Kroniek van de abdij van Sint-Truiden. Deel 2. 1138-1558

[p. 80]

Hier begint het vierde deel
van de Gesta der abten van de Sint-Trudo-abdij, verdeeld over twee boeken, waarvan het eerste boek de Gesta van negen abten bevat en allereerst
Gesta van abt Nicolaas

1. 11 dec. 21 dec. 1180

In het jaar O.H. 1180, tijdens het achtentwintigste regeringsjaar van keizer Frederik I, het dertiende van de bisschop van Luik, Rodulf, werd na het overlijden van abt Wiric zaliger gedachtenis op 11 december, nog op dezelfde dag Nicolaas gekozen; zijn wijding ontving hij op 21 december.

2.

Tijdens het tweede jaar van zijn prelatuur werd de kerk van Aalburg met de volledige tiende en al haar inkomsten geïncorporeerd ten behoeve van het onderhoud van de broeders, zoals het duidelijk vermeld staat in de oorkonden, ons verleend door paus Lucius III en door de bisschop van Utrecht, Boudewijn.¹

1 De oorkonde van Boudewijn II van Holland (1178-1196) is van 1181 zonder dagtekening; die van paus Lucius III (1181-1185) is gedagtekend 30 juni 1182. Cfr. Ch. Piot, Cartulaire de l'Abbaye de Saint-Trond, t I, Bruxelles 1870, p. 142-144.

22 mrt. Inlassing.

Op 22 maart, tijdens het derde jaar van Nicolaas' prelatuur, sloeg de bliksem, met een geweldige donderslag, in de kerk van Saint-Laurent te Luik; niemand werd gewond; zonder de draperieën te beschadigen, sloeg de bliksem het pallium op het hoofdaltaar in tweeën, maar deed het niet ontvlammen en hoewel het sudarium op het altaar ongeschonden bleef, sloeg de bliksem het sluitsteentje van het altaar in zeven stukken.

3 nov. Inlassing.

Op 3 november van datzelfde jaar werd de kerk weer gewijd door bisschop Rodulf.

1183 Inlassing.

In de loop van Nicolaas' vierde abtsjaar, namelijk in 1183, vertrok Godfried III, hertog van Brabant, naar Jeruzalem; tijdens zijn afwezigheid verwoestte zijn zoon Hendrik de versterking Jauche.² In datzelfde jaar werden in Vlaanderen talrijke ketters verbrand. Het volgende jaar overleed Godfried, de hertog van Brabant; zijn zoon Hendrik volgde hem op³ en verwoestte het kasteel van Duras.

2 Jauche bij Geldenaken.

3 Godfried III stierf pas op 10 augustus 1190. Zijn zoon Hendrik I voerde de hertogelijke titel al tijdens het leven van zijn vader en wel vanaf 1180. Cfr. Chronique de l'Abbaye de Saint-Trond, II, p. 174, noten 2 en 3. Verder te noemen editie De Borman.

[p. 81]

28 apr. 1185 Inlassing.

Op 28 april in het jaar nadien brandde de hoofdkerk van Sint-Lambertus te Luik af, ook Sint-Pieter, met alle kloostergebouwen en werkplaatsen, en het bisschoppelijk paleis.

1186 Inlassing.

In 1186 brandde onze stad van Sint-Trudo volledig af met de kerk van O.-L.-Vrouw; de abdijkerk bleef ongedeerd; in die brand stikten heel wat mannen, vrouwen en kinderen.

1187 Inlassing.

In het volgende jaar deed sultan Saladin een inval in het Christengebied; de Christenen leden een nederlaag, Jeruzalem werd belegerd en ingenomen, een kruistocht werd gepredikt. Filips, de koning van Frankrijk, Hendrik, de koning van Engeland, met andere katholieke vorsten heten zich voor de bevrijding van het H. Land met het kruis tekenen.⁴

4 Na de val van Jeruzalem riepen de pausen Gregorius VIII (1187) en Clemens III (1187-1191) op tot de derde kruistocht, gehouden van 1189 tot 1192. Daaraan namen behalve keizer Frederik Barbarossa (1152-1190) ook koning Filips II Augustus van Frankrijk (1179-1223) en Richard Leeuwenhart (1189-1199), de koning van Engeland, deel. Laatstgenoemde had inmiddels zijn vader Hendrik II Plantagenet (1154-1189) opgevolgd.

28 apr. 1188 Inlassing.

In het jaar 1188 kwam de kardinaal-bisschop van Albano, Hendrik, voor twee dagen bij ons; hij droeg er de mis op, predikte voor het volk en op 28 april diende hij aan velen het vormsel toe.

Inlassing.

In datzelfde jaar namen op een algemene bijeenkomst te Parijs vele duizenden, edelen en gewone mensen, het kruis aan. Die nacht scheen de maan op de aarde te dalen en kort daarop naar haar gewone plaats weer te keren. Omstreeks die tijd nam keizer Frederik met de vorsten van het Rijk het kruis aan; de bisschop van Luik, Rodulf, trok met hem mede.⁵

5 Rudolf van Zaehringen, 1167-1191.

5 juni 1189 Inlassing.

Op 5 juni van het jaar 1189, na het sluiten van een vredesverdrag, liet de hertog van Leuven, Hendrik, het kasteel van Duras, dat hij enkele jaren voordien verwoest had, weer opbouwen.

Inlassing.

Omstreeks dezelfde tijd sloeg diezelfde hertog, in verband met het voogdijschap, het beleg voor de stad van Sint-Trudo; hij bestormde ze, maar nam ze niet in.⁶ Men vertelt dat, bij gelegenheid van deze of een dergelijke belegering door de hertog, voorname en wijze schepenen en burgers, met de bedoeling het gemoed van deze machtige vorst tot welwillendheid te stemmen, op het idee kwamen lekkere taart te laten bakken naar een oud plaatselijk recept, ook vlaai genoemd; nadat ze na het geven van de rechterhand vrije toegang kregen, gingen vooraanstaanden tot bij de hertog en overhandigden hem dit gebak tijdens zijn ontbijt onder de tent; ze verzekerden hem dat de inwoners van de stad geen boze plannen tegen zijn hoogwaardigheid beraamden en zij smeekten hem dat hij zich zou

6 Cfr. Gislebertus Montensis, Chronica Hannoniae, ed. Chasteler, Bruxelles 1784, p. 201.

[p. 82]

verwaardigen zijn welwillendheid op hen te laten neerkomen. Toen de hertog de nederige onderwerping van deze wijze burgers bemerkte, aanvaardde hij hun kleine geschenk in dank en weinige dagen later hief hij de belegering op en keerde met heel zijn legermacht verzoend huiswaarts.

1190 Inlassing.

Tijdens het volgende jaar bereikte keizer Frederik met een machtig leger Antiochië, waar hij van zijn paard viel en in een riviertje verdronk.⁷ Zo ging de voorspelling in vervulling, die over hem werd gedaan toen hij nog in de wieg lag: ‘Als een vos zal hij aan de macht komen, als een leeuw regeren, maar sterven als een hond’.⁸ Zijn zoon Hendrik, de vijfde met deze naam, volgde hem op en regeerde zeven jaar.⁹

7 Frederik Barbarossa verdronk op 10 juni 1190 in de Selefrivier in Cilicië.

8 Deze passage is ontleend aan Vincentius van Beauvais, Speculum Historiale, Douai 1624. Cfr. editie De Borman, p. 175, noot 2.

9 Hendrik VI, koning sedert 1189, tot keizer gekroond op 14 april 1191, overleden 28 september 1197.

3.

Hoewel sommigen van zijn voorgangers talrijke abdijgoederen, die als beneficium waren weggeschonken of op weinig rechtvaardige wijze door rentmeesters in beslag genomen waren, hadden terug gekocht, hielden ten tijde van deze abt verscheidene personen toch nog altijd meer dan zevenentwintig officia of ministeria (functies) in leen of met enig ander erfelijk recht in bezit; dat betekende een zware verliespost voor onze kerk. Daartoe behoorde onder andere het schoutambt of rentmeesterschap, dat oorzaak werd van een felle ruzie. De abt had immers reeds herhaaldelijk twist gehad met zijn rentmeester Everardus en had zich verplicht gezien hem, wegens herhaalde onregelmatigheden, dit rentmeesterschap te ontnemen. Naderhand liet hij zich door de smeekbeden van velen beïnvloeden en stond toe dat Everardus dat rentmeesterschap zou houden, onder voorwaarde dat hij aan niemand, behalve aan de abdij, iets zou verkopen en dat hij niets van de kerk van de hand zou doen, indien de abt, of een van diens opvolgers, tot kopen bereid was tegen een prijs die vastgesteld werd door schatting van schepenen en gelovigen van zijn kerk. Zo geraakte dit geschil van de baan.

1191 Inlassing.

In het jaar 1191 namen de Christenen na een langdurige belegering de stad Acco in; vooraf was men overeengekomen: de heidenen verkregen lijfsbehoud, als ze het kruis van Onze Heer teruggaven en de gevangen Christenen vrijlieten.

Inlassing.

In datzelfde jaar zag men legerscharen uit de lucht op aarde dalen; na een fantastisch gevecht onder elkaar verdwenen ze plotseling. In dat jaar ook keerde de bisschop van Luik, Rodulf, van overzee terug; na een regering van drieëntwintig jaar overleed hij,¹⁰ naar

10 Rudolf van Zaehringen overleed 5 augustus 1191.

[p. 83]

wordt beweerd, door de gifbeker. Tot zijn opvolger werd het jaar nadien Albert, broer van hertog Hendrik van Lotharingen,¹¹ verkozen.

11 H. Albertus I van Leuven werd op 8 september 1191 gekozen. Hij overleed 24 november 1192 en was een broer van de Brabantse hertog Hendrik I. In januari 1192 brak een conflict uit over zijn benoeming.