De Geomantie in het Middelnederlands

Uitgave van deze voorspeltechniek uit het Münchense handschrift (15de E)

6. De interpretatie van het geomantisch thema.

De rechter en de twee getuigen vormen het actieve element in de geomantie: ze zijn het resultaat van een reeks bewerkingen die beginnen met door het toeval bepaalde vier moederfiguren.

Het tweede, passieve element wordt gevormd door de zg. geomantische huizen. Dit passief beoordelingsapparaat is gesteund op de verdeling van de zestien mogelijke geomantische figuren volgens de twaalf astrologische huizen. Hiermee wordt de geomantie in verbinding gebracht met de astrologie. Vanzelfsprekend wordt hierdoor de geomantie veel gecompliceerder. Het is niet de bedoeling alle mogelijke ramificaties van deze astrologische combinaties uiteen te zetten, maar toch kunnen we dit ingewikkeld aspect van de geomantie niet volledig onbesproken laten.

De reden daartoe is dat bij sommige antwoorden die in de hiernavolgende tabellen worden gegeven, deze astrologische dimensie wordt verondersteld gekend te zijn. Zo leest men b.v. op fol. 3r, bij de antwoorden in verband met de overlevingskansen van een zieke:

[p. 36]

Wert in die vrage populus off fortuna maior so sal hi steruen ende comen dese niet so wert die siecte verlangt ende hij wert verlost.

Dit kan niet slaan op de figuren van de getuigen of van de rechterfiguur, vermits deze reeds te voren werden bepaald.

Laten we echter eerst een overzicht geven van de geomantische figuren zoals die over de twaalf hemelhuizen verdeeld worden:

Elke geomantische figuur die zich in een bepaald hemelhuis bevindt wordt met de betekenis en eigenschappen van het zodiakteken geassocieerd.

Dat dit verband ook in de middeleeuwse Nederlanden niet onbekend is blijkt uit een opsomming van de eigenschappen van de twaalf huizen zoals die voorkomt in een astrologisch traktaat dat in Hs. 76 E 4 van de Koninklijke

[p. 37]

Bibliotheek te Den Haag wordt bewaard. Op fols. 30v-31r vinden we deze opsomming en uit de referentie aan ‘den ghonen die vraghet’ bij het eerste huis blijkt dat de scribent wel degelijk dacht aan de geomantie die vragen in verband met de toekomst wil beantwoorden. Het ligt dan ook voor de hand te vermoeden dat de hiernavolgende passage oorspronkelijk deel uitmaakte van een verloren gegaan geomantisch traktaat:

(1)	Teerste huus is huus des leuens ende al begins en behort den ghenen die vraghet ende het ascendens ende es een hoec.
(2)	Dander huus es naest den hoec ende en es niet so starc dat bediet alle dinc diemen tasten mach ende winninghe.
(3)	Tarde es sere cranc ende betekent broeder ende suster ende naeste vriende corte weghe ende ordinen.
(4)	Tfierde huus is tsuader ende betekent erue ende scat ende alle verborghen dinc bedecken ende graue.
(5)	Tfijfte huus bediet uinder ende dat toe comen sal ende is te maten sterc.
(6)	Tseste betekent knechte beeste ende al ongheual gheuanghenisse ende een bose huus.
(7)	Tseuende teken hort toe den wiuen enten mannen ende betekent brulocht feeste ende alle wedersaken.
(8)	Tachtende huus es bose ende bediet steruen ende steruelic goet.
(9)	Tneghende huus is der pelegrime ende betekent langhen wech trouwe vroescap boden brieuen ende niemare.
(10)	Tiende huus is der coninghe ende bediet hoecheit meesterscip ende mordenare hulpe ende is goet.
(11)	Tellefde huus is der vriende ende der trouwe ende bediet hulpe ende vrienscip.
(12)	Twalefste huus es der gheuanghene ende bedie karker putte. Ende alle ghebonden stucke ende verdroeuenesse.

Met zijn geest geconcentreerd op een bepaalde vraag waarop hij het antwoord wil vinden, stelt de geomanticus het thema op. Het vinden van de rechter en de twee getuigen laat reeds een beantwoording van de vraag toe. Om hem echter toe te laten dit antwoord nog verder te preciseren, moet hij bepalen wat de significatores van de vraag zijn, d.w.z. de figuren die de vrager en het gevraagde vertegenwoordigen.

[p. 38]

Wat de vrager betreft is dit geen probleem: deze heeft steeds het teken dat zich in het eerste huis bevindt: ‘Teerste huus ... behort den ghenen die vraghet’. Heel anders is het voor het huis van het object, het gevraagde. Dit varieert namelijk sterk volgens de gestelde vraag. Gaat de vraag b.v. over verborgen dingen of schatten, dan is het vierde huis een voordelig huis. Deze significatores worden dan beïnvloed niet alleen door de voordelige of nadelige invloed van de ernaast gelegen huizen, maar ook door de eigen betekenis van de rechter zowel als van de twee getuigen. Aldus ontstaat een kluwen van interferenties waarvan het juist interpreteren of ontwarren zeer moeilijk wordt. Allerlei factoren spelen hierin een rol waarop we hier niet verder kunnen ingaan¹.

1 Voor verdere informatie zie Th. Charmasson, Op. cit., pp. 39-65.