Germania. Jaargang 6

Verscheidenheden.

Nederlanders over Elzas-Lotheringen. - Niet lang geleden lazen wij in een Antwerpsch blad Ons Recht het volgende:

‘De Taal van Elzas-Lotheringen. - De Vlaamsche Strijd van November, haalt uit het Baarnsche Weekblad De Forens’ eenige opmerkingen over taalstrijd aan, die over 'tgeheel goed zijn; maar die ook het volgende bevatten: ‘30 jaar hebben Elzas-Lotheringen gestreden om, al ware 't maar in 't verborgen hunne moedertaal te handhaven.’

‘Die dat schreef, wijst Ons Recht zeer gepast te recht, is blijkbaar in den waan, dat de moedertaal van Elzas en Lotheringen Fransch is, maar dat is zij niet. Dit land werd door Frankrijk aan Duitschland ontrukt en de moedertaal is er zoo min Fransch als in Fransch Vlaanderen dat ons ontrukt werd.

‘De bevolking sprak Duitsch, toen Frankrijk ze inlijfde, bleef het spreken ondanks de Fransche centralisatie en spreekt het nog, een klein getal Fransquillons uitgezonderd.’

Die terechtwijzing van het Antwerpsch blad is zeer juist; en ze richt zich niet alleen tot het nieuwsblad van Baarn maar tot vele Noordnederlanders, en niet van de minste, die het over de taal van Elzas-Lotheringen bepaald mis

[p. 254]

hebben. Een paar voorbeelden om te bewijzen: In 1897 sprak D^r Kiewiet de Jonge, thans voorzitter van het Algemeen Nederlandsch Verbond, in de openingsrede van het Nederlandsch Congres te Dordrecht als volgt: ‘Natie is eenheid van taal, dat gold, toen aan Elzas-Lotharingen, van Frankrijk losgescheurd, de duitsche taal werd opgedrongen...’

Wie dat leest kan niet anders tenzij oordeelen, dat de Fransche taal de taal van Elzas-Lotheringen was. D^r Kiewiet de Jonge moet dat toch wel anders weten. Het Fransch was de aangenomen taal van eenige honderden uit de hoogere standen, die zich daardoor van het duitschsprekende volk wilden onderscheiden en voornaam toonen, gelijk nu de burgerij in Vlaamsch-België, en de Hollandsche burgerij in den Haag. Als men aan die honderden gelijk geeft, en de losscheuring van Elzas-Lotheringen van Frankrijk beklaagt, dan moet men logisch de Vlaamsche beweging afkeuren, en gelijk geven aan de verfranschte burgerij in Vlaanderen, die in kleine minderheid nochtans, de wet geeft aan drie millioen Vlamingen. Dan moet men ook beweren, dat de taal van Vlaanderen het Fransch is, en dat de strijd der Vlamingen voor het ‘gemeenschappelijk kleinood, dat, waarmeè een volk leeft en sterft, onze taal’, gelijk in diezelfde redevoering wordt gezegd, een misplaatste strijd is. Hadden Elzassers en Duitsche Lotheringers vergeten dat de moedertaal een kleinood is, vergeten door een valsche opvoeding, door Frankrijk gedurende eeuwen opgedrongen, nu zullen zij het sedert 1870 toch weerom wel bewust zijn geworden en de uitstervende ‘protestataires’ zullen haast geen reden van bestaan meer hebben. Wie Elzas-Lotheringen een weinig kent, zal daarvan wel getuige zijn geweest.

In dezelfde dwaling, als D^r Kiewiet de Jonge, vervalt een andere voorzitter van het Nederlandsch Congres te Nymegen in 1901. Ook in de openingsrede van het Congres zegt D^r B. ter Haar:

‘Tot het voortleven van een krachtig volksbewustzijn en alzoo het voortbestaan van kleine volken bovenal, behoort zeer zeker het hoog houden van hun kostbaarsten schat, hun taal. Dat weten de onderdrukkers van kleine volkstammen al te goed. Denkt aan Malta, denkt aan Finland, denkt aan Elzas-Lotheringen.

Weerom Elzas-Lotheringen! Werd hier met opzet dezelfde dwaling herhaald als te Dordrecht?

De Duitsche inwoners van Elzas-Lotheringen, die daar de negen tienden der bevolking uitmaken, hadden door eeuwen Fransche verdrukking hunne taal niet kunnen hoog houden. De rijken, die tijd en geld hebben, hadden de vreemde taal aangeleerd en zij meenden, zij, kleine minderheid, dat de taal van hun land het Fransch was. Zij riepen wat luide, dat zij protesteerden en het Duitschsprekende volk riep uit onwetendheid meê.

[p. 255]

Dat deden ook de Vlamingen vóór 1830. Zij ook protesteerden met de verfranschte burgerij tegen het gebruik van hunne eigene taal als bestuurstaal. 't Is bijna ongelooflijk! De Noordnederlanders moeten dat wel weten; doch waarom keuren zij in Elzas-Lotheringen af, wat zij bij de Vlamingen goedkeuren, namelijk dat deze met hunne taal weerom het bewustzijn van het stamgevoel gekregen hebben?

Waarom moet een stamverwant volk aan Duitschland verwijten, dat het de losgescheurde brokken van zijn eigen gebied, en waar men zijne taal spreekt, weer heeft bijeengebracht?

O.W.

_* * _*

Der preussische Volkschulunterricht. - Im Königreich Preussen mit seinen rund 34 1/2 Millionen Einwohnern bestanden im Jahre 1901 36 756 öffentliche Volksschulen mit 5.670.870 Schulkindern. Im Durchschnitt der Bevölkerung ist etwa jede sechste Person schulpflichtig. Die besondere Fürsorge, welche seitens der Staatsverwaltung der Volksschule zugewandt worden ist, findet u.a. darin ihren Ausdruck, dass die durchschnittliche Anzahl der Schulkinder für je eine Klasse und je eine Lehrkraft durchgehends eine erhebliche Herabsetzung erfahren hat und zwar gleichmässig sowohl in den Städten als auch auf dem Lande; während 1886 auf je eine Schulklasse durchschnittlich 64 Volksschüler entfielen, waren es 1901 nur noch 56. Die Zahl der auf je eine Lehrkraft entfallenden Schulkinder betrug

im Jahre	in den Städten	auf dem Lande
1886	67	79
1891	61	73
1896	59	70
1901	57	68

In einigen Regierungsbezirken bestehen indessen in dieser Beziehung noch absolut unnormale Verhältnisse, namentlich auf dem Lande in Posen, woselbst bei ohnehin schon schwieriger Unterrichtslage 86 Schüler einem einzigen Lehrer überwiesen waren; diesem zunächt steht der Reg.-Bez. Minden mit 82 Schulkindern. Zu weitgehende Auforderungen werden an die Lehrer auch in den Regierungsbezirken Breslau, Liegnitz, Oppeln, Bromberg, Münster, Arnsberg und Marienwerder gestellt. Fasst man die Bezuchsziffern in den Städten und auf dem Lande zusammen so stellen sich die Unterrichtsverhältnisse am ungünstigsten im Reg.-Bez. Münster. Oppeln und Arnsberg. Es muss aber anerkannt werden, dass auch in diesen während der letzten beiden Jahrzehnte vieles gebessert worden ist. Während z.B. im Reg.-Bez, Münster i.J.

[p. 256]

1886 nur 15,7 pCt. der Schulkinder unter ‘normalen’ Besuchsverhältnissen (d.h. dis 80 Schulkinder in der Klasse bei einklassige, bis 60 Schulkinder bei Halbtagschulen, bis 70 Schulkinder bei sonstigen zwei- und mehrklassigen Schulen) unterrichtet wurden, war diese Ziffer bis 1901 auf 52 pCt. gestiegen. Am günstigsten stellen sich die Unterrichtsverhältnisse im Stadtkreis Berlin, woselbst nahezu alle Kinder, nämlich 99,78 pCt., in mässig besetzten Klassen den Unterricht genossen. Dam[i]t soll natürlich nicht behauptet werden, dass nicht andere Grossstädte in gleicher Weise für die Bedürfnisse des Unterrichts Sorge tragen. Die amtliche Statistik, der die vorstehenden Zahlen entnommen sind, führt den Stadtkreis Berlin selbständig unter der Regierungsbezirken auf, während die übrigen Grosstädte der Monarchie in den summarischen Ermittelungen der betreffenden Regierungsbezirke einbezogen sind. Berlin zunächst kommen die Bezirke Stralsund, Potsdam, Lüneburg, Breslau, Stade und Frankfurt a D. Während im Jahre 1886 nur etwa 54 pCt aller Volksschüler unter normalen Besuchsverhältnissen unterrichtet warden, war diese Ziffer bis 1901 auf 77,85 pCt gestiegen. Die Unterhaltungskosten sind während dieses Zeitraums in erheblich stärkerem Masse gestiegen, nämlich von 186 auf 270 Millionen Mk.