschien worden daarmede hier Albanezen. Kroaten enz. bedoeld maar dan is de naam toch wel gekozen om de andere betekenis, die boggers (Fr. bougre), gekregen had: paederasten, schorten.

61. ghedoyt: gedood.

[p. 55]

 

Ginck hy t'verjaecht volck Pardon schencken

70

Maer van zijn ghenadicheyt

 

Die hy hadde toegheseyt

 

Mach Haerlem, Zutphen, Naerden gedencken.

 

 

 

Don Lowijs kond soet wieghen

 

d'Arme Mooren met soeten klap: ^{74, 75.}

75

Om hun soo te bedrieghen

 

Gelijck Judas en Joap ^76.,

 

Voor sulcken snap

 

Hoortmen de vrome te vermanen,

 

Want de Inquisicy seyt

80

Teghens zijne Majesteyt

 

Liever gheen Lant dan Luthrianen.

 

 

 

Don Jan vol valsche treken

 

Die quam als een Wolfken tam:

 

Zijn schalckheyt ^84. ginck uutbreken

85

Doe hy ontrent Namen quam,

 

En t'slot innam:

 

Na peys ginck hy weer Crych verwecken

 

Met een bloemken inde hant

 

Quam hy voor den Thuyn playsant

90

Maer toeghesloten vant hy t'hecken.

 

 

 

Parma had oock ghesoghen

 

Uut zijns moeders borsten t'Fenijn:

 

Hy was dobbel doortoghen ^93.

 

Nochtans eenen goeden schijn,

95

Den valschen Wijn,

 

Eylaes, moest onsen Prins ghenieten:

 

Door Balthazar Geeraerts,

 

Een moorder met weynich baerts ^98.,

 

Die hem binnen Delff ginck doorschieten.

 

 

100

Ernestus was de seste

 

Tscheen de Peys stont in zijn macht,

 

Maer hy slachten de reste

 

Vanden Vrede was noyt ghedacht,

 

Hy heeft ghetracht

105

Om zijn fenijn oock uut te spouwen

 

En te brenghen om den hals,

 

Door Michiel Renichion vals, ^107.

 

Den Helt Graef Mauritz van Nassouwen.

74, 75. Requesens had in de jaren 1570 en 1571 met Don Jan de Moren in de Sierra Nevada op wrede wijze bedwongen en ten dele uitgeroeid.

76. Joap, die volgens 2 Samuel 3, 27 Abner, de vroegere veldheer van Sauls zoon, verraderlik vermoordt.

84. schalckheyt: verraderlikheid.

93. doortogen: doortrapt.

98. met weynich baerts. Wordt hiermede bedoeld, dat hij nog zeer jong en nauweliks toerekenbaar was? Maar hij was toch 26 of 27 jaar.

107. Over deze in 1594 beraamde aanslag van ‘den Pape Michiel de Renichon van Namen’ bij Bor III, 784 en Nieuw Nederl. Biogr. Wdb. V. 590.

[p. 56]

 

Albartus hooch van Name

110

Is het sevende hooft seer net,

 

Dees Landen onbequame

 

Met zijn vierkante Bonet:

 

Bloedigh besmet,

 

Is hy als d'ander oock bevonden

115

Doch hy is Cardinael,

 

Best, en lest van altemael,

 

De doot heeft d'ander ses verslonden.

 

 

 

Thert ghinck hem openbaren ¹¹⁸

 

Diemen zijn Heylicheyt heet,

120

Doe hij in s'doots bezwaren

 

Bracht een Dochter soo elck wel weet,

 

Sijn Roode Cleet,

 

Dat is bloetdorstich van sich selven,

 

Die int Lant ootmoedich quam

125

Hij heeft een vroom Christen Lam

 

Te Bruessel levendich doen delven.

 

 

 

Den ghesalfden des Heeren

 

Is worden een Crychsman vroom,

 

Om te Tyranniseren

130

Dat konsent kreegh hy van Room, ^130.

 

Ten is maer droom,

 

Die op sulcke Hoofden wilt bouwen

 

Spruyt dan uut den boom geen goet,

 

Daermen sich voor knielen moet

135

Wie salmen dan moghen betrouwen.

 

 

 

Wat hebben dese seven

 

Hoofden, seght my met verstant

 

Veertich jaeren lanck bedreven

 

Yet goets in dit Nederlant?

140

Dan rooff, moort, brant:

 

Vervolgt, verjaecht, geschaeckt, ontstolen,

 

Desen gheestelicken Man,

 

Comt alsoo oock achter an,

 

Sulck ampt en is hem niet bevolen.

 

 

145

Gheunieerde Landen,

 

Die de Hoere niet en vreest, ^146.

 

Welck droncken sit vol schanden

 

Op dat seven-hoofdich beest: Apoc. 13.

 

Let op den gheest:

150

Vergiftich zijn de spaensche Vlieghen

118 vlg. Over de dood van Anneke v. d. Hove zie de vorige liederen.

130. Albertus, die kardinaal en aartsbisschop was, moest natuurlik dispensatie van de Paus hebben voor zijn huwelik met Isabella, dat aan de aanvaarding der regeering in de Nederlanden voorafging.

146. Openbaring XVII, 3. Bedoeld wordt hier weer de Roomse kerk.

[p. 57]

 

Wilt ghy seker zijn bevrijt,

 

Respice Finem altijt,

 

Hout ooch int zeyl al voor t'bedrieghen.

 

 

 

Och Nederlant ghepresen

155

Seer beklaecht meuchdy wel zijn:

 

Ghy pleecht een bloem te wesen

 

Boven alle bloemkens fijn,

 

Schier ten ruijn,

 

Soo gaet ghy nu Belgica schoone,

160

Och wat deedt ghy reyn Prieel ^160.

 

Grooten kost int Lant-Juweel ^161.

 

Vernielingh gheeftmen u ten loone.

 

 

 

Was den Keyser ^163. verleghen

 

Om een somme ghelts off schadt?

165

Die heeft hy haest ghecreghen

 

Uut dees Landen, verstaet wel dat,

 

In elcke Stadt

 

Vont hy t'volck als ghetrouwe vrinden.

 

Mach dan desen Potentaet

170

Sulcke Landen wenschen quaet?

 

Hoe kan hy't in zijn herte vinden.

 

 

 

Carolus groot van machte

 

Heeft het Nederlant verclaert,

 

Rijck, Edel van gheslachte.

175

Was hy t'eenich tijt bezwaert,

 

T'gaf onghespaert:

 

Daerom ginck hy't een melck-koe noemen

 

Maar Philips zijn eenich soon,

 

Ghevet daer voor sulcken loon

180

Waert in zijn macht hy sout verdoemen.

 

 

 

o Coninck hooch verheven

 

En wilt ghy noch niet afstaen,

 

Van u Afgodisch leven?

 

Soo Manasses ^184. heeft ghedaan,

185

Door bidden saen,

 

Heeft hy ghenade voor God vonden

 

Daerom u gheheel ontslaet

 

Den verdoemelicken raet,

 

Der Papen, menschen vals van gronden ^189..

160. reyn prieel: schone landouw.

161. lant-juweel is de kampstrijd tussen rederijkerskamers en de daarmee gepaard gaande optocht der deelnemenden. Hier misschien letterlik op te vatten: ‘wat placht ge schitterende rederijkersfeesten te geven’; want de dichter was zelf rederijker. Maar misschien overdrachtelik: ‘hoe schitterend placht ge voor den dag te komen in de wedstrijd der landen van Karel V’.

163. den Keyser: Karel V.

184. Manasse de koning van Juda, die ‘deed wat kwaad was in de oogen van Jahwe’, maar, volgens 2 Kron. 33, 11 vlgg. zich voor Jahwe verootmoedigde en weer naar Jeruzalem mocht terugkeren.

189. van gronden: van inborst, van karakter.

[p. 58]

190

d'Afgodery wilt schouwen

 

Ghelijck doodelijck fenijn,

 

En wilt voortaen betrouwen

 

Op des Heeren Woort devijn,

 

Merckt wie zy zijn,

195

Die t'Christen bloet altijt vernielen

 

Oock hun vleesch en bloet verteert,

 

t'Zijn diemen de Cruynen scheert,

 

De schrift noemtse moorders der zielen.

 

 

 

Hollant, Zeelant voorspoedich,

200

Neemt des Heeren woort wel waer,

 

Ghy hebt dat overvloedich

 

Tis der Zielen spijs dierbaer:

 

Schickter u naer:

 

By u nabuers treuren de vromen

205

Om dat s'Heeren klaren glans

 

Hun ghenomen is bykans,

 

Deurt misbruycken is het meest ghecomen.

 

 

 

Oorloff mijn Heeren Staten

 

Hout u vroom als Leeuwen koen,

210

En wilt God niet verlaten

 

Maar bidt hem avont en noen,

 

Tot elck saysoen,

 

En gedooght gheen Affgoderye

 

Roept de Heer in uwen Raet

215

Nae zyn Woort te wercke gaet

 

U voornemen zal wel ghedyen.

 

 

 

Niet meer so dom. ⁺

+ Over Bisdom, de dichter van dit lied, zie bij n^o 147.